Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
Wstęp
1. Metody gromadzenia informacji: wywiad, obserwacja, pomiar, analiza dokumentacji
2. Udział pielęgniarki w procesie zapobiegania, diagnozowania, leczenia i rehabilitacji
3. Udział pielęgniarki w procesie zapobiegania, diagnozowania, leczenia i rehabilitacji  ciąg dalszy
4. Proces pielęgnowania jako metoda pracy pielęgniarki
5. Rola pielęgniarki w zespole interdyscyplinarnym
Wstęp
W module tym wskazujemy na z
ródła informacji, które powinna gromadzić
pielęgniarka, oraz omawiamy takie metody (techniki) badawcze, jak: wywiad,
obserwacja, analiza dokumentów, pomiary/testy. Zajmujemy się również celami,
zaletami i wadami metod gromadzenia informacji oraz ich skutecznością.
Przedstawiamy ponadto podstawy prawne wykonywania zawodu pielęgniarki
i przypominamy główne zasady udziału pielęgniarki w diagnozowaniu, leczeniu
i rehabilitacji pacjentów.
W dalszej części charakteryzujemy proces pielęgnowania, jego definicje, cele,
znaczenie dla pacjenta i pielęgniarki. Omawiamy różnice między pielęgnowaniem
tradycyjnym a nowoczesnym oraz zapoznajemy z poszczególnymi etapami tego
procesu: rozpoznawaniem, czyli formułowaniem diagnozy pielęgniarskiej (na
podstawie: zgromadzonych danych; ich analizy i rozpoznania potrzeb; problemów
pielęgnacyjnych), planowaniem, realizowaniem opieki pielęgniarskiej, ocenianiem jej
i dokumentowaniem procesu pielęgnowania.
1
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
Na koniec zajmujemy się pracę zespołową, podajemy jej definicję, cele i zasady.
Przedstawiamy rodzaje zespołów, korzyści wynikające z pracy zespołowej,
charakterystyczne dla niej problemy, a wreszcie  uwarunkowania jej efektywności.
2
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
1. Metody gromadzenia informacji: wywiad, obserwacja, pomiar,
analiza dokumentacji
Informacje, czyli dane, mogą dotyczyć stanu zdrowia fizycznego i psychicznego
pacjenta, ponadto  jego sytuacji społecznej i zawodowej. Ich z
ródłem jest
pacjent, jego rodzina lub inne osoby. Gromadzenie informacji i ich analiza
poprzedzają pierwszy etap procesu pielęgnowania  rozpoznanie pielęgniarskie
(diagnozę). W pielęgniarstwie do zbierania informacji wykorzystuje się metody
i techniki socjologiczne.
Metoda to ogólne zasady prowadzenia procedury badawczej. Technika badań jest
bardziej uszczegółowioną metodą, sposobem zdobywania informacji. Główne
metody/techniki badawcze to: wywiad, obserwacja, analiza dokumentów
(urzędowych i osobistych) oraz pomiary.
Wywiad jest ukierunkowaną rozmową prowadzoną z osobą badaną. Wyróżnia się
wywiady (rozmowy) swobodne i kwestionariuszowe. Te drugie wymagają formularza
zawierającego ujednolicone, standaryzowane pytania, które wszystkim badanym
zadaje się w tej samej kolejności (typowy przykład takiego formularza to metryczka
w historii choroby). Wywiady dzielimy także na jawne, ukryte i nieformalne.
Informacje są zbierane wówczas za pomocą kwestionariusza, np. ankiety (narzędzia
badawczego wypełnianego przez respondenta).
W trakcie wywiadu zadaje się pytania zamknięte (prosi się o wybór spośród
gotowych odpowiedzi, np. tak/nie) bądz
otwarte (zachęca się do udzielania pełnych
swobodnych wypowiedzi). Pytania zamknięte (np.  Czy zażył Pan leki? ,  Gdzie
Panią boli? ) ograniczają i skracają wypowiedz
pacjenta, zmuszając do zajęcia
jednoznacznego stanowiska. Natomiast na pytania otwarte badany odpowiada
szerzej, swobodnie, własnymi słowami. Od takich właśnie pytań dobrze jest
rozpoczynać rozmowę, np.  Co Panią sprowadza? ,  W czym mogę pomóc? .
Pytania otwarte w małym stopniu wpływają na odpowiedz
. Podczas wywiadu należy
unikać pytań rozpoczynających się słowem:  dlaczego , ponieważ kojarzą się one
3
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
zwykle pacjentowi z przesłuchiwaniem, pytań wieloczłonowych (gdy jedno pytanie
zawiera kilka), a także moralizowania, oceniania, obwiniania i rozbieżności między
słowami a sygnałami niewerbalnymi.
Warto zadbać, by rozmowie sprzyjały dobre warunki  pamiętajmy o właściwym
mikroklimacie, oświetleniu, umeblowaniu (optymalne jest ustawienie krzeseł pod
kątem prostym, przy najbliższych, przylegających do siebie bokach biurka, zachęca
to do współpracy, a nie do konfrontacji, którą zwykle narzuca ustawienie krzeseł po
przeciwległych stronach biurka), odizolowaniu pomieszczenia, wyeliminowaniu
czynników zakłócających  hałasu (np. dzwoniącego telefonu), pośpiechu, braku
intymności. Chodzi o to, by zapewnić spokojną, przyjazną, partnerską atmosferę,
okazywać szacunek, życzliwość, akceptację, empatię, otwartość, szczerość.
Oprócz właściwego formułowania pytań  głównie otwartych, niesugerujących 
ważne jest też aktywne słuchanie. Polega ono na cierpliwym wsłuchiwaniu się w to,
co mówi badany, bez osądzania jego wypowiedzi. Zaleca się przy tym pochylić się ku
rozmówcy, potakiwać, zachęcać do kontynuowania wypowiedzi, prosić o dodatkowe
informacje, wyjaśniać. Pamiętajmy też o uśmiechu i kontakcie wzrokowym 
najlepiej, gdy oczy rozmówców są na tym samym poziomie. W aktywnym słuchaniu
pomocna jest znajomość zasad psycho- i socjotechniki. Pierwszy kontakt pielęgniarki
z pacjentem ma duże znaczenie, ponieważ rzutuje na jego opinię o pracownikach
medycznych i dalsze kontakty z nimi.
