Zarys dziejów filozofii
nowożytnej
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Francis Bacon (1561  1626)
empiryzm brytyjski
" złudzenie rodu - plemienia (idola taribus) -
empiryzm Bacona
zmysły
" złudzenie jaskini (idola specus) - Nowy Organon, Nowa
wychowanie
Atlantyda
" złudzenie rynku (idola fori) -
społeczeństwo
" metoda eksperymentalna i
" złudzenie teatru (idola theatri)  autorytety
indukcja  przeciwko
" eksperyment usuwa braki zmysłów,
scholastyce
indukcja braki rozumu
" indukcja niezupełna, indukcja
" opracowanie metody
eliminacyjna
badawczej
" eksperyment krzyża
poglądy społeczno-etyczne
metodologia i epistemologia
" Nowa Atlantyda  utopia
złudzenia umysłu (idole)
" rewolucja w nauce i technice
" konserwatyzm w stosunkach społecznych
" przeszkadzają człowiekowi
" autonomia rozumu i autonomia moralności
w poznaniu przyrody
" utylitaryzm
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Kartezjusz (1596  1650)
reforma nauki
Rene Descartes  filozof i
" pewność poznawcza
uczony francuski
" uniwersalność
" potęga rozumu 
" użyteczność
racjonalizm
" upodobnienie nauki do
matematyki  metoda analityczna
" ojciec nowożytnej filozofii
reguły postępowania badawczego
" twórca geometrii
1. uznawać za prawdę to co poznało
analitycznej
się jako oczywiste
2. podzielić rozpatrywane
" Rozprawa o metodzie,
zagadnienie na mniejsze części
Medytacje o pierwszej
3. od przedmiotów prostych do
filozofii, Zasady filozofii
złożonych
4. analizować w ten sposób aby
niczego nie pominąć
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Kartezjusz (1596  1650) racjonalizm
intuicja  poznanie zmysłowe
fundament poznania  sceptycyzm metodyczny
umysł  nie może być przedmiotem wątpienia
 cogito erg sum  idealizm subiektywny
rozum jest miarą poznania  pewne to co jasne i
wyraz
ne dla rozumu
zmysły nie dają pewności
idee: wrodzone, nabyte i skonstruowane
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Kartezjusz (1596  1650) racjonalizm
ontologia
" zmysły nie mogą być z
ródłem wiedzy pewnej
" dualizm  rozciągłego ciała i myślącej duszy
 Natura materii (& ) polega po prostu na tym, że jest
substancją posiadającą rozciągłość
[Kartezjusz, Zasady filozofii]
" ciało nie może składać się z niepodzielnych atomów
" próżnia nie istnieje
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Kartezjusz (1596  1650) racjonalizm
" ciało może ulegać tylko zmiana przestrzennym
" każda zmiana jest ruchem mechanicznym
" Bóg  pierwszym sprawcą ruchu
" Bóg ustanowił prawa przyrody ale można je
poznawać tylko za pomocą rozumu
" dusza ma odmienną naturę od ciała  jej atrybutem
myślenie
" dusza znajduje się w ciele, które jest automatem
" dusza wpływa na ciało poprzez oddziaływanie na
szyszynkę
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
John Locke (1632  1704)
empiryzm brytyjski
 pierwszym krokiem ku zadawalającemu
przedstawiciel empiryzmu
rozwiązaniu różnorodnych zagadnień,
angielskiego (XVII i XVIII)
jakie umysł ludzki jest nader skłonny
sobie stawiać, będzie zdobyć pogląd
Rozważania dotyczące
na nasze zdolności poznawcze,
zbadać nasze władze umysłowe i
rozumu ludzkiego, Dwa
stwierdzić, do jakich rzeczy są one
traktaty o państwie, List o
przystosowane
[J. Locke, Rozważania dotyczące rozumu tolerancji, Myśl o
ludzkiego]
wychowaniu
" zbadać granice poznania
rozwija kierunek empiryczny
" wyzwolić filozofię od czystej
spekulacji
badanie ludzkiego poznania
" empiryzm genetyczny 
doświadczenie
- umysł
" nie ma idei wrodzonych
pierwszeństwo
" czysta tablica (tabula rasa)
epistemologii
" radykalny empiryzm  sensualizm:
tylko zmysły
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
