IMG25 (2)

* Rqvn toru pomkbpf dokument)’ określonego rodzaju, na przykład materiały ty iwienkpublikome, takie jak dysertacje i prace magisterskie. _<

Rmmw biblioteki cyfrowej od repozytorium komplikuje niejednolita terminy g a Kewicnm jeszcze kilka lat temu definiowane było jako część biblioteki cyf_row (u znaczeniu lokalnej, me globalnej biblioteki), w której przechowuje się obiekty cyf_m' [Am 2000l s. 2?4j; obecnie repozytoriami nazywa się każdy zasób danych cyfrowych w znaczeniu takim, jak podano to powyżej. Różnica pomiędzy lokalną bibliotekę cyfrowi a rqw)tmufn stała się funkcjonalni tzn. dotyczy sposobu realizowania funkcji. Biblio, ida cs firma jest to bowiem zasób tw orzony (zazwyczaj planowo) przez bibliotekarza czy ■ mnę osoby odpow iedzialne, poprzez digitalizację (skanowanie) zasobów danej biblioteki. Bibliotekarz dysponuje wówczas metadanymi publikacji tradycyjnej (w OPAC biblioteki), które często stosuje także dla kopii elektronicznej. Repozytorium natomiast to miejsce, w którym składowane sf nowe, ni bieżąco tworzone publikacje i inne materiały, które od nzu powstaję w formie elektronicznej, nie wymagaję więc zazwyczaj digitalizacji, lecz ewentualnego przeformatowanii W repozytorium gromadzenie danych jest mniej planowe, gdyż wymka z bieżącej produkcji naukowej. Metadane również muszą być tworzone od nowa. Często repozytorium (szczególnie instytucjonalne) trudno odróżnić od biblioteki cytwttęj; może być ono jej częścią. Efektem zróżnicowania funkcji jest powstawanie ko~ lejnych odmienności, na przykład biblioteki cyfrowe częściej niż repozytoria postrzegane są jako .miejsca realizujące funkcje archiwizacji obiektów cyfrowych. Obecnie jednak również repozytoria uznaje się za odpowiednie do realizacji długotrwałej archiwizacji i    ¹

fDay. Pennock, Allison 2007).

W repozytorium. znacznie częściej niż w bibliotece cyfrowej, dokumenty umieszczane^ są przez ich amorów, a nie wyspecjalizowany personel. Powoduje to problemy, dotyczące jakości metadanych, poziomu obróbki redakcyjnej materiałów (szczególnie w przypa u preprintow) oraz zagadnień prawnych (w repozytorium umieszcza się tekst, który je no-czarne lub nieco później trafia do czasopisma!. Spotyka się opinie, że mimo tego należy dążyć do napełniania repozytorium obiektami cyfrowymi w maksymalnym stopniu, g yż dostęp do pełnego tekstu jesr ważniejszy od poprawnej formy i posiadania profesjona -

nydi metadanych [Adams 2008].    ,

Oprócz wcześniej wymienionych serwisów, również strony Web stanowię bardzo hcz-ne i zróżnicowane źródło informacjif. Szacuje się, że liczba indeksowanych stron Web na początku 2009 r. przekroczyła co najmniej 25 miliardów (w 2005 r. szacowano rę ilość na IU midi. z czego największa wyszukiwarka, Google indeksuje IS miliardów^{1 2} (w 2005 r.

8 mldl[Gulli, Signorini 2005]. Pomimo indeksowania większości dostępnych stron przez wyszukiwarki internetowe, duża część informacji znajduje się poza ich zasięgiem. Pozostaję jeszcze strony W eb. które w ogóle nie sę indeksowane²; ta jego część nazywana jest abym niewidzialnym lub głębokim Webem, którego rozmiary mogę przekraczać Web indeksowało) ponad 500-krotnie² [Pamula-Cieślak 2006, s. I53J. Z punktu widzenia GBC bardzo ważne jest, aby strony W eb i obiekty, które się na nich znajduję, mogły być indeksowane przez wyszukiwarki a więc aby nie stanowiły ukrytego Webu [Landów    I

2006. s. 39]. Dotyczy’ to na przykład stron bibliotek tradycyjnych i zawartości ich OPAC I a także bibliograficznych baz danych, wciąż często niewidocznych dla wyszukiwarek. I

lz względu na to, że lutdy może opublikować w Webie dowolne uefci, jakość '³•³■ tej w nim informacji jest bardzo różna Oprócz wymienionych stron bibl«»tcV i innych wiarygodnych instytucji istnieją strony prywatne, o nieokreślonej jakości Tworzone są specjalne poradniki instruujące w zakresie określania jakoki stron Web (Bedtarck-Mi-chalska 2002]. Kryteria jakościowe dla stron Web nie różnią \i>; wiele od kryteriów dla jakichkolwiek publikacji, również drukowanych. Więcej na (emu jakoki serwisów GIK znajduje się w p. 4.8.

