filozofia42

I m ma n u e 1 K a n t

i nie sposób dowodzić ich nieistnienia!). Nie są one zatem przedmiotem pozna* Dlatego też filozof twierdził, że metafizyka (psychologia, kosmologia i teologia i j* przedsięwzięciem przynajmniej problematycznym, dalekim od ideału nauki, pełną* sprzeczności, pozornych dowodów, nielogiczności. Z drugiej strony Kant nie neg«* możliwości metafizyki, przyjął przecież istnienie rzeczy „samych w sobie" (stanowiąc** podstawę, niedowiedzioną, jego myśli; dzięki owemu założeniu dystansował się ■ idealizmu). Nie mogąc zbudować metafizyki jako wiedzy, Kant uczynił ją si* postulatów rozumu praktycznego.

Rozum praktyczny

Krytyka rozumu praktycznego, która miała ukazać prawdy ugruntowujące działa* człowieka, została poświęcona warunkom moralnego postępowania. Punktem w\tś* stało się odrzucenie etyki o charakterze zewnętrznym. Kant pragnął odnaleźć * co kieruje naszym działaniem i jest autonomiczne, wynika z samego rozumu H człowiek moralny nie może uzasadniać swoich dobrych czynów lękiem przed Boga* ćzy obietnicą nagrody, etyka ma być „bezinteresowna", niezwiązana z jakimś celen* Filozof dowodził, że podstawą etyki powinno być pojęcie dobrej woli charakteryzują* człowieka. Wola natomiast jest dobra wówczas, gdy wypełnia nakazy wynikają* z obowiązku. Dlatego, zdaniem Kanta, tylko czyny mające w nim swoje źródło * moralne. Obowiązek dla filozofa polegał na podporządkowaniu się prawu (temu. * konieczne i powszechne), apriorycznemu, niezależnemu od doświadczenia.

Etyka Kantowska ma j charakter formalny — rozum praktyczny nakazał podporządkować się prawu, lecz nie formułuje jego treści. Zasada imperatyw* kategorycznego, bezwyjątkowego, brzmi: „Postępuj wedle takiej zasady, co której mógłbyś jednocześnie chcieć, aby stała się prawem powszechnym", cz* postępuj tak, jakbyś chciał, by postępowali wszyscy. Zasada ta pozwala sprawdzać] reguły naszego postępowania - jeśli nie można ich w ten sposób uogólnić, nie * maksymami moralnymi. Brak moralności byłby zatem czynieniem dla siebie wyjątłoal od obowiązującej reguły.

Aby jednak takie ujęcie prawa moralnego miało sens, Kant wprowadza postula* rozumu praktycznego (łączące tę krytykę z Krytyką czystego rozumu), „idee regulatywne"J Otóż, po pierwsze, imperatyw moralny ma sens, jeśli przyjmiemy, że człowiek je* istotą wolną, niezależną od praw przyrody; tylko wówczas może on odpowiedziahuel realizować nakaz, być sprawcą czynu. Wolność stanowi wszakże problem z zakresu metafizyki; nie sposób dowieść jej istnienia, można wszakże je założyć. Tak oti» rozum praktyczny rozwiązuje antynomie czystego rozumu. Według Kanta człowidkl jest istotą żyjącą w dwóch porządkach (dwóch światach): zjawisk i zmysłów ttm jest zdeterminowany przez prawa natury, przyczynowości - one stanowią przedmiot I badań nauki) oraz rozumu (tu jest wolny). Filozof przyjmuje jeszcze dwa postulaty]