MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Władysława Maria Francuz
Mocowanie okładzin ściennych z kamienia 711[04].Z3.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Anna Kusina
mgr inż. Marek Machnik
Opracowanie redakcyjne:
mgr Halina Zwolska
Konsultacja:
dr inż. Janusz Figurski
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[04].Z3.01
 Mocowanie okładzin ściennych z kamienia zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu kamieniarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zasady montażu rusztowań stosowanych w robotach okładzinowych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 8
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 8
4.2. Narzędzia i sprzęt do robót okładzinowych 9
4.2.1. Materiał nauczania 9
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 10
4.2.3. Ćwiczenia 10
4.2.4. Sprawdzian postępów 11
4.3. Płyty okładzinowe z kamienia  rodzaje i wielkości 12
4.3.1. Materiał nauczania 12
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 15
4.3.3. Ćwiczenia 15
4.3.4. Sprawdzian postępów 17
4.4. Kryteria doboru okładzin 18
4.4.1. Materiał nauczania 18
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 21
4.4.3. Ćwiczenia 21
4.4.4. Sprawdzian postępów 21
4.5. Montaż okładzin konstrukcyjnych i niekonstrukcyjnych 22
4.5.1. Materiał nauczania 22
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 27
4.5.3. Ćwiczenia 27
4.5.4. Sprawdzian postępów 30
4.6. Naprawa okładzin kamiennych 31
4.6.1. Materiał nauczania 31
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 32
4.6.3. Ćwiczenia 32
4.6.4. Sprawdzian postępów 34
4.7. Wykonywanie spoin twardych i elastycznych 35
4.7.1. Materiał nauczania 35
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 36
4.7.3 Ćwiczenia 36
4.7.4. Sprawdzian postępów 38
4.8. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót Przepisy bezpieczeństwa
i higieny pracy 39
4.8.1. Materiał nauczania 39
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 40
4.8.3. Ćwiczenia 40
4.8.4. Sprawdzian postępów 40
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
4.9. Zasady rozliczenia robót okładzinowych 41
4.9.1. Materiał nauczania 41
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 42
4.9.3. Ćwiczenia 42
4.9.4. Sprawdzian postępów 42
5. Sprawdzian osiągnięć 43
6. Literatura 48
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
1. WPROWADZENIE
Uczysz się zawodu kamieniarz, wykorzystując modułowy program nauczania. Program
taki zakłada, że w trakcie jego realizacji wykazujesz się dużą aktywnością i samodzielnie
rozwiązujesz wiele problemów zawodowych. W ten sposób nabywasz konkretne kwalifikacje,
stanowiące podstawę do zatrudnienia, a następnie do awansu zawodowego.
Do nauki otrzymujesz poradnik  Mocowanie okładzin ściennych z kamienia , który
zawiera:
- wymagania wstępne, czyli tę część wiedzy i umiejętności opanowanych w trakcie
realizacji programu poprzednich jednostek modułowych, która będzie Ci niezbędna do
realizacji materiału tej jednostki modułowej (co już musisz umieć, aby nauczyć się czegoś
nowego),
- wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem (czego nowego
siÄ™ nauczysz),
- nowy materiał nauczania (co powinieneś wiedzieć, aby samodzielnie wykonać ćwiczenia),
- zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane treści i możesz już
rozpocząć realizację ćwiczenia (czy możesz już przystąpić do ćwiczeń),
- ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych (co i w
jaki sposób masz wykonać praktycznie),
- sprawdziany postępów (sam możesz sprawdzić, czy już potrafisz poradzić sobie
z problemami, jakie wcześniej rozwiązywałeś).
Po przeczytaniu każdego pytania działu zaznacz w odpowiednim miejscu  TAK albo NIE
 właściwą, Twoim zdaniem, odpowiedz
. Odpowiedzi NIE wskazujÄ… na luki w Twojej wiedzy
i nie w pełni opanowane umiejętności. W takich przypadkach jeszcze raz powróć do
elementów programu nauczania, lub ponownie wykonaj ćwiczenie (względnie jego elementy).