W trakcie rozmowy należy zwracać uwagę na komunikację niewerbalną, na mowę
ciała  głównie mimikę twarzy, gesty, kontakt wzrokowy, odległość od rozmówcy 
oraz na rolę dotyku (np. podanie ręki w czasie nawiązywania kontaktu). Ważne jest
także przekazywanie informacji zwrotnej i zgodność słów z mimiką. Nie zapominajmy
również, by podczas rozmowy zachować asertywność, czyli poczucie pewności,
wiary w siebie, stanowczość  ale taką, która współistnieje z szacunkiem dla uczuć
i potrzeb innych. Tego rodzaju asertywność to umiejętność zachowania równowagi
między interesem własnym a cudzym. Poprzez zachowania asertywne otwarcie
wyraża się własne uczucia i opinie; bez agresji, uległości, pasywności czy lęku.
4
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
Pacjenci najbardziej cenią u pielęgniarek takie cechy sprzyjające zaufaniu, jak:
cierpliwość, wyrozumiałość, okazywanie współczucia, serdeczności, ciepła,
życzliwość, troskliwość, indywidualne traktowanie, informowanie, uspokajanie,
dodawanie otuchy, uśmiech, pogodny nastrój.
Szerzej o warunkach skutecznej komunikacji międzyludzkiej oraz niewłaściwościach
i błędach w komunikacji rozprawia S. Poznańska (1999: 76 99).
Obserwacja to celowe, planowe, systematyczne i selektywne świadome
postrzeganie, rejestrowanie faktów, przebiegu zjawisk i zdarzeń oraz ich analiza;
interpretacja danych. Obserwację często łączy się z wywiadem. W praktyce polega
ona na gromadzeniu danych o pacjencie i jego środowisku. Wyróżniamy obserwację
bieżącą, doraz
ną, wycinkową, migawkową, uczestniczącą, bierną, całościową,
tematyczną, jednostkową, grupową, jawną, ukrytą, fotofilmową. Narzędziem badania
jest tu arkusz obserwacji. Obserwator powinien być obiektywny, mieć podzielność
uwagi, umieć dobrze kojarzyć fakty, a także sporządzić notatki po zakończeniu
obserwacji bądz
przynajmniej ograniczyć notowanie w jej trakcie.
Istotne jest odpowiednie zaplanowanie obserwacji  ustalenie jej celu, przedmiotu
oraz przygotowanie warunków i środków materialnych koniecznych do jej
przeprowadzenia. Cechy prawidłowo prowadzonej obserwacji to: celowość (jakie
informacje, do czego mają służyć); systematyczność i planowość (czas, kolejność);
selektywność (co ważne, co wybrać); obiektywność (eliminacja subiektywnego
nastawienia); dokładność; szczegółowość. Po dokonaniu obserwacji należy ją
udokumentować, skontrolować i ocenić, w jakim stopniu udało się zrealizować jej cel.
Dodajmy także, że tak jak podczas wywiadu, tak i w trakcie obserwacji ważną rolę
odgrywają sygnały niewerbalne  mowa ciała.
Dokumentacja stanowi pośrednie z
ródło informacji. Może mieć formę materiałów
pisanych (np. raporty pielęgniarskie), obrazowo-dz
więkowych. Nośnikiem
dokumentacji jest zatem pismo bądz
obraz. Znamy różne jej rodzaje, np. medyczną,
pielęgniarską, statystyczną, sprawozdawczą, formalną, nieformalną. Analiza
dokumentacji polega na opisie i interpretacji informacji. Dużą rolę odgrywają w niej
5
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
konkretne, jednoznaczne pojęcia. Wykonując pracę dokumentacyjną, nie
zapominajmy, by zawsze podporządkowywać ją jej celom. Pamiętajmy także
o przestrzeganiu tajemnicy zawodowej i o ochronie dokumentów przed osobami
postronnymi.
Pomiary, testy mają dużą wartość, zwłaszcza gdy charakteryzuje je rzetelność,
powtarzalność, trafność, czułość, możliwość skalowania aparatury (pomiary
bezpośrednie), porównywania ze wzorcami, normami, wskaz
nikami (pomiary
pośrednie), przestrzeganie instrukcji postępowania, identycznych warunków
materialno-technicznych. Przykłady pomiarów to badania ciśnienia tętniczego krwi,
laboratoryjne, wzroku, słuchu, elektrokardiograficzne, rentgenowskie,
mammograficzne itd.
6
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
2. Udział pielęgniarki w procesie zapobiegania, diagnozowania,
leczenia i rehabilitacji
Zgodnie z Ustawą o zawodach pielęgniarki i położnej (1996) obie te profesje są
zawodami samodzielnymi (art. 2). Wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na
udzielaniu przez osobę, która posiada wymagane kwalifikacje (potwierdzone
odpowiednimi dokumentami), świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych,
diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych oraz z zakresu promocji zdrowia.
Pielęgniarka udziela tych świadczeń przede wszystkim przez:
 rozpoznawanie warunków i potrzeb zdrowotnych,
 rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych,
 sprawowanie opieki pielęgnacyjnej,
 realizację zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji,
 samodzielne udzielanie w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych,
diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych;
 edukację zdrowotną (art. 4).
Zawód pielęgniarki bądz
położnej może wykonywać osoba posiadająca prawo
wykonywania tej profesji stwierdzone przez okręgową radę pielęgniarek i położnych
(art. 11.1). Pielęgniarka (położna) wykonuje zawód zgodnie z aktualną wiedzą
medyczną, za pomocą dostępnych jej metod i środków, a także zgodnie z zasadami
etyki zawodowej oraz ze szczególną starannością (art. 18). Ma ona obowiązek
udzielić pomocy w każdym przypadku niebezpieczeństwa utraty życia bądz

poważnego uszczerbku na zdrowiu pacjenta  zgodnie z kwalifikacjami
zawodowymi (art. 19). Ma także obowiązek poinformować pacjenta o jego prawach
(art. 20.1).
Prawa pacjenta, według Ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, dotyczą jego prawa
do:
1. Świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej.
2. Wyrażenia zgody lub odmowy jej udzielenia na określone świadczenia po
uzyskaniu odpowiedniej informacji.
7
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
3. Uzyskania informacji o swoim stanie zdrowia.
4. Poszanowania jego intymności i godności w czasie udzielania mu świadczeń
zdrowotnych.
Dodatkowo w szpitalu  pacjent ma prawo do:
5. Umierania w spokoju i godności.
6. Opieki pielęgnacyjnej przez osobę bliską lub przez inną wskazaną osobę.
7. Kontaktu osobistego, telefonicznego i korespondencyjnego z osobami z zewnątrz.
8. Opieki duszpasterskiej (Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z 20 czerwca 1997
r., DzU, nr 104, poz. 661, z póz
n. zm., art. 19).
