skanuj0024 (157)

48 Teoria wielostronnego kształcenia a modele lekcji

Dodatkowego znaczenia i większej złożoności nabiera planowanie w klasach początkowych. Tam bowiem nauczyciel odpowiada za cały zakres nauczania, decyduje czego nauczać, ile czasu poświęcić na każdy temat i na ćwiczenia praktyczne. Planuje się także, jak rozplanować czas nauczania, jak zorganizować nauczanie grupowe, opracować harmonogram dzienny, tygodniowy, semestralny, jak poradzić sobie z zakłóceniami normalnego toku pracy"⁴⁶. Dobre planowanie pedagogiczne charakteryzuje się pieczołowicie skonkretyzowanymi celami (zwykle wyrażonymi w formie zachowań albo operacji), działaniami nauczyciela i strategiami nauczania zaprojektowanymi z myślą o osiągnięciu wskazanych celów i starannym pomiarem rezultatów, zwłaszcza osiągnięć uczniów⁴⁷, i

W dydaktykach, które dotąd ukazały się na rynku wydawniczym, są różne typologie lekcji. Przytoczę niektóre z nich, choćby takie jak:

I. typologia (wg J. Półturzyckiego ¹⁸)

1.    lekcja o wszystkich ogniwach,

2.    problemowa,

3.    ćwiczeniowa,

4.    eksponująca;

II. typologia (wg Cz. Kupisiewicza ze względu na pełnione

funkcje⁴⁹)

1.    służąca zaznajamianiu z nowym materiałem,

2.    powtórzeniowo-systematyzuj ąca,

3.    poświęcona kontroli i ocenie,

4.    lekcja mieszana;

III. typologia (wg W. Okonia — dominujący rodzaj aktywności

uczniów -⁹⁰)

1.    podająca,

2.    problemowa,

Arends R. I., Uczymy się nauczać. Warszawa 1994, s. 64.

⁴⁷ Op. cii., s. 95.

** Pólturzycki J., Lekcja w szkole współczesnej. Warszawa 1985, s. 122.

⁴‘* Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej, op. cit., s. 341.

^rj: Okoń W., Slmonik pedagogiczny. Warszawa 1992, wyd. 5.

X waloryzacyjna,

4. praktyczna;

IV. lypologia (wg Z. Sośnickiego — różne sposoby myślenia

przy uczeniu się i różne drogi przechodzenia od teoretycznej wiedzy do praktycznej^jl)

1.    powtórzeniowa,

2.    ćwiczeniowa,

3.    wycieczkowa,

4.    laboratoryjna.

Niezależnie od typu każda lekcja przebiega mniej więcej podobnie: są w niej czynności przygotowawcze (np. sprawdzenie pracy domowej), czynności podstawowe (określają je funkcje dydaktyczne lekcji), czynności końcowe (utrwalenie nowego malm,ilu, zadanie pracy domowej itp.).

Analizowane wcześniej strategie wielostronnego kształcenia dclcrminują struktury lekcji.

Strategia informacyjna — struktura lekcji z dominacją tej dralegii może obejmować cztery ogniwa:

1.    zetknięcie ucznia z nowymi wiadomościami,

2.    skojarzenie przez nauczyciela tych wiadomości z już posiadaną wiedzą,

3.    usystematyzowanie nowych struktur wiedzy,

4.    zastosowanie wiadomości w nowych sytuacjach.

Można by tu przytoczyć za R. I. Arendsem '’² syntaksę lekcji w modelu podającym, która zawiera też cztery fazy. Lekcja biegnie od wprowadzenia, podczas którego nauczyciel kształ-luje nastawienie i przedstawia swoje cele, poprzez zaprezen-Inwanie wstępnego uporządkowania, potem materiału, a koń-i /,y się interakcjami nauczyciela i uczniów, mającymi wzbogacić i zintensyfikować uczniowskie procesy poznawcze.

⁵¹    Sośnicki Z., Lekcja (w:) Encyklopedia pedagogiczna. Warszawa 1993, s. 341.

⁵²    Arends R. I., Uczymy się nauczać, op. cit., s. 261.