Zastanów się, co spowodowało, że nie wszystkie odpowiedzi brzmiały TAK. Zestawy zadań
testowych (w jaki sposób nauczyciel sprawdzi i potwierdzi poziom Twojej wiedzy).
Po opanowaniu programu jednostki modułowej, nauczyciel sprawdzi poziom Twoich
umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny oraz
zadanie praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych kryteriów
podejmie decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej. Aby zapoznać się z taką
formą sprawdzania kwalifikacji, zakresem kontroli oraz poznać kryteria oceniania, przejrzyj
przykładowe zadania kontrolne.
Poradnik zawiera również literaturę i wykaz niezbędnych norm (gdzie zaglądnąć, aby
więcej wiedzieć i lepiej wykonać zadania).
Poradnik nie jest podręcznikiem ani tym bardziej kompendium wiedzy związanej
z zawodem. Aby zdobyć więcej interesujących Cię informacji, musisz sięgnąć do
przedstawionych pozycji, oraz do wymienionych czasopism, które przedstawiają najbardziej
aktualną wiedzę w zawodzie. Pamiętaj, że przedstawiony wykaz literatury nie jest czymś
stałym i w każdej chwili mogą pojawić się na rynku nowe pozycje.
W każdej chwili (z wyjątkiem testów końcowych) możesz zwrócić się o pomoc
do nauczyciela, który pomoże Ci zrozumieć tematy ćwiczeń i sprawdzi, czy dobrze
wykonujesz daną czynność.
Podczas realizacji programu jednostki modułowej musisz przestrzegać regulaminów,
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, instrukcji przeciwpożarowych i zasad ochrony
środowiska. wynikających z charakteru wykonywanych prac. Z odpowiednimi przepisami
zapoznasz siÄ™ w trakcie nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej  Mocowanie okładzin
ściennych z kamienia powinieneś umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
- posługiwać się dokumentacją budowlaną,
- posługiwać się sprzętem pomiarowym i wykonywać pomiary,
- rozróżniać elementy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne budynku,
- rozróżniać podstawowe materiały budowlane i kamienne,
- magazynować, składować i transportować materiały budowlane i kamienne,
- rozróżniać rodzaje ścian ze względu na konstrukcję i użyte materiały,
- odróżnić materiały i technologie wykończenia budynku,
- dobierać narzędzia i sprzęt do robót kamieniarskich i budowlanych,
- wykonywać obróbkę mechaniczną kamienia,
- wykonywać obróbkę ręczną kamienia,
- wykonywać podstawowe roboty ślusarsko-kowalskie,
- przygotować, eksploatować i demontować rusztowania,
- przygotować podstawowe zaprawy budowlane,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska obowiązujące w budownictwie,
- wykonać przedmiary i obmiary robót,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- współpracować w grupie,
- uczestniczyć w dyskusji i prezentacji,
- stosować różne metody i środki porozumiewania się na temat zagadnień technicznych,
- udzielać pierwszej pomocy przedmedycznej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania okładziny kamiennej,
 posłużyć się sprzętem pomiarowym w celu dokonania pomiarów,
 zorganizować i zlikwidować stanowisko pracy,
 przygotować podłoże pod ustawienie rusztowania,
 zmontować, eksploatować i zdemontować rusztowania: ramowe, typu Warszawa,
i stojakowe z rur stalowych,
 składować i transportować elementy rusztowań,
 określić szacunkowo ilość materiału niezbędnego do wykonania robót i sporządzić
zapotrzebowanie materiałowe,
 dobrać narzędzia i sprzęt do robót okładzinowych,
 przygotować podłoże pod okładziny kamienne,
 wykonać cięcie płyty kamiennej na żądany kształt i wielkość,
 wykonać obróbkę krawędzi elementu okładzinowego,
 dobrać odpowiednie rodzaje kotew do wykonywanej pracy i prawidłowo je osadzić,
 wykonać otwory na zakotwienia w płytach kamiennych oraz w podłożu,
 wykonać okładzinę konstrukcyjną z kamienia,
 wykonać montaż okładziny pionowej na pełna zalewkę z kotwieniem,
 wykonać montaż okładziny pionowej na zaprawie w układzie mozaikowymi
i cyklopowym,
 wykonać montaż okładziny pionowej na sucho,
 wykonać montaż okładziny z osadzaniem pośrednim,
 wykonać montaż okładziny podwieszonej,
 wykonać spoiny twarde,
 wykonać spoiny elastyczne,
 dokonać wykończenia spoin okładzin kamiennych,
 naprawić okładzinę z kamienia,
 ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć usterki,
 sporządzić rozliczenie materiałowe wykonanej pracy,
 wykonać pracę z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Zasady montażu rusztowań stosowanych w robotach
okładzinowych
4.1.2. Materiał nauczania
W trakcie wykonywania robót kamieniarskich na elewacjach nowych lub starych
budynków, kamieniarze korzystają zazwyczaj z rusztowań ustawionych do robót tynkarskich.