Zgodnie z Ustawą o zawodach pielęgniarki i położnej, pielęgniarki udzielają
pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu informacji o stanie zdrowia
pacjenta w zakresie koniecznym do sprawowania opieki pielęgnacyjnej (art. 20).
Pielęgniarka (położna) ma ponadto obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej
określonej odrębnymi przepisami Prowadzenie indywidualnej dokumentacji
medycznej pacjenta jest wymagane również wtedy, gdy pielęgniarka bądz
położna
udziela świadczeń zdrowotnych w ramach praktyki indywidualnej, specjalistycznej
bądz
grupowej(art. 20).
Obowiązuje ją również zachowanie w tajemnicy informacji związanych z pacjentem,
a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu, z wyjątkiem, gdy:
 tak stanowią odrębne przepisy,
 zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia
pacjenta lub innych osób,
 pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy,
 zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych
z udzielaniem świadczeń zdrowotnych osobom uczestniczącym w udzielaniu tych
świadczeń,
 jest to niezbędne do praktycznej nauki zawodów medycznych,
 jest to niezbędne dla celów naukowych.
8
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
Pomijając wymienione tu wyjątki, pielęgniarka (położna) jest związana tajemnicą
również po śmierci pacjenta, nie może też podać do publicznej wiadomości danych
umożliwiających identyfikację pacjenta bez jego zgody (art. 21).
Musi również wykonywać zlecenia lekarskie odnotowane w dokumentacji medycznej.
Zapis ten nie dotyczy oczywiście zleceń wykonywanych podczas zabiegów
ratujących życie pacjenta w sytuacjach, które grożą bezpośrednim
niebezpieczeństwem utraty życia lub poważnym uszczerbkiem na zdrowiu pacjenta.
Jeśli chodzi o jej prawa, to pielęgniarka (położna) powinna uzyskiwać od lekarza
informacje o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych metodach
diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych i o dających się przewidzieć
następstwach podejmowanych działań, w zakresie niezbędnym do udzielanych przez
siebie świadczeń zdrowotnych. W przypadku uzasadnionych wątpliwości może
domagać się od lekarza, który wydał zlecenie, by uzasadnił potrzebę jego wykonania.
W wyjątkowych wypadkach ma prawo odmówić wykonania zlecenia lekarskiego,
podając niezwłocznie przyczynę odmowy na piśmie. Ma również prawo uzyskania
pełnej informacji o celowości, planowanym przebiegu i dających się przewidzieć
skutkach eksperymentu medycznego, w którym ma uczestniczyć. W przypadku
uzasadnionych wątpliwości może odmówić uczestniczenia w nim, podając przyczynę
odmowy na piśmie (art. 22).
Pielęgniarka (położna) może powstrzymać się, po uprzednim powiadomieniu na
piśmie przełożonego, od wykonania świadczenia zdrowotnego niezgodnego z jej
sumieniem. Wyjątek stanowi wypadek niebezpieczeństwa utraty życia bądz

poważnego uszczerbku na zdrowiu pacjenta (art. 23).
Przedstawiciele omawianych zawodów mogą prowadzić praktykę indywidualną lub
indywidualną specjalistyczną praktykę. Muszą jednak uzyskać zezwolenie właściwej
ze względu na miejsce wykonywania praktyki okręgowej rady pielęgniarek
i położnych. Zezwolenie na wykonywanie indywidualnej praktyki wydaje się, jeżeli
pielęgniarka (położna) posiada prawo wykonywania zawodu. Natomiast zezwolenie
na wykonywanie indywidualnej specjalistycznej praktyki wydaje się, jeżeli
pielęgniarka (położna) oprócz prawa wykonywania zawodu posiada specjalizację
9
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
w dziedzinie pielęgniarstwa lub w dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie
zdrowia. W celu udzielania świadczeń zdrowotnych pielęgniarki i położne mogą także
prowadzić grupową praktykę w formie spółki (art. 25).
Indywidualną praktykę, indywidualną specjalistyczną praktykę i grupową praktykę
pielęgniarek bądz
położnych prowadzi się w pomieszczeniach i przy użyciu
urządzeń, które odpowiadają określonym wymaganiom technicznym i sanitarnym
(art. 26). Nadzór nad taką praktyką sprawuje właściwa okręgowa rada pielęgniarek
i położnych uprawniona do przeprowadzania czynności kontrolnych,
a w szczególności:
 wizytacji pomieszczeń, w których udzielane są świadczenia;
 obserwowania czynności związanych z udzielaniem świadczeń w ramach
indywidualnej praktyki,
 żądania informacji i udostępniania dokumentacji medycznej (art. 30).
Natomiast Ustawa o samorządzie pielęgniarek i położnych (1991: art. 4) precyzuje
zadania samorządu, którymi są w szczególności:
 sprawowanie pieczy i nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodu pielęgniarki
i położnej,
 ustalanie i upowszechnianie zasad etyki zawodowej oraz sprawowanie nadzoru
nad ich przestrzeganiem,
 ustalanie standardów zawodowych i standardów kwalifikacji zawodowych
pielęgniarek i położnych obowiązujących na poszczególnych stanowiskach pracy,
zatwierdzanych przez MZiOS,
 opiniowanie programu kształcenia zawodowego,
 współdziałanie w ustalaniu kierunków rozwoju pielęgniarstwa,
 integrowanie środowiska pielęgniarek i położnych,
 obrona godności zawodowej pielęgniarek i położnych,
 reprezentowanie i ochrona zawodu pielęgniarki i położnej,
 zajmowanie stanowiska w sprawach stanu zdrowia społeczeństwa, polityki
zdrowotnej państwa oraz organizacji ochrony zdrowia,
 szerzenie oświaty zdrowotnej,
 współpraca z towarzystwami naukowymi, szkołami wyższymi, jednostkami
badawczo-rozwojowymi w kraju i za granicą,
10
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
 współpraca z samorządem lekarskim oraz z samorządami innych zawodów
medycznych w kraju i za granicą,
 organizowanie i prowadzenie instytucji samopomocowych i innych form pomocy
materialnej dla pielęgniarek, położnych i ich rodzin,
 zarządzanie majątkiem własnym,
 prowadzenie działalności wydawniczej,
 stwierdzanie prawa wykonywania zawodu pielęgniarki, położnej oraz prowadzenie
rejestru pielęgniarek, położnych,
 negocjowanie warunków pracy i płacy,
 opiniowanie i wnioskowanie w sprawach kształcenia przed- i podyplomowego,
a w szczególności w sprawach specjalizacji zawodowej pielęgniarek i położnych,
 przewodniczenie komisjom konkursowym na stanowiska pielęgniarek naczelnych,
przełożonych i oddziałowych oraz uczestnictwo w konkursach na inne kierownicze
stanowiska w służbie zdrowia,
 opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących ochrony zdrowia
i wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej;
 orzekanie w zakresie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych oraz
sprawowanie sądownictwa polubownego.
