FunkcjonowanieRynku R060 181

towania się ceny poniżej ceny równowagi, uruchamia konkurencję między nabywcami produktu lub usługi. Przy istnieniu ograniczeń po stronie podaży cena ta staje się instrumentem selekcji nabywców w dostępie do podaży.

Wielkość nadmiaru popytu w stosunku do podaży jest funkcją różnicy między istniejącą ceną a ceną równowagi. Nadmiar popytu może ulegać zmniejszeniu w miarę obniżania się aspiracji nabywców w dziedzinie zakupu oraz zwiększania się aspiracji sprzedawców w dziedzinie sprzedaży. Proces ten może następować przy cenie kształtującej się na poziomie wyższym niż cena P₂. Wyższy poziom ceny ogranicza popyt nabywców oraz zwiększa skłonność sprzedawców do zwiększania wielkości podaży. Im szybciej cena P, zbliża się do poziomu ceny P_t, tym szybciej maleje nadmiar popytu. Zamierzenia sprzedawców' oraz zamierzenia nabywców w' dziedzinie sprzedaży i zakupu zbliżają się wówczas do siebie.

Jeżeli z kolei cena produktu lub usługi kształtuje się na wyższym poziomie niż cena równowagi (P₃>P,), to na rynku pojawia się nadmiar podaży w stosunku do popytu zgłaszanego przez nabywców przy danej cenie. Wielkość tego nadmiaru jest funkcją różnicy między ceną P₃ a ceną P,. Przy istnieniu nadmiaru podaży wszyscy nabywcy, którzy ujawniają zamiary zakupu produktu lub usługi, mogą zaspokajać swoje aspiracje. Kształtowanie się ceny na relatywnie wysokim poziomie skłania sprzedawców do zwiększania wielkości podaży. Oferują oni więcej produktów i usług niż nabywcy są skłonni kupić, wskutek czego proces ten, przy danej cenie, napotyka barierę popytu.

W odmiennej sytuacji znajdują się nabywcy, którzy przy cenie wyższej niż cena równowagi nie są zainteresowani zwiększaniem popytu. W rezultacie kształtuje się on poniżej wielkości podaży produktów lub usług oferowanych przez sprzedawców.

Nadmiar podaży w stosunku do popytu jest czynnikiem, który uruchamia konkurencję między sprzedawcami. W warunkach istnienia ograniczeń po stronie popytu sprzedawcy zmierzają do zwiększania stopnia zaspokojenia swoich aspiracji kosztem innych sprzedawców. Cena kształtująca się powyżej ceny równowagi staje się więc instrumentem selekcji sprzedawców w dostępie do ujawnianego przez nabywców popytu.

Ograniczenia po stronic popytu mogą być zmniejszone przy cenie niższej niż cena P_v Niższy poziom ceny wywołuje wzrost poziomu aspiracji nabywców. Zbliżenie ceny P₃ do poziomu ceny równowagi prowadzi bezpośrednio do zbliżenia wielkości podaży produktów i usług do wielkości popytu zgłaszanego przez nabywców'.

Przy zmiennych cenach nadmiar podaży oraz nadmiar popytu są kategoriami względnymi. Występują bowiem przy cenach wyższych lub niższych od ceny równowagi. Mogą być one eliminowane pod wpływem zmian poziomów aspiracji sprzedawców i nabywców oraz ich zrównania na poziomie ceny równowagi. Rówmowaga rynku ma sens, jeżeli dotyczy konkretnych produktów' i usług z uwzględnieniem przestrzennego* i czasowego dostosowania podaży oraz popytu.

3. Równowaga rynku pracy

Rynek pracy oraz jego równowaga, podobnie jak rynek produktów i usług, podlega oddziaływaniu prawa podaży i popytu. Odnosi się ono w tym przypadku do pracy jako przedmiotu wymiany między podmiotami rynku.

Równowaga rynku pracy odzwierciedla sytuację, gdy podaż pracy jest zrównana z popytem na pracę przy danym poziomie płacy. Podaż pracy jest reprezentowana przez osoby fizyczne, skłonne do podejmowania pracy, której wynagrodzenie jest źródłem dochodów umożliwiających nabywanie produktów i usług. Popyt na pracę może zgłaszać państwo oraz inne podmioty rynku prowadzące działalność produkcyjną lub usługową, które dzięki połączeniu pracy z innymi czynnikami wytwórczymi mogą wytwarzać produkty lub usługi oraz oferować je nabywcom. Na wielkość podaży oraz popytu na pracę w'pływa poziom płacy¹. Na ogół uznaje się, że o równowadze rynku pracy decyduje nie tyle poziom płacy nominal-

181

1

Jest oczywiste, że płaca nie jest jedynym czynnikiem wpływającym na wielkość podaży oraz wielkość popytu na pracę. Oprócz czynników regulacyjnych, których elementem jest płaca, wielkości podaży oraz popytu na pracę zależą również od czynników' materialno-rzeczowyćh.