IMAG0107

28 Piotr Bukowski, Magda Heydni

jakimi może posłużyć się tłumacz chcący doprowadzić do spotkania autora z (wirtualnym) czytelnikiem: może on zatem albo „pozostawiając autora w spokoju, doprowadzić doń czytelnika”, albo też „dąjąc pokój czytelnikowi, zbliżyć doń autora” (Schleierma-cher 1969:47-48). W pierwszym wypadku tłumacz, korzystając ze swych kompetencji, umożliwia czytelnikowi wkroczenie do (obcego wszak) świata oryginału, w drugim wypadku wprowadza autora/tekst oryginału do świata współczesnego czytelnika. W konkluzji Schleiermacher wyraźnie opowiada się za metodą pierwszą—określaną dziś mianem „forenizagi” czy „egzotyzacji” - podkreślając, jak wielkie znaczenie ma spotkanie z tym, co obce, dla narodowego języka i narodowej kultury. Zdanie to podziela większość współczesnych hermeneutów przekładu.

Głównym przedmiotem zainteresowania hermeneutyki przekładu są teksty literackie, a w takich wypadkach, w których „mowa stąje się formą” (Wuthenow 1969:11), teoria interpretacji jest szczególnie konieczna. Tłumacz literatury pięknej stąje przed szczególnie trudnym zadaniem: musi on dokonać rekonstrukcji twórczego działania autora i wyłaniającego się z niego sensu wypowiedzi, a także reprodukcji obcego dzieła w języku docelowym. Owa rekonstrukcja wymaga dialogicznej postawy tłumacza, gdyż kierunek sensu tekstu określa się w obrębie hermeneutycznego horyzontu pytania (Gadamer 1993: 344). Reprodukcja zaś jest aktem artystycznej kreacji, której celem nie jest mechaniczne powielenie dzieła, lecz odtworzenie emanującego z niego artyzmu (Wuthenow 1969: 18), przy świadomości niepełności i preliminarno-ści tego aktu twórczego.

„Nąjlepszy tłumacz musi być też nąjlepszym interpretatorem” - pisał w duchu hermeneutyki przekładu Johann Gottfried Herder, dodąjąc, że winien on być jednocześnie „filozofem, poetą i filologiem” (za: Wuthenow 1969:18). Znacząca jest taka właśnie ko-lęjność wyliczonych przez Herdera domen kompetencji tłumacza. I nie powinno nas w tym kontekście dziwić, że dyskurs współczesnej hermeneutyki przekładu jawi się ja-f ko oryginalny splot myśli filologicznej, filozoficznej i poetyckiej, mieniącej się wyszukanymi metaforami eseistyki. Do kręgu hermeneutów przekładu zaliczani są zarówno wybitni współcześni filozofowie, odnowiciele hermeneutyki filozoficznej — Hans-Georg Gadamer i Paul Ricoeur, jak i filolodzy, których zainteresowania bądź to zwracąją się ku filozofii, jak w wypadku Fritza Paepckego i George’a Steinera, bądź to kierują się w stronę lingwistyki, jak w wypadku Radegundis Stolze.

Wybór tekstów spod znaku hermeneutyki otwiera tekst jednego z nąjważniejszych niemieckich filozofów XX stulecia, Hansa-Georga Gadamera. Jest to bodąj jedyny tekst autora Prawdy i metody w całości poświęcony problemowi przekładu, jednak pamiętać należy, że Gadamer w swych filozoficznych rozprawach i szkicach wielokrotnie powracał do tej centralnej dla hermeneutyki kwestii. I tak w kontekście swych rozważań nad uniwersalnością języka i wiążącą się z nią nieskończoną płaszczyzną porozumie-