11
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
3. Udział pielęgniarki w procesie zapobiegania, diagnozowania,
leczenia i rehabilitacji  ciąg dalszy
Pielęgniarka, wykonując swoją pracę, bierze udział w kilku procesach:
1. Zapobiegania  czyli w edukacji i promowaniu zdrowia, w profilaktyce chorób,
urazów i niepełnosprawności.
2. Diagnozowania  współuczestniczy w gromadzeniu danych oraz w badaniach
fizykalnych, dodatkowych i pomocniczych.
3. Leczenia  w leczeniu przyczynowym, objawowym, zachowawczym,
dietetycznym, chirurgicznym, farmakologicznym, w psychoterapii.
4. Rehabilitacji  w usprawnianiu pacjentów, ich rehabilitacji medycznej,
zawodowej, psychologicznej i społecznej.
Podczas realizowania zabiegów musi ona przestrzegać następujących zasad
(Wprowadzenie..., 1999: 286):
 znać pacjenta, cel i technikę wykonywania zabiegu,
 przygotować psychicznie i fizycznie pacjenta do zabiegu,
 właściwie zorganizować stanowisko pracy,
 w czasie zabiegu i po nim dbać o bezpieczeństwo i wygodę pacjenta,
 umyć ręce przed zabiegiem i po nim,
 stosować środki ostrożności obowiązujące przy wykonywaniu zabiegów
aseptycznych i przy zapobieganiu przenoszeniu HIV i WZW,
 dokumentować wykonanie każdego zabiegu.
Obowiązują ją też zasady przygotowania i podawania leków (Wprowadzenie..., 1999:
307 308):
 przechowywać leki w oryginalnych opakowaniach,
 zabezpieczać leki przed dostępem nieupoważnionych osób,
 myć ręce przed przygotowaniem i podawaniem leków oraz podczas tych działań,
 podawać leki zgodnie z pisemnym zleceniem lekarza,
 nie przerywać przygotowywania leków,
 sprawdzać co najmniej trzykrotnie leki przed ich podaniem,
12
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
 poznać uwagi producenta na temat leku,
 przestrzegać ustalonej drogi i pory podawania leku,
 podawać leki osobiście przygotowane,
 pomagać pacjentowi w zażywaniu leków (np. umożliwić popicie) oraz sprawdzać,
czy je zażył,
 poinformować pacjenta o działaniu leków i uprzedzić o ich skutkach ubocznych;
uspokoić pacjenta,
 porządkować, dezynfekować przybory do podawania leków,
 udokumentować podanie leku.
Zgodnie z artykułem 7 Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, pięlęgniarki
(położne) uzyskują kwalifikacje zawodowe po ukończeniu szkoły pielęgniarskiej,
którą jest obecnie szkoła wyższa (studia magisterskie jednolite lub uzupełniające
bądz
studia wyższe zawodowe). Studia w szkole wyższej trwają co najmniej 6
semestrów i obejmują 4600 godzin; co najmniej 50% stanowią zajęcia praktyczne.
Absolwent szkoły pielęgniarskiej uzyskuje tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa po
ukończeniu studiów magisterskich, a tytuł zawodowy licencjata pielęgniarstwa po
ukończeniu studiów wyższych zawodowych (art. 8.1).
Pielęgniarka (położna) ma obowiązek stałego aktualizowania swojej wiedzy i swych
umiejętności zawodowych oraz prawo do doskonalenia zawodowego poprzez
kształcenie podyplomowe (art. 10b), takie jak:
 szkolenie specjalizacyjne, zwane specjalizacją,
 kursy kwalifikacyjne,
 kursy specjalistyczne,
 kursy dokształcające.
Specjalizacja ma na celu uzyskanie specjalistycznych kwalifikacji w określonej
dziedzinie pielęgniarstwa lub w dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia
oraz zdobycie tytułu specjalisty w tej dziedzinie. Na kursie kwalifikacyjnym
pielęgniarka (położna) zdobywa specjalistyczne kwalifikacje do udzielania
określonych świadczeń zdrowotnych wchodzących w zakres danej dziedziny
pielęgniarstwa lub dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia. Kurs
13
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
dokształcający ma na celu pogłębienie i aktualizację wiedzy i umiejętności
zawodowych pielęgniarki.
Kształcenie podyplomowe może być prowadzone w trybie dziennym, wieczorowym,
zaocznym lub mieszanym (art. 10c).Obecnie pielęgniarka może uzyskać tytuł
pielęgniarki specjalisty w ponad dwudziestu dziedzinach pielęgniarstwa; kursy
kwalifikacyjne dla pielęgniarek organizowane są w kilkunastu dziedzinach.
Zakres i rodzaj świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych
i rehabilitacyjnych wykonywanych przez pielęgniarkę samodzielnie, bez zlecenia
lekarza, reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 2 września
1997. Zgodnie z nim, pielęgniarka jest uprawniona do wykonywania samodzielnie,
bez zlecenia lekarskiego, niektórych świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych,
leczniczych i rehabilitacyjnych w zależności od uzyskanych kwalifikacji zawodowych
i od tego, czy ma wykształcenie podyplomowe.
Pielęgniarka bez dodatkowych kwalifikacji (ale mająca prawo wykonywania zawodu)
może m.in.: prowadzić poradnictwo w zakresie żywienia dorosłych oraz dzieci
zdrowych; oznaczać glikemię za pomocą glukometru; prowadzić bilans wodny;
wykonywać zabiegi z zastosowaniem ciepła i zimna; płukać pęcherz moczowy;
doraz
nie podawać tlen; prowadzić usprawnianie ruchowe (siadanie, pionizację,
naukę chodzenia, samoobsługę).
Ukończenie kursu specjalistycznego uprawnia pielęgniarkę m.in. do: wykonywania
szczepień ochronnych; EKG; oceny i monitorowania bólu oraz innych objawów
u przewlekle chorych objętych opieką paliatywną; zdejmowania szwów; wykonywania
defibrylacji; prowadzenia aktywizacji podopiecznych z wykorzystaniem elementów
terapii zajęciowej.