Jeżeli zachodzi konieczność specjalnego ustawienia rusztowania, wybiera się najlżejsze typy
rusztowań spośród tych, które można stosować przy danej wysokości budynku.
Do prac kamieniarskich wykonywanych na wysokościach stosuje się rusztowania takie jak:
 rusztowania drabinowe,
 rusztowania stalowe z rur,
 rusztowania aluminiowe przejezdne,
 rusztowania składane typu Warszawa (rysunek 1),
 rusztowania wiszÄ…ce,
 rusztowania na wysięgnikach, rusztowania przesuwne wolnostojące.
Rys. 1. Rusztowanie warszawskie [7]
Montaż rusztowań może być prowadzony tylko przez osoby posiadające odpowiednie
i udokumentowane kwalifikacje. Osoby te, w trakcie montażu, powinny stosować środki
ochrony indywidualnej zabezpieczające przed upadkiem z wysokości. Rusztowanie może być
dopuszczone do użytkowania dopiero po przeprowadzeniu odbioru, udokumentowanego
odpowiednim wpisem do dziennika budowy i powinno być użytkowane zgodnie
z przeznaczeniem. Rusztowanie powinno być ustawione na ustabilizowanym gruncie,
wyprofilowanym w sposób umożliwiający odpływ wód opadowych. Rusztowanie systemowe
powinno być budowane według dokumentacji technicznej producenta lub w przypadku
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
rozwiązań nietypowych, w oparciu o projekt indywidualny. Powinno posiadać prawidłowe
kotwienie, szczelne pomosty o odpowiedniej wytrzymałości, piony komunikacyjne
zapewniające bezpieczne wchodzenie i schodzenie, balustrady składające się z poręczy
ochronnej, która w przypadku rusztowań systemowych może być umieszczona na wysokości
1 m. Jeżeli rusztowanie jest odległe od ściany więcej niż 20 cm balustrady powinny być
wykonane po obu stronach pomostu. Ponadto rusztowanie powinno posiadać ochronę
odgromową i tablicę informującą miedzy innymi o dopuszczalnej nośności pomostów oraz
być poddawane konserwacji i sprawdzeniu - każdorazowo po silnym wietrze, opadach
atmosferycznych i przerwach w pracy dłuższych niż 10 dni. Montaż i demontaż rusztowania
powinien być wykonany przy zachowaniu szczególnych środków ostrożności. Rusztowanie
powinno być składowane w miejscu zadaszonym i suchym, powinno być tak składowane aby
nie stwarzało zagrożenia.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Wymienić rodzaje rusztowań stosowanych w kamieniarstwie?