John Locke (1632  1704) empiryzm brytyjski
" doświadczenie zewnętrzne  doświadczenie
wewnętrzne
" świat istniej obiektywnie  realizm
" idee bezpośrednim przedmiotem poznania
przedmiot  idea  podmiot
" idee proste (jeden zmysł)  pierwotne (obiektywne) i
wtórne (subiektywne)
" idee złożone (umysł  kojarzenie, porównanie i
abstrahowanie)
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Georg Berkeley (1685 -1753)
empiryzm brytyjski
" wiedza pochodzi z biskup anglikański
doświadczenia
Traktat o zasadach poznania
" przedmiot  wrażenie 
ludzkiego, Trzy dialogi między
spostrzeganie
Hylausem i Filonousem
" Istnieć  to być
zwalczał doktrynę
postrzeganym
materialistyczną  z
ródło
ateizmu
" przedmioty nie istnieją poza
świadomością
filozofia idealistyczno-
empiryczna - idealizm
" wszystko istnie tylko w
subiektywny
postrzegającym umyśle
od Locka przejmuje skrajny
" nie istnieją obiektywnie
sensualizm i subiektywizm
substancje
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Georg Berkeley (1685 -1753) empiryzm brytyjski
" pojęcia ogólne nie istnieją
" poznanie dotyczy treści świadomości (wrażeń i
refleksji)
" jakości pierwotne i wtórne: zależą od podmiotu
" spirytualizm
" absolut gwarancją istnienia świata, niedostrzeganego
przez podmiot
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Dawid Hume (1711  1776)
empiryzm brytyjski
odrzuca pojęcie substancji duchowej
Traktat o naturze ludzkiej
 [& ] gdy wnikam najbardziej intymnie w
Badania dotyczące rozumu
to, co nazywam  moim ja , to zawsze
ludzkiego
natykam się na jakąś poszczególną
percepcję tę czy inną, ciepła czy
pytanie o granice ludzkiego
chłodu, światła czy cienia, miłości czy
doświadczenia
nienawiści, przykrości czy
antropocentryzm
przyjemności. Nie mogę uchwycić
mego ja bez jakiejś percepcji i nie
 Jest rzeczą oczywistą, że
mogę nigdy postrzegać nic innego niż
percepcję
wszystkie nauki pozostają w
[D. Hume. Traktat o naturze ludzkiej]
pewnym stosunku, bardziej
człowiek kierując się potocznym
lub mniej wyraz
nym, do
doświadczeniem i instynktem wierzy
w realność świata i tą wiarą kieruje natury ludzkiej
się w działaniu  jednakże
[D. Hume, Traktat o naturze ludzkiej]
prawomocnie możemy orzekać tylko
o naszych percepcjach
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Dawid Hume (1711  1776) empiryzm brytyjski
kontynuuje nurt empiryczny związki przyczynowe nie są
konieczne
przedmiotem poznania 
przedstawienia rzeczy ciągłe obserwowanie następstw 
oczekiwanie dalszych powtórzeń
impresje  doznania zmysłowe
podstawa tego jest subiektywna
umysły  idee proste i złożone
(prawdopodobieństwo)
umysł  prawa kojarzenia:
wiarygodne poznanie świata jest
podobieństwo, styczność
nie możliwe
czasoprzestrzenna, związki
przyczynowo-skutkowe doświadczenie jest wiarygodne
gdy, trzyma się faktów  stale
poznanie  stwierdzanie faktów
wykracza poza fakty
oparte na doświadczeniu
odrzuca pojęcie substancji
materialnej
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Immanuell Kant (1724  1804)
idealizm niemiecki
poznawalny świat zjawisk
IDEALIZM NIEMIECKI
(fenomena)  świat  rzeczy
Ur. w Królewcu
samych w sobie (noumena)
Dzieła:
umysł  kategorie (Arystoteles +
przestrzeń i czas)
Krytyka czystego rozumu
podstawą poznania są dane
(epistemologia)
zmysłowe obrobione przez
Krytyka praktycznego rozumu
aprioryczne formy oglądu
(etyka)
sądy kantowskie
1. sądy spostrzeżeniowe  sądy Krytyka władzy sądzenia
doświadczalne
(estetyka)
2. sądy analityczne  sądy
wykłady z filozofii
syntetyczne
krytycznej
3. sądy a priori  sądy a posteriori
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Immanuell Kant (1724  1804) idealizm niemiecki
Czy istnieje sąd a priori syntetyczny?