Po odbyciu kursu kwalifikacyjnego w zakresie pielęgniarstwa w środowisku
nauczania i wychowania lub w zakresie pielęgniarstwa środowiskowego rodzinnego
pielęgniarka może: wykonywać badania przesiewowe oraz kierować do lekarzy; a po
kursie kwalifikacyjnym w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii  wykonywać
14
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
pomiary stężenia gazów biorących udział w procesie oddychania (gazometrii,
kapnometrii).
Uzyskanie tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa uprawnia do: wykonywania
badania fizykalnego; kierowania na badania diagnostyczne i/lub pobierania
materiałów do badań diagnostycznych i bakteriologicznych; wykonywania
tlenoterapii; specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego może prowadzić
poradnictwo w zakresie żywienia dzieci chorych; specjalista w zakresie anestezjologii
i intensywnej terapii może oceniać poziom znieczulenia pacjenta oraz relaksometrię;
wykonywać intubację dotchawiczą w sytuacjach nagłych.
W związku z samodzielnym wykonywaniem świadczeń leczniczych pielęgniarka jest
uprawniona do podania pacjentowi doraz
nie, w nagłych wypadkach, bez zlecenia
lekarskiego takich leków, jak: Paracetamolum, Vegantalgin, Tolargin, Metamizolum
Natricum, Ac. Acetylosalicylicum, Altra, Alax, Suppositoria Glyceroll, Carbo
medicinalis, Tanninum Albuminatum, Hydroxyzinum, Neospasmina, Tinctura
Valerianae, Glucagoni Hydrochloridum, Glucosum 20%, Glyceroli Trinitras.
Pielęgniarka zatrudniona w zakładzie opieki zdrowotnej informuje, bez zbędnej
zwłoki, lekarza o samodzielnym wykonaniu świadczeń oraz o podanych lekach.
15
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
4. Proces pielęgnowania jako metoda pracy pielęgniarki
Proces pielęgnowania, który tu omawiamy, to teoretyczny model  metoda naukowa
opracowana na potrzeby praktyki. Składa się na niego: określanie 
w uporządkowany i systematyczny sposób  indywidualnych problemów
zdrowotnych człowieka (diagnoza), ustalanie planów ich rozwiązywania, realizacja
tych planów oraz ocena stopnia efektywności osiąganej w radzeniu sobie ze
zidentyfikowanymi problemami zdrowotnymi pacjenta.
Model ten stanowi współcześnie główną metodę profesjonalnej praktyki
pielęgniarskiej. Umożliwia odwrót od praktyki skupionej na wykonywaniu zleceń
i przechodzenie do opieki, podczas której pielęgniarka koncentruje się wokół
człowieka, jego potrzeb i problemów pielęgnacyjnych; do świadczenia opieki
całościowej, ciągłej, opartej na podstawach teorii pielęgniarskich (i teorii
zaczerpniętych z innych nauk), zindywidualizowanej, przemyślanej, celowej,
planowej, kontrolowanej i ocenianej. Pielęgniarki udzielają tu pomocy samodzielnie
i odpowiedzialnie.
Formułowanie rozpoznania pielęgniarskiego poprzedza gromadzenie i analiza
danych, z których najistotniejsze to informacje biograficzne, fizjologiczne,
patologiczne, psychologiczne, społeczne, kulturowo-duchowe i środowiskowe.
Diagnoza pielęgniarska polega na jasnym i zwięzłym określeniu stanu pacjenta, jego
potrzeb oraz problemów zdrowotnych, na które może wpłynąć pielęgniarka.
Diagnoza pielęgniarska obejmuje zatem sformułowanie problemu pielęgnacyjnego,
określenie jego etiologii i wyróżnienie symptomów, np. zagrożenie wystąpienia
odleżyny z powodu unieruchomienia i nadwagi. Problemy, które rozpoznaje
pielęgniarka, to takie zagadnienia, zadania, sprawy, które wymagają załatwienia.
Problemem jest np. palenie, niepełnosprawność, brak wiedzy, zmęczenie, zaparcie,
nadwaga itd. Natomiast potrzeba to stan braku czegoś, co jest niezbędne do
utrzymania człowieka przy życiu, umożliwienia mu rozwoju, zachowania gatunku,
utrzymania określonej roli społecznej. Innymi słowy, potrzeba (biologiczna,
16
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
psychologiczna, społeczna, pedagogiczna, zdrowotna) to warunek, którego
spełnienie jest nieodzowne do życia i rozwoju jednostki.
Planowanie opieki wymaga ustalenia priorytetów (np. zgodnie z hierarchią potrzeb
zaproponowaną przez Maslowa) celów i interwencji pielęgniarskich. Należy zatem
określić, c o ma być osiągnięte (cel  np. osiągniecie samodzielności przez
chorego), k t o (osoba odpowiedzialna) ma realizować cele, k i e d y (w jakim
terminie), g d z i e (miejsce) i j a k (sposób realizacji opieki). Z kolei samo
sprawowanie opieki wymaga pozyskania sił (np. personelu) i środków
(uwarunkowania ludzkie, metodyczno-organizacyjne, materialne, techniczne)
umożliwiających interwencje pielęgniarskie.