2. Kto może wykonać montaż rusztowań?
3. Jakie zabezpieczenia powinien mieć pracownik montując rusztowanie?
4. Kto odpowiada za sprawdzanie rusztowania?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zmontuj rusztowanie typu  Warszawa do wysokości 3 metrów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać to ćwiczenie powinieneś:
1) przygotować podłoże pod rusztowanie,
2) zapoznać się z instrukcją montażu rusztowania,
3) pobrać z magazynu części rusztowania i przenieść je na przygotowane stanowisko,
4) zmontować rusztowanie zgodnie z instrukcją,
5) stosować przepisy bezpieczeństwa higieny pracy,
6) zaprezentować efekty wykonania ćwiczenia nauczycielowi,
7) zdemontować rusztowanie,
8) odnieść jego elementy i ułożyć na miejscu składowania.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- rusztowanie typu  Warszawa ,
- instrukcja dotyczącą montażu rusztowania.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: TAK NIE
1) zmontować rusztowanie typu  Warszawa ? ð ð
2) wymienić rodzaje rusztowaÅ„? ð ð
3) zdemontować rusztowanie? ð ð
4) przetransportować elementy rusztowania? ð ð
5) uÅ‚ożyć elementy rusztowania na skÅ‚adowisku? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
4.2. Narzędzia i sprzęt do robót okładzinowych
4.2.1. Materiał nauczania
W trakcie wykonywania prac okładzinowych, kamieniarz powinien posiadać wszystkie
potrzebne mu do tego narzędzia.
Niektóre z nich zostały szczegółowo omówione w programach poprzednich jednostek
modułowych (rys. 2).
W zależności od przeznaczenia narzędzia potrzebne do wykonywania okładzin
z kamienia można podzielić na kilka grup:
1. Narzędzia do cięcia płyty kamiennej na zadany kształt, wielkość i wykończenie
powierzchni.
2. Narzędzia do wiercenia otworów w płytach, okładzinach i podłożu, przeznaczonych do
montażu zamocowania na kotwy. Otwory wierci się wiertarką z udarem, to jest o
kombinowanym ruchu wiertła  obrotowym i udarowym. Do skał twardych stosuje się wiertła
typu przecinakowego, a do miękkich  szczególnie o łupkowatej strukturze  wiertła z
twardego spieku, bez włączania udaru w wiertarce.
3. Narzędzia do wykonania zaprawy i nałożenia jej na krawędzie płyt lub wypełnienia
przestrzeni pomiędzy okładzina a podłożem.
4. Narzędzia do nałożenia wypełnień spoin i wyprofilowania ich.
5.Do wykonywania okładzin kamiennych potrzebny jest również sprzęt kontrolno 
pomiarowy taki jak: taśmy miernicze, poziomnice(rys.3) przymiary składane, piony
murarskie, sznur murarski oraz kÄ…townik, poziomnica wodna.
Rys. 3. Poziomnice [7]
Szczotki, szlifierki i pilarki mechaniczne
Są to urządzania mechaniczne z napędem pneumatycznym lub elektrycznym, do których
dostosowano wymienne narzędzia (tarcze szlifierskie, szczotki, specjalne skrobaki), dobierane
w zależności od potrzeby. W handlu występują liczne odmiany szlifierek pneumatycznych,
mających zastosowanie do oczyszczania powierzchni podłoża, a mianowicie:
- pneumatyczne do narzędzi trzpieniowych (SA-40),
- pneumatyczne obrotowe (SA-75, SA-100),
- pneumatyczne obwodowe wysokoobrotowe (SAB-150, SAB-200),
- pneumatyczne kÄ…towe (SAK-75, SC-125),
- pneumatyczne czołowe (SCB-225).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rys. 4 . Tarcze do ciecia na sucho [7]
Rys. 5. Piłki trzpieniowe [7]
Inną grupą są przyrządy z giętkim wałem narzędziowym silnikiem elektrycznym
trójfazowym na napięcie 220/380 V, o 2800 obrotach na minutę. Przyrząd taki składa się
z podstawy (może być talerzowa, kątowa, na rolkach, na wózku i tym podobne) wału
roboczego, uchwytu do mocowania narzędzi roboczych oraz skrzynki przekładowej.
Po skończonej pracy należy pamiętać o konserwacji narzędzi i sprzętu kamieniarskiego.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz grupy narzędzi stosowanych do wykonywania prac okładzinowych?
