FunkcjonowanieRynku R060 191

1

i importu) następuje spadek poziomu cen. Z kolei w przypadku dużego wzrostu wielkości popytu następuje wzrost cen, przyczyniając się do zmniejszenia poziomu realnych dochodów nabywców. Interesy sprzedawców mogą być również naruszane, gdy stykają się oni na rynku z sytuacjami monopsonicznymi. Może to dotyczyć również interesów nabywców, gdy stykają się oni na rynku z sytuacjami monopolistycznymi. Ceny maksymalne i minimalne na pewne produkty lub usługi mogą więc pełnić funkcję instrumentu przeciwdziałania konsekwencjom istnienia monopsonu lub monopolu w danym segmencie rynku.

Ceny maksymalne i minimalne nie muszą w każdym przypadku wpływać na proces równoważenia rynku produktów lub usług. Związek cen maksymalnych i minimalnych z równowagą rynku zależy przede wszystkim od tego, czy są one ustalane poniżej czy powyżej poziomu cen równowagi⁸.

Rysunek 62

Ceny maksymalne a równowaga

⁸ G. Abraham-Frois, Economie politiąue, Paris 1993, s. 286.

Ustalane przez państwo ceny maksymalne na pewne produkty lub usługi mogą się kształtować powyżej lub poniżej poziomu cen równowagi (rys. 62).

Z przedstawionego rysunku wynika, że cena maksymalna, kształtująca się na wyższym poziomie niż cena równowagi, nie wpływa na proces równoważenia rynku. Proces ten nie napotyka bowiem ograniczeń w postaci ustalonej przez państwo ceny maksymalnej. Cena maksymalna nie pełni wówczas funkcji czynnika ograniczającego wielkość popytu ani instrumentu przeciwdziałania spadkowi poziomu realnych dochodów' nabywców'.

Sytuacja jest odmienna, gdy ustalona przez państwo cena maksymalna kształtuje się na niższym poziomie niż cena równowagi (P_m <Pe). Spełnia ona wówczas funkcje ochrony poziomu realnych dochodów nabywców. Jednakże konsekwencją ceny maksymalnej ustalonej poniżej poziomu ceny równowagi jest nadmiar popytu w stosunku do podaży (S<D). Wzrost cen, który byłby wywołany dodatkowym przyrostem popytu, jest blokowany za pomocą ustalonej ceny maksymalnej. Cena maksymalna staje się wówczas źródłem nierównowagi rynku.

Ustalanie przez państw'0 ceny maksymalnej na poziomie niższym niż cena równowagi może prowadzić do:

—    rozwoju alokacji (wymiany) produktów' na zasadzie losowej;

—    rozwoju takiej alokacji produktów, w której podstawowe znaczenie mają preferencje sprzedawców;

—    reglamentacji produktów przez państwo, wyrażającej zastąpienie (substytucję) preferencji sprzedawców' przez preferencje państwa;

—    powstania drugiego obiegu wymiany produktów' po wyższych cenach niż ceny maksymalne.

Ustalane przez państwo ceny minimalne na pewne produkty i usługi mogą się również kształtować na poziomie wyższym lub niższym w stosunku do cen rówmowagi (rys. 63).

Interwencja państwa na rynku za pomocą cen minimalnych nie może być skuteczna, jeżeli są one ustalane na poziomie niższym od ceny równowagi. W tej sytuacji istnieją równocześnie równowaga rynku oraz instrument interwencyjny państwa, który jest pozbawiony przedmiotu interwencji.

191