Ocena, czyli ostatni etap procesu pielęgnowania, dotyczyć powinna efektywności
podjetych działań. By jej dokonać, analizuje się, w jakim stopniu problemy, które
zdiagnozowano, zostały rozwiązane i czy osiągnięto sformułowane cele. Wnioski
należy udokumentować. Zasadnicze różnice między pielęgnowaniem tradycyjnym
a procesem pielęgnowania przedstawiamy w tab. 6
Tabela 1. Różnice między pielęgnowaniem tradycyjnym a procesem pielęgnowania
Pielęgnowanie tradycyjne Proces pielęgnowania
Opieka pielęgniarska jest najczęściej oparta na Zakres i charakter opieki pielęgniarskiej jest wyznaczony przez
diagnozie lekarskiej rozpoznanie stanu pacjenta i określenie problemów związanych
z jego pielęgnacją
Pielęgniarka w pracy z pacjentem jest Pielęgniarka pracuje jako samodzielny specjalista w zakresie
podporządkowana zleceniom lekarskim pielęgnowania, współpracuje z pacjentem, rodziną, osobami
mu bliskimi oraz z członkami zespołu terapeutycznego
Główną troską pielęgniarki jest szybkie i Główną troską pielęgniarki jest opieka nad człowiekiem jako
bezbłędne wykonywanie zleceń lekarskich całością, jednością biopsychospołeczną (nie wyklucza to
jednak jej współudziału w procesie leczenia)
Działania pielęgniarki koncentrują się na Działanie pielęgniarki jest planowym krokiem w procesie
zleceniu lekarskim pielęgnowania, ma przybliżać do zmiany rozpoznanego stanu
(w niektórych przypadkach do utrzymania go lub pogłębienia)
17
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
Opieka pielęgniarska koncentruje się na Opieka pielęgniarska koncentruje się na człowieku rozumianym
chorobie i jej likwidacji jako całość, jedność biopsychospołeczna
Opieka pielęgniarska ma charakter rutynowy Opieka pielęgniarska jest oparta na planie sformułowanym na
podstawie dokonanego przez pielęgniarkę rozpoznania stanu
pacjenta i jego środowiska
Opieka pielęgniarska jest realizowana Opieka pielęgniarska jest realizowana przy aktywnym udziale
zazwyczaj bez udziału samego pacjenta, pacjenta, rodziny i/lub osób mu bliskich. Pacjent i rodzina są
rodziny i/lub bliskich mu osób. zachęcani do świadczenia samoopieki i opieki
Lekarz i pielęgniarka ustalają (lub robi to sam nieprofesjonalnej. Ustalenie priorytetów dotyczących opieki
lekarz), co dla pacjenta w zakresie opieki odbywa się wspólnie z pacjentem, rodziną i/lub osobami mu
będzie najlepsze i najistotniejsze bliskimi
Przy zlecaniu pielęgniarce zabiegów do Przy zlecaniu pielęgniarce zabiegów do wykonania u danego
wykonania u danego pacjenta (pielęgnacyjnych pacjenta bierze się pod uwagę jej indywidualne kwalifikacje,
i leczniczych) nie uwzględnia się jej wiedzę, umiejętności, a w niektórych sytuacjach predyspozycje
indywidualnych kwalifikacji, wiedzy, i cechy osobowościowe
umiejętności, możliwości i zdolności
Samodzielna praca poszczególnych Samodzielna praca poszczególnych pielęgniarek jest oparta na
pielęgniarek jest oparta na planie leczenia. planie pielęgnowania. Towarzyszą jej merytoryczne dyskusje
Wszelkie dyskusje merytoryczne dotyczą na temat pielęgnowania (to gwarantuje lepsze zrozumienie
leczenia  nie przyczynia się to do lepszego aktualnego stanu pacjenta i jego środowiska oraz pogłębienie
zrozumienia aktualnego stanu pacjenta i jego wiedzy zawodowej pielęgniarki)
środowiska oraz do pogłębienia wiedzy
zawodowej pielęgniarki
Zbiorowa odpowiedzialność za wyniki Indywidualna odpowiedzialność pielęgniarki za pacjenta i
pielęgnowania (prowadzi to do przypadkowych środowisko
zmian w postępowaniu z pacjentem)
Mały wkład do nauki o pielęgnowaniu Rozwijanie pielęgniarstwa jako nauki poprzez systematyczne
gromadzenie danych pozwalających na wyciąganie wniosków
na przyszłość, na formułowanie uogólnień i praw
[y
ródło:  Biuletyn Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych 1977, nr 7 9, s. 7]
18
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
Dokumentacja procesu pielęgnowania dotyczy danych o pacjencie i środowisku oraz
planu opieki pielęgniarskiej. Zawiera ona takie elementy, jak: datę, rozpoznanie, plan
opieki.
Tabela 2. Przykład dokumentacji procesu pielęgnowania
Data Rozpoznanie P l a n o p i e k i Kontrola
Uwagi
(diagnoza Cel Zadani Osoba Miejsce Termin i
pielęgniarska) (co?) e odpowiedzialn ocena
(jak?) a (gdzie?) wykonani
(kto?) a
(kiedy?)
Proces pielęgnowania szerzej omawia m.in.: J. Górajek-Józ
wik w rozdziale Proces
pielęgnowania. Podstawy i założenia zindywidualizowanego pielęgnowania
(Wprowadzenie..., 1999: 120 153).
19
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
5. Rola pielęgniarki w zespole interdyscyplinarnym
Praca zespołowa, grupowa jest taką formą organizacji pracy, która polega na
wspólnym wykonywaniu zadań przez stałe grupy liczące kilka osób
(Wprowadzenie..., 1999: 206). Grupy mogą być tworzone celowo. Opieka zespołowa
oznacza, że przedstawiciele różnych dyscyplin opiekując się pacjentem, pracują
razem, co zapewnia większą skuteczność. Grupa powiązanych wzajemnie
pracowników ma wspólny cel, przy czym każdy członek zespołu jasno pojmuje swoje
funkcje i funkcje innych pracowników. Wszyscy łączą swe umiejętności, wiedzę
i doświadczenie po to, by udzielić skutecznej opieki zdrowotnej (Pielęgniarstwo
w praktyce..., 1997: 73).
Praca w zespole wymaga podziału personelu na różne grupy: pracowników
medycznych, niemedycznych, pomocniczych (salowe, sanitariusze), gospodarczych,
administracyjno-biurowych. Zespołowy podział pracy oznacza zatem wyodrębnienie
grup personelu o zróżnicowanych kwalifikacjach, które mogą zapewnić należytą
opiekę we właściwy i efektywny sposób, z wykorzystaniem wiedzy, umiejętności
i możliwości każdego pracownika.
Praca grupowa może być jednolita  każdy członek zespołu wykonuje te same
zadania  i zróżnicowana (zbiorowa)  każdy uczestnik (bądz
każda grupa)
rozwiązuje inne zadania, które razem stanowią określoną całość (Wprowadzenie...,
1999: 206). Wyróżniamy dwa rodzaje zespołów: jednozawodowe
i wielodyscyplinarne. Podział pracy też może być różnego rodzaju, w zależności od
rodzaju więzi między poszczególnymi pracownikami. Więzi te bywają:
 funkcjonalne, rodzajowe, jakościowe  polegają na pomaganiu, doradzaniu,
konsultowaniu, wykonywaniu zróżnicowanych czynności,
 informacyjne  zobowiązują do jednostronnego lub wzajemnego informowania
się o stanie rzeczy i o zachodzących zmianach,
 techniczne  zależność między pracownikami wynika z procesu pracy, np. na sali
operacyjnej,
 służbowe (hierarchiczne)  jednostronne, zależne od przełożonego
20
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
(Wprowadzenie..., 1999: 162 164).
Wspólnym celem takiej pracy jest zawsze podniesienie poziomu świadczeń
zdrowotnych, przywracanie i umacnianie zdrowia człowieka.