2. Jakie znasz odmiany szlifierek?
3. Jakie znasz sprzęt mierniczy używany w wykonywaniu prac okładzinowych?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na wyznaczonym stanowisku, zorganizuj stanowisko do wykonania okładziny
kamiennej. Wybierz narzędzia, jakie mogą być wykorzystane do takich prac i uzasadnij swój
wybór.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozpoznać narzędzia w magazynie,
2) pobrać odpowiednie narzędzia i sprzęt,
3) zorganizować stanowisko pracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4) uzasadnić pisemnie wybór narzędzi,
5) zademonstrować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi,
6) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- narzędzia i sprzęt do robót kamieniarskich,
- dzienniczek ucznia,
- długopis.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: TAK NIE
1) wymienić grupy narzędzi stosowanych do wykonywania
prac okÅ‚adzinowych? ð ð
2) podać odmiany szlifierek i podać ich zastosowanie? ð ð
2) wymienić sprzęt mierniczy używany w wykonywaniu
prac okÅ‚adzinowych? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.3. Płyty okładzinowe z kamienia  rodzaje i wielkość
4.3.1. Materiał nauczania
Kamienne płyty do okładzin pionowych zewnętrznych i wewnętrznych
Płyty okładzinowe (PN-B-1l203:1997) otrzymuje się z przetartych płyt surowych.
Stosuje się je do licowania powierzchni ścian, filarów, pilastrów i innych fragmentów
budowli i budynków. Nie stosuje się ich jako wykładzin posadzek ani do wykonywania
okładzin budowli inżynierskich (murów oporowych, podpór mostowych i tym podobnych).
Wymiary płyt okładzinowych są modularnie skoordynowane. Płyty produkuje się ze skał
granitowych, sjenitowych, z marmurów, trawertynów, piaskowców, dolomitów, z wapieni
zbitych i z wapieni lekkich. Ze względu na fakturę licowej powierzchni rozróżnia się płyty:
piłowane, szlifowane, piaskowane i polerowane. Grubość płyt z wapieni lekkich wynosi
4 i 5 cm, z pozostaÅ‚ych zaÅ› skaÅ‚ 2÷4 cm. Szerokość i dÅ‚ugość pÅ‚yt to zwykle 30÷120 cm.
Czynnikami technicznymi wpływającymi na grubość są:
- wielkość powierzchni licowej płyty,
- wytrzymałości materiału,
- obciążenia siłami zewnętrznymi, takimi jak parcie i ssanie wiatru,
- wytrzymałości otworu na oddziaływanie kotwy.
Zaleca siÄ™, aby powierzchnia pÅ‚yty nie byÅ‚a wiÄ™ksza niż 1 m². Korzystne jest takie jej
zwymiarowanie, aby masa nie przekraczała 70 kg. Dwu pracowników może wówczas obciąć
płyty na frezarce, a także załadować i wyładować ją bez pomocy urządzeń podnośnych.
Ciężkie płyty stwarzają kłopoty także podczas składowania ich na rusztowaniu.
Rys. 6. Przygotowanie elementów okładziny kamiennej [zdjęcie autora]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Rys. 7. Płyty okładziny kamiennej przygotowane do transportu [zdjęcie autora]
Rys. 8. Płyty okładziny kamiennej przygotowane do transportu [zdjęcie autora]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Rys. 9. Elementy okładziny kamiennej [zdjęcie autora]
Najmniejsze grubości płyt dobiera się w zależności od ich wielkości, wytrzymałości na
zginanie i wielkości oddziaływujących na nie obciążeń zewnętrznych. Grubość płyty
o powierzchni okoÅ‚o 1 m² musi wynosić co najmniej 30 mm  jeżeli jest wykonana
z kamienia twardego. 40 50 mm  jeżeli jest wykonana z kamieni miękkich.
Paski z kamienia
Paski z kamienia (rys. 10) wycina się maszynowo z płyt. Nadają one ścianom
interesujący wygląd. Przed ułożeniem okładziny z pasków na murze ceglanym należy
wyrównać jego nierówności. Jeżeli podłoże jest betonowe, to wystarczy natryskanie zaprawy
cementowej.
Rys. 10. Paski z kamienia [zdjęcie autora]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Podokienniki kamienne
Kamienne podokienniki zewnętrzne produkuje się z piaskowców, granitów i sjenitów.