Strony Web posiadają strukturę hierarchiczną. Zazwyczaj « strony głównej można przemieszczać się do innych stron, umieszczonych na niższych poziomach hierarchii. Przejście w obu kierunkach możliwe jest dzięki mechanizmowi hipertekstowych odnośników³, których rolę może odgrywać dowolny element strony Web (część tekstu, element graficzny). Przeglądarki internetowe, dzięki zapamiętywaniu historii poszczególnych kroków nawigacji, pozwalają na cofanie się wstecz do poprzednich etapów przeglądana dokumentów Web,

Z punktu widzenia typów treści i formatów, strony Web stanowią zwykle niejednorodne. złożone obiekty Internetu. Oprócz tekstu, który jest zasadniczą częścią treści tych obiektów (co pozwala na ich indeksowanie przez wyszukiwarki), składają się na mc także wszelkiego rodzaju obiekty multimedialne. Mogą one być ze sobą łączone w skomplikowany sposób, tworząc sieć relacji.

Zasoby multimedialne mogą stanowić ważne źródło informacji w wielu dziedzinach. Dynamiczna natura dokumentów elektronicznych pozwala na wykorzystywanie lego rodzaju informacji nieslatycznych. Multimedia uważane są za zasoby stwarzające wartość dodaną dokumentów elektronicznych, niemożliwą do osiągnięcia w formie drukowanej. Zasoby te powstają często w wyniku digitalizacji zbiorów muzealnych, galem sztuki, prywatnych kolekcji, w celu udostępnienia szerszej publiczności. Obrazy, w tym ruchome, tworzone są w formie cyfrowej lub digitalizowane przez instytucje edukacyjne dla wykorzystania w celach dydaktycznych, w tym w c-leamingu. Dla budowy i przechowywana tych obiektów używane są specjalne technologie, odmienne od stosowanych dla dokumentów tekstowych. Źródła informacji cyfrowej, zawierające nagrania dźwiękowe mowy i muzyki, wzbudzają zainteresowanie w wielu instytucjach edukacyjnych, gromadzone są także przez biblioteki publiczne. Cyfrowe książki mówione stanowią odpowiednik tradycyjnych książek mówionych, nagrywanych na taśmie magnetycznej, które miały duże znaczenie dla użytkowników niewidomych.

Problem zaopatrywania obiektów multimedialnych w odpowiednie metadanc jest nawet poważniejszy niż dla dokumentów tekstowych, gdyż standardowe indeksowanie peł-notekstowc nie wchodzi tu na razie w rachubę, chociaż realizowane są eksperymenty w tym zakresie; pewne nadzieje wiązać można z rozwojem zastosowań tzw. wyszukiwania uniwersalnego (zob. p. 4.3). Jak pisze Christie Borgman, ze względu na możliwość różnorakich interpretacji, opis obiektów dźwiękowych i graficznych jest znacznie trudniejszy, niż obiektów tekstowych [Borgman 2003a, s. 148]. Fotografia jest często interesująca ze względu na to, kto został sfotografowany, a czasem ze względu na to, kto ją wykonał. W obu wypadkach zazwyczaj nie da się wygenerować lej informacji automatycznie. Obiekty graficzne mogą być opisywane za pomocą takich kryteriów, jak zawartość (ludzie, drzewa, budynki...), kolor, rozmiar, data czy twórca. Możliwe jest automatyczne odróżnianie takich cech, jak występowanie twarzy ludzkich; polega to na porównywaniu kształtów z wzorcem przedstawionym przez użytkownika. Najlepszym sposobem opisu zapisów dźwięku: muzyki, mowy, efektów dźwiękowych, jest zaopatrywanie ich w opis tekstowy. Istnieją również systemy automatycznego rozpoznawania mowy, słów i zdań, które mogą być konwertowane do terminów wyszukiwawczych.

95

1

* Wir.sdK sown r<r²sxź posad!/? wofe suwy Web. jfdnat $faź? one paede wszysifcim do udostęp.    I

mm mk² wa fdfna s²wę Wefr W akia seoste wnm Web stmowi raczej idcnlyfikowj/nc migtct    I

*    S«d -łjact    ofecłtów cyfmyth. niż jcsl nośnikiem konkretnej ireia Nowikiem w takim |

pojjaSs jesatsiai kb bąii

■'fWoinrfiw, piy n grom: ty/ww.woritoidcwtbu/t.am¹.

2

S²mt ² mą m hi "tóowwKtńiydipMdMbrńu oborników dWie amny, hnkifk    I

rznstóć notedstiB^ pofeerasa opbr za datfp. nieodpowiedniego forniu (np. bazy danych, I ■ ryt bofcp Mfaacczaci. zmcmmci i KmioKi lup. ansy dynamjcznc Wd)j.

*    Z szrabsi i)® ait rpdzrj sif inni skorzy (Cwi, S^a 2007], nie zmienia to jednak faktu, źe rozmia-

iy wsttsoiaep) Wd» y ogromne same zasoby naukowe oWicza się na 20 do 100 mld dokomcniów:    I

3

Ściślej mówiąc, odnośniki we wrpólcasnym Webie są jednokierunkowe, więc dla unwJmicma przejść w obu kierunkach hierarchii konieczne jeW utworzenie odpowiednich mechanizmów na wszystkich poziomach dokumentu (strony Web).