Praca zespołowa wymaga odpowiedniego przygotowania, tak by pracownicy umieli
właściwie ją organizować i znali zasady partnerstwa. W zespołach, w których grupują
się przedstawiciele jednej lub wielu dziedzin, pracownicy dzielą się różnorodną
wiedzą na temat pacjenta, jego problemów i potrzeb zdrowotnych, scalają
poczynania i zapewniają ciągłość opieki. Opieka zespołowa pozwala zatem na
skoordynowanie, dla szeroko pojętego dobra pacjenta (środowiska), wielu działań
pielęgnacyjnych, leczniczych i rehabilitacyjnych. W zespołach mogą pracować
przedstawiciele wielu dyscyplin, np. lekarze, pielęgniarki, psychologowie,
rehabilitanci, socjologowie, dietetycy, pracownicy socjalni itd. Zawody te są
uzależnione od siebie, mają bowiem jeden wspólny cel  opiekę nad chorym.
Współpraca zespołowa dzięki integracji wysiłków sprzyja osiąganiu zamierzonych
celów, a przeciwdziała wąskiemu, wycinkowemu oglądowi różnych problemów
dotyczących pacjenta (Wprowadzenie..., 1999: 43). Wspólne działanie wymaga
wiedzy, kwalifikacji, treningu i stałych dyskusji.
Dobra współpraca zapewnia lepsze warunki opieki, poprawę stosunków
międzyludzkich i większe zaangażowanie całego personelu (wspólne cele pracy,
wspólne szkolenia). Inne korzyści wynikające z pracy zespołowej to wzrost
wydajności, poprawa jakości wyników, poglębienie relacji między pracownikami,
lepsze wykorzystanie czasu pracy zatrudnionych.
Współpraca w zespole wielodyscyplinarnym, w którym są przedstawiciele różnych
dyscyplin, sprzyja też koncentracji na pacjencie. Zespołowa organizacja pracy, choć
czasochłonna, umożliwia bardziej efektywne pielęgnowanie. Warto zaznaczyć, że
odnoszone sukcesy zależą od współdziałania, współpracy w atmosferze szacunku
i partnerstwa, solidarności i koleżeństwa, co podkreśla m.in. również Kodeks etyki
zawodowej polskiej pielęgniarki i położnej w rozdziale Pielęgniarka, położna
a współpracownicy.
21
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
W pracy takiej duże znaczenie odgrywa, rzecz jasna, komunikacja międzyludzka.
Najczęstszymi przyczynami braku porozumienia i problemów w pracy zespołowej jest
tradycyjny prymat lekarza i płci męskiej, co powoduje, że lekarz często przyjmuje rolę
lidera, a nie partnera, w zespole. By uniknąć problemów w pracy zespołowej, każdy
członek grupy powinien dysponować solidną wiedzą, umieć nawiązywać
i podtrzymywać kontakty międzyludzkie, odnosić się z szacunkiem do innych, dzielić
się informacjami, taktownie i dyskretnie (poza salą chorych) rozwiązywać konflikty,
przestrzegać zasad etycznych (takich jak: poszanowanie godności i autonomii
pacjenta, sprawiedliwość, nieszkodzenie, czynienie dobra, poufność,
prawdomówność, odpowiedzialność) oraz praw pacjenta (szczególnie tajemnicy
zawodowej oraz informowania chorego), mieć dar akceptacji, empatii, autentyczności
i asertywności.
Pielęgniarka spędza z podopiecznym najwięcej czasu, znajduje się zwykle najbliżej
pacjenta, zaspokaja jego potrzeby, zapewnia bezpieczeństwo, jest więc jego
adwokatem, rzecznikiem i jako osoba najbardziej kompetentna, dobrze
poinformowana  powinna integrować, koordynować poczynania poszczególnych
członków zespołu. To pielęgniarki, będąc najliczniejszą grupą zawodową wśród
pracowników medycznych i nawiązując systematyczne, długotrwałe kontakty
z podopiecznymi, mają z reguły decydujący wpływ na atmosferę panującą w zespole.
By być dobrym współpracownikiem i efektywnie pielęgnować, pielęgniarka powinna
dbać o rzetelność swej wiedzy (ciągłe samodoskonalenie i krytyczna samoocena),
umieć dostosować się do różnych warunków, okazywać cierpliwość połączoną
z szacunkiem i tolerancją, być uczciwą, godną zaufania, skromną (wyrażać gotowość
do uczenia się od innych), odważną i wierną pacjentowi.
Skuteczność pracy zespołowej zależy też od: wspólnego celu, jasnego określenia
ról, celów i zadań, zaangażowania członków zespołu, regularnych spotkań,
wyznaczenia koordynatora grupy, przestrzegania ogólnie przyjętych standardów
opieki, prowadzenia wspólnej i dostępnej dla wszystkich członków zespołu
dokumentacji.
22
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
Słownik
Ankieta  metoda badań zjawisk masowych na podstawie kwestionariusza
(narzędzia badawczego)
Cel  stan rzeczy, który będąc pod jakimś względem cenny, pożądany dla
działającego, wyznacza kierunek jego działania
Informacja  każdy czynnik, który zmniejsza niepewność co do danego stanu
rzeczy i ułatwia zmianę tego stanu w inny
Kwestionariusz  zestaw pytań na temat spraw będących przedmiotem badań
Metoda  systematycznie stosowany sposób postępowania prowadzący do
założonego celu
Norma  ustalona, ogólnie przyjęta zasada, reguła, wzór, przepis, miernik, do
których odnosi się działanie człowieka i jego wytwory
Obserwacja  metoda (sposób) poznawania zjawisk zachodzących w otaczającej
rzeczywistości, bez ingerowania w ich przebieg
Potrzeba  biologiczny lub psychologiczny warunek, którego spełnienie jest
nieodzowne do życia i rozwoju jednostki
Problem  zadanie, zagadnienie do rozwiązania
Proces pielęgnowania  uporządkowany i systematyczny sposób określania
indywidualnych problemów zdrowotnych człowieka, ustalanie planów ich
rozwiązania, realizacja tych planów oraz ocena stopnia efektywności osiąganej
w rozwiązywaniu zidentyfikowanych problemów zdrowotnych.
Profilaktyka (prewencja)  zapobieganie, którego celem jest eliminacja czynników
zagrożenia lub zmniejszanie ich poziomu, a w konsekwencji  obniżenie
zachorowalności i/lub umieralności z powodu określonej choroby.