I. syntetyczne a posteriori  fakty empiryczne
II. syntetyczne a priori  warunek doświadczenia
(kategorie)
III. analityczne a priori  prawa logiki
IV. analityczne a posteriori  nie możliwe
sądy doświadczalne  syntetyczne a posteriori
sądy spostrzeżeniowe  analityczne a priori
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Immanuell Kant (1724  1804) idealizm niemiecki
epistemologia
niepoznawalny
SYNTEZA I SYNTEZA II SYNTEZA III
świat
zmysłowość  wyobraz
nia  pojęcia 
 rzeczy samych w
czysta synteza danych kategorie
sobie
naoczność rozmytych intelektu
noumena
CZAS
przedstawienie
PRZESTRZEC

przedstawienia
X
MYŚLENIE
PRZEDMIOT
FENOMENA
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Immanuell Kant (1724  1804) idealizm niemiecki
myśli bez treści są puste a dane naoczne bez pojęć
ślepe
bez zmysłowości przedmiot nie byłby nam dany, bez
intelektu żaden przedmiot nie byłby pomyślany
refleksja moralna Kanta
Niebo gwiaz
dziste nade mną, prawo moralne we mnie
"  ja naturalne   ja wolne
"  ja zdeterminowane   ja wolne
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Immanuell Kant (1724  1804) idealizm niemiecki
" świat nauki  zdeterminowany przyczynowo
" świat moralności  dobra wola  świat praktyczny
" prawa moralne  a priori
" sądy wartościujące - powszechne i konieczne
" imperatyw kategoryczny:
postępuj tak, abyś mógł chcieć, aby zasady twego
postępowania były prawem powszechnym
postępuj tak , aby ludzkość nigdy tobie ani żadnym
innym jednostką nie służyła za środek, ale zawsze
była celem
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Georg Wilhelm Hegel (1770-1831)
idealizm niemiecki
racjonalizm idealizmu  świat jest
Dzieła:
rozumem
Fenomenologia ducha
dialektyka idealizmu
Triady  teza, antyteza, synteza
Wykłady z filozofii dziejów
(emanacje Ducha)
idealizm obiektywny 
I. teza  czysto logiczny
racjonalistyczny i
II. antyteza  przyrodniczy
dialektyczny
III. synteza  społeczny
Etap logiczny:
DUCH ŚWIATA  Rozum,
" pierwotna forma wszelakiego bytu
Idea Absolutna, Bóg
" natura czysto pojęciowa
przyroda emanacją ducha
" podlega  prawą dialektyki
egzystującego niezależnie
1. przejście ilości w jakość
od woli i świadomości ludzi
2. sprzeczność jako z
ródło rozwoju
3. negacja negacji
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Georg Wilhelm Hegel (1770-1831) idealizm niemiecki
Etap przyrodniczy
" przejście od istnienia pojęciowego do ucieleśnienia
się w przyrodzie
" cykliczność zmian przyrody: przestrzenna  nie
rozwija się w czasie
" sprzeczność między dogmatem emanacji ducha a
prawami dialektyki (przejście od ilości do jakości)
" innobyt  powrót Ducha  do siebie
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Georg Wilhelm Hegel (1770-1831) idealizm niemiecki
Filozofia człowieka i społeczna
" świat jako proces ciągłej zmiany o określonej logice
 dziejów
" Duch
subiektywny (teza)  obiektywny (antyteza)  absolutny
(synteza)
" człowiek rozpięty między światem przyrody a czystym
" historia rozwojem świadomości wolności
" duch obiektywny realizuje się w państwie  subiektywny w
narodzie
" synteza indywidualności i obiektywności prowadzi do
Ducha Absolutnego  religia, sztuka, filozofia
filozofia
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
August Comte (1798-1857)
pozytywizm
doświadczenie zmysłowe  nauki
 Wykłady z filozofii
empiryczne
metoda indukcyjnego uogólniania
pozytywnej  1830
faktów  twarde fakty
epoki ewolucji umysłu ludzkiego
rok
" teologiczna
" metafizyczna ogólne założenia
" pozytywna
1. empiryzm
odrzucenie jałowej metafizyki
zadania encyklopedyczne filozofii
2. fenomenalizm
socjologia  współzależność
elementów struktur społecznych
3. indukcjonizm
świadomość społeczną określa byt
społeczny
4. naturalizm
pozytywna nauka o społeczeństwie 
religia ludzkości
5. nominalizm
społeczeństwo jest nieredukowalne do
sumy jednostek
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
August Comte (1798-1857) pozytywizm
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Herbert Spencer (1822-1903)
pozytywizm
postęp  układ który osiąga
pozytywizm ewolucyjny
równowagę zatrzymuje się
zastosowanie teorii Darwina
motorem ewolucji  każde
działanie wymusza kolejną
 System filozofii
dyferencjacje w stopniu bardziej
syntetycznej
złożonym
prawa fundamentalne 
rejon Niepoznawalnego  kres
nauki
prawa uniwersalne
istnieją tylko prawa przyrody
istota postępu:
wszystkie kryteria etyczne o ile
istnieją to są generowane przez " od jednorodności do
prawa przyrody
