~LWF0119

iławskich niewątpliwie nowa, to stosunek władcy do bóstwa i odwrotnie całkiem nowy nie był. Xie chodzi tutaj notabene o notoryczny fakt organizowania chrześcijańskiego kultu właśnie przez królów, którzy w tym celu zdobyli się na poważny wysiłek organizacyjny i finansowy, czy też o podporządkowanie im (w warunkach islandzkich oczywiście poszczególnym godi) biskupstw. Zagadnienie, które nas tutaj interesuje, polega na sposobie heroicyzacji władcy, związanym z nieformalną, przeprowadzoną tylko przez Grimskjela, biskupa Nidaros, kanonizacją Olafa Haraldssona.

Otóż od samego początku Olaf występuje jako pośrednik pomiędzy bogiem chrześcijańskim i ludem. Wprawdzie bóg chrześcijański nie był zainteresowany codziennym życiem Skandynawów, życiem tym zainteresowany był św. Olaf i on uzyskiwał od niego różne potrzebne ludziom dobra.

Już Sigvat w jednym z wierszy poświęconych pamięci Olafa, przeciwstawiając lata nieurodzaju, które wystąpiły podczas regencji Alfiyy podkreśla —¹ co cytowaliśmy poprzednio (patrz s. 197)—-że inaczej było podczas panowania poprzedniego króla: każdy chwalił się wówczas zapasami wysuszonego ziarna. Wiersz ten ukazuje zresztą mechanizm heroicyzacji. Podobne motywy, ściśle już związane z kanonizacją Olafa, znajdziemy w Glwlognskvida Thorarina Lovtunga. Adresatem wiersza, wspominanego już w rozdziale III (patrz s. 197), był Sven Knutsson. Skald upomina w nim młodego władcę, by prosił Olafa, „człowieka bożego “ ⁴⁶, aby ten wybłagał od samego boga dr ok fridr — urodzaj i pokój dla wszystkich ludzi⁴'. Wiersz zawiera równo-

⁴⁶    E. A. Kock, op. cit. t. I, s. 152, Ghvlo(jnskvida_f zwrotka 9:

hann’s gods madr..

⁴⁷    Ibidem: „Bid Aleif, | at unni [>śr... ^! grundar sinnar ! Hann of getr | af godi sjęlfum j ar ok fridr | ęllum męnnum“.

cześnie wiele motywów typowych dla współczesnej literatury hagiograf icznej. Król zginął na polu chwały bez grzechu⁴⁸. Ciało jego nic uległo rozkładowi; co więcej włosy i paznokcie rosną mu, jak żywemu człowiekowi⁴⁹. Skaldyka późniejsza rozwinęła znacznie te elementy hagiograficzne, a kult św. Olafa poza granicami Norwegii poświadczony jest już przez Adama Bremeń-skiego ⁵⁰.

Rozbudowywanie kultu chrześcijańskiego szło przeto w Skandynawii — podobnie jak w innych krajach ówczesnej Europy — nie przez wiązanie bóstwa chrześcijańskiego ze sferą życia codziennego, co w danych warunkach groziło równoczesnym jego .^odpolitycznieniem^ lecz przez wprowadzenie do życia religijnego herosów-świętycli, którzy za te bardzo różne, niekiedy bardzo wyspecjalizowane sprawy, byli niejako „odpowiedzialni^, otrzymując swoją moc od boga. Takie same zjawiska są również i w wielu innych religiach ⁵¹.

❖

Już powyższe postawienie sprawy każe doszukiwać się elementów śynkretyzrau religijnego w cechach przypisywanych św. Olafowi: były one bardzo podobne do właściwości, którymi w środowiskach dworskich obdarzano władców przed oficjalnym przyjęciem chrześcijaństwa w Skandynawii. Olaf, podobnie jak Alrik z inskrypcji w Sparlósa i królowie z Ynglingatal, wią-

⁴⁸ Zwrotka 7: «... sva hcfr Aleifr, j adr andadisk, synda-lauss...“.

¹⁹ Zwrotka 5:    sem kvikum manni, I har ok negl j hynum

vaxa“.

⁵⁰    Adami, Gęsta IV, cap. 32 podaje drogę z Niemiec do Trond-lieimn, gdzie spoczywała trumna ze zwłokami Olafa Haraldssona.

⁵¹    Patrz J. Wach, op. cii. s. 3f>9 i nasi.

241

16 — St. Piekarczyk