Promocja zdrowia  proces mający na celu pomoc ludziom w przejęciu większej
kontroli nad własnym zdrowiem oraz jego poprawę; zespół działań skierowanych na
ludzi zdrowych, który ma na celu umacnianie i rozwój ich zdrowia
Rehabilitacja  złożony i kompleksowy system działania różnych instytucji
i organizacji społecznych, których celem jest uzyskanie możliwie najwyższego
poziomu sprawności psychofizycznej organizmu przy zastosowaniu środków
medycznych, socjalnych, psychologicznych i pedagogicznych, tak aby włączyć
jednostki do życia społecznego i nauczyć je samodzielnego rozwiązywania
problemów życiowych
23
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
Techniki badawcze  swoiste, bardziej szczegółowe od metod, sposoby badań
określonych zjawisk
Testy  są narzędziami badawczymi przystosowanymi do określania szczególnych
cech
Wskaz
niki  obiektywne dane, zwykle liczbowe, stanowiące podstawę oceny
różnych zjawisk
Współodpowiedzialność  stosunek powstający wówczas, gdy występuje więcej
niż jeden bezpośredni sprawca, zachodzi w sytuacji zespołowego wykonywania
zadań, np. w pracy zespołów terapeutycznych, kiedy wynik pracy (stan pacjenta
objętego opieką zespołu), jest rezultatem wspólnego działania członków grupy,
często przedstawicieli różnych specjalności. Należy jednak dążyć do możliwie
precyzyjnego określenia zakresu odpowiedzialności każdego ze współdziałających.
Wywiad  jedna z metod służących pozyskiwaniu informacji o kimś lub o jakimś
zjawisku
Literatura obowiązkowa
Górajek-Józ
wik J., 1999: Proces pielęgnowania. Podstawy i założenia
zindywidualizowanego pielęgnowania, w: Wprowadzenie do pielęgniarstwa, (red.) K.
Zahradniczek, PZWL, Warszawa, s. 120 153.
Majda A., Zahradniczek K., 1999, Udział pielęgniarki w procesie diagnozowania
i leczenia, w: Wprowadzenie do pielęgniarstwa, (red.) K. Zahradniczek, PZWL,
Warszawa, s. 285 334
Poznańska S., 1999, Komunikowanie się w relacjach pielęgniarka pacjent, w:
Wprowadzenie do pielęgniarstwa, (red.) K. Zahradniczek, PZWL, Warszawa, s. 76
99
Rozporządzenie MZiOS z 2 września 1997 r. w sprawie zakresu świadczeń
zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych wykonywanych
przez pielęgniarkę samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego, oraz zakresu i rodzaju
takich świadczeń wykonywanych przez położną samodzielnie, DzU, nr 116, poz. 750
Ustawa z 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie zawodowym pielęgniarek i położnych,
DzU, nr 41, poz. 178, z póz
n.zm.
Ustawa z 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, DzU, nr 91, poz. 410,
z póz
n.zm.
24
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
Literatura uzupełniająca
Kirschnick O., 2001: Pielęgniarstwo, Wyd. Med. Urban & Partner, Wrocław.
Poznańska S., Płaszewska-Żywko, L., 2000: Wybrane modele pielęgniarstwa, Wyd.
UJ, Kraków.
25
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
Bibliografia
Diagnoza pielęgniarska, 1999: (red.) Z. Kawczyńska-Butrym, PZWL, Warszawa.
Encyklopedia dla pielęgniarek, 1987: (red.) J. Bogusz, PZWL, Warszawa.
Etyka w pracy pielęgniarskiej, 2002: (red.) I. Wrońska, J. Mariański, Wyd.
Czelej, Lublin.
Fry S. T., 1997: Etyka w praktyce pielęgniarskiej, ICN, PTP, Wyd. OVO,
Warszawa.
Górajek-Józ
wik J., Ciechaniewicz W., 1999: Zasady postępowania pielęgniarskiego
w wybranych stanach klinicznych, Wyd. OVO, Warszawa.
Kulik T., Latalski M., 2002: Zdrowie publiczne. Podręcznik dla studentów i
absolwentów wydziałów pielęgniarstwo i nauk o zdrowiu Akademii Medycznej, Wyd.
Czelej, Lublin.
Newton Shafer K., Sawyer J.R. i in., 1979: Pielęgniarstwo w chorobach
wewnętrznych i chirurgicznych, PZWL, Warszawa.
Opieka nad zdrowiem pracowników w środowisku pracy, 1992: (red.) B.
Dobrowolska, E. Mielczarek-Pankiewicz, Instytut Medycyny Pracy, A
ódz
.
Pedagogika, 2000: (red.) W. Ciechaniewicz, PZWL, Warszawa.
Pielęgniarstwo. Ćwiczenia, 2002: (red.) W. Ciechaniewicz, PZWL, Warszawa.
Pielęgniarstwo w działaniu. WHO, 1997: (oprac.) J. Salvage, Instytut Kardiologii,
Warszawa.
Pielęgniarstwo w praktyce ogólnej. Tradycja i zmiany, 1997: oprac. zbiorowe,
Wyd. Medyczne Sanmedica Mosby, Warszawa.
Podstawy pielęgniarstwa. Propedeutyka,1994: (red.) S. Collins, E. Parker,
PZWL, Warszawa.
Poznańska S., 1988: Pielęgniarstwo wczoraj i dziś, PZWL, Warszawa.
Poznańska S., Płaszewska-Żywko L., 2000: Wybrane modele pielęgniarstwa,
Wyd. UJ, Kraków.
Promocja zdrowia, 1999: (red.) J. B. Karski, Wyd. IGNIS, Warszawa.
Propedeutyka pielęgniarstwa, 1989: (red.) S. Collins, E. Parker, PZWL,
Warszawa.
Stany zagrożenia życia, 2001: (red.) M. Kózka, Wyd. UJ, Kraków.
Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z., 2000: Elementy
26
Diagnoza pielęgniarska  praca jednostki i zespołu
socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000.
Tobiasz-Adamczyk B., 1998: Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby,
Wyd. UJ, Kraków.
Wołynka S., 1986: Pielęgniarstwo ogólne, PZWL, Warszawa.
Widomska-Czekajska T.,Górajczyk-Józ
wik J., 1996: Przewodnik encyklopedyczny
dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa.
Wprowadzenie do pielęgniarstwa, 1999: (red.) Zahradniczek K., PZWL, Warszawa.
Przepisy prawne
Rozporządzenie MZiOS z 2 września 1997 r. w sprawie zakresu świadczeń
zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych wykonywanych
przez pielęgniarkę samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego, oraz zakresu i rodzaju
takich świadczeń wykonywanych przez położną samodzielnie, DzU, nr 116, poz. 750.
Ustawa z 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie zawodowym pielęgniarek
i położnych, DzU, nr 41, poz. 178 z póz
n. zm.
Ustawa z 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, DzU, nr 91, poz. 410
z póz
n. zm.
27