różnorodności
prawo do życia i walki o byt
" od luz
nego związania do
etyka skrajnie naturalistyczna
ścisłego powiązania
" od chaosu do ładu
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Ernst Mach (1838-1916)
pozytywizm
zasada idiografizmu  opis faktów i
empiriokrytycyzm
zjawisk
najdłużej trwają te myśli,
każda spekulacja wychodząca poza
fenomeny nie do przyjęcia  które najlepiej są
hipostazy
przystosowane do życia
monizm
ekonomia myślenia
człowiek odnajduje siebie w innych i
otaczających go rzeczach
akty poznawcze są
podwójna zależność
procesem
" przedmioty  przestrzeń (byty
 przystosowawczym
fizyczne)
biologiczny utylitaryzm
" przedmioty  podmiot (byty
psychiczne)
naukę określa zasada:
odrzucenie dualizmu psychiczne-
najmniej sił  najwięcej
fizyczne
efektów
świat nie istniej obiektywnie poza
naszym umysłem
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Soren Kierkegard (1813-1855)
egzystencjalizm
istnienie ludzkie w relacji do Boga
opozycyjne stanowisko
człowiek bez Boga jest bezsensowny,
wobec pozytywizmu
Bóg bez człowieka również
filozofia musi uczyć człowieka
punktem wyjścia
rozumieć świat
subiektywizm nawiązujący
etyczno-religijny aspekt życia
do kartezjańskiego cogito
ludzkiego
życie ludzkie jest ciągłym konfliktem
filozofia ma określać
i antynomią (albo-albo)
indywidualne subiektywne
antynomia skończoności i
nieskończoności
przeżycia emocjonalne
cierpienie wewnętrzne  trwoga i lęk
jednostki
konflikt między Bogiem a
 Albo-albo  Lęk i drżenie
człowiekiem
rozum  religia
egzystencja
religia potęguje lęk
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Soren Kierkegard (1813-1855) egzystencjalizm
religia A  religia B
wieczność jako przyszłość
ucieczka od teraz
niejszości  chrześcijaństwo
ucieczka od wieczności
poznać wnętrze  poznać zewnętrze
wzory osobowe
" estetyczny  Don Juan
" etyczny  przyjemność/obowiązek
" religijny  irracjonalny akt wiary
człowiek żyjący z Bogiem  człowiek żyjący bez Boga
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Fryderyk Nietzsche (1844-1900)
egzystencjalizm
kultura masowa  egalitaryzm-
filozof i krytyk kultury
elitaryzm
Narodziny tragedii, Tako
totalitaryzm
rzecze Zaratustra
moralność  zindywidualizowana
kultura apollińska 
nie można sformułować ogólnych
dionizyjska
zasad moralnych
moralność egalitarna niewolnika 
krytyka Sokrates i Platona
moralność elitarna pana
antropologia  wola mocy
resentyment  duchowe
ideał nadczłowieka  siły
samozatrucie
witalne
bunt niewolników
śmierć Boga  sacrum odrzucenie chrześcijaństwa
 moralność niewolnicza
nihilizm
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Karol Marks (1818-1883)
materializm dialektyczny
Przesłanki powstania filozofii Składniki marksizmu
marksistowskiej
1. filozofia (materializm
1. społeczne dialektyczny i historyczny)
" stosunki społeczno-ekonomiczne 2. ekonomia polityczna
XIX wieku
3. socjalizm naukowy
" kapitalizm
y
ródła marksizmu (składnik
" gospodarka towarowo- pieniężna teoretyczny)
" walka klas  potrzeby i interesy 1. klasyczna filozofia niemiecka
klasowe (Kant, Hegel, Fichte)
" walka klas  lokomotywą dziejów 2. klasyczna ekonomia angielska
(A. Smith)
" prawa ekonomi i socjologii
3. socjalizm utopijny (Saint-Simon)
" historyczna rola klasy robotniczej
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Karol Marks (1818-1883) materializm dialektyczny
2. naukowe
wynikające z nauk przyrodniczych
" prawo zachowania i przemiany energii  zasada monizmu
materialistycznego
" teoria Darwina  ewolucja: przyroda nieożywiona - przyroda ożywiona -
przyroda społeczna
" jedność strukturalna i genetyczna wszystkich istot
wynikające z nauk społecznych
" prawa struktury i rozwoju społecznego  czynnik materialny
(ekonomiczny)
" prawa wartości
" walka klasowa
" wpływ czynników materialnych na ewolucję życia społecznego
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Karol Marks (1818-1883) materializm dialektyczny
3. filozoficzne
dialektyczne
" dialektyka jońska
" dialektyka Heglowska  prawa dialektyki
"  Hegel z głowy na nogi
" uwolnienie dialektyki od idealizmu
materialistyczne
" materializm mechanistyczny (Demokryt, Spinoza)
" uwolnienie materializmu od metafizyki
Zarys dziejów filozofii nowożytnej
Karol Marks (1818-1883) materializm dialektyczny
4. ideologiczne
socjalizm utopijny  każdemu według pracy
(zasług)
komunizm utopijny  każdemu według potrzeb
socjalizm etapem przejściowym do komunizmu
rozwój  kontynuacja/przełom
leninizm, trockizm, maoizm