Rozróżnia się podokienniki (PN-B-1l201: 1996) o grubości 4 cm (odmiana a) i o grubości
6 cm (odmiana b). Ze względu na długość podokienników dostosowanych do typowych
okien, rozróżnia siÄ™ dwanaÅ›cie typów o dÅ‚ugoÅ›ci 81÷251 cm. Szerokość podokienników
wszystkich typów wynosi 23 cm.
Powierzchnie podokienników widoczne z zewnątrz, powinny mieć fakturę szlifowaną,
powierzchnię spodnią zaś - surową (uzyskiwaną przez przepiłowanie).
Kamienne podokienniki wewnętrzne (PN-B-1l206:1996), czyli parapety, otrzymuje się
z przetartych surowych płyt granitowych, marmurowych albo wykonanych z wapieni zbitych.
Podokienniki mają grubość 3 lub 4 cm, szerokość 36 cm, długość zaś dostosowaną do typu
stolarki okiennej (91÷261 cm). Ich powierzchnie widoczne, powinny być polerowane,
natomiast powierzchnia spodnia i tylna - piłowane.
Kamienne okładziny stopni schodowych (PN - B-11205: 1996) są to płyty wykonane
z granitów, sjenitów, dolomitów, marmurów lub twardych wapieni. Okładzina górnej
powierzchni stopnia schodowego to stopnica, a okładzina powierzchni przedniej -
podstopnica. Stopnice i podstopnice mogą być: lewe, prawe, dwuczołowe lub przelotowe.
Przednie powierzchnie stopnic mogą być profilowane. Wymiary stopnic i podstopnic podano
w tabeli 1.
Tabela 1. Kształt i wymiary kamiennych elementów okładzin schodowych [6]
Szerokość stopnic
Długość lub wysokość Grubość
Nazwa elementu
kamiennego
[cm] podstopnic [cm]
[cm]
Stopnica lewa lub
90÷150 32÷40 2÷10
prawa
90, 120,
Podstopnica 5÷16 2,3,4
150
Stopnice z dolomitów powinny mieć fakturę szlifowaną, natomiast stopnice z granitów
i sjenitów mogą mieć fakturę szlifowaną lub piaskowaną.
Materiał kamienny przeznaczony na stopnice powinien mieć wytrzymałość na ściskanie
nie mniejszą niż 60 MPa i ścieralność na tarczy, nieprzekraczając 0,75 cm.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz czynniki techniczne, które wpływają na grubość płyt okładzinowych?
2. Z jakich skał otrzymujemy płyty okładzinowe?
3. Jakie rozróżnia się odmiany płyt ze względu na fakturę powierzchni licowej?
4. Ile wynosi grubość płyt okładzinowych kamiennych?
5. Dlaczego ogranicza się ciężar płyt okładzinowych kamiennych do 70 kg?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z przygotowanych fragmentów piaskowca, dotnij płytę na wymiar 20 cm na 30cm.
W trakcie wykonywania ćwiczenia przestrzegaj przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) pobrać narzędzia i sprzęt z magazynu,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) sprawdzić poprawność działania sprzętu,
4) zaznaczyć linie cięcia,
5) wykonaj ciecie płyty na żądany wymiar,
6) przedstawić efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi,
7) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- narzędzia i sprzęt do przecięcia płyty kamiennej,
- środki ochrony indywidualnej,
- sprzęt traserski.
Ćwiczenie 2
Wykonaj obróbkę szlifierską krawędzi wyciętej płyty kamiennej, eliminując większe
nierówności. W trakcie wykonywania ćwiczenia przestrzegaj przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) pobrać narzędzia i sprzęt z magazynu,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) sprawdzić poprawność działania sprzętu,
4) wykonać obróbkę krawędzi wyciętej płyty,
5) przedstawić efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi,
6) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- narzędzia i sprzęt do szlifowania kamienia.
Ćwiczenie 3
Wykonaj otwór na kotwę na powierzchni bocznej płyty kamiennej we właściwej
odległości od jej krawędzi. W trakcie wykonywania ćwiczenia przestrzegaj przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) pobrać narzędzia i sprzęt z magazynu,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) sprawdzić poprawność działania sprzętu,
4) wykonać otwór na kotwę,
5) przedstawić efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi,
6) uporządkować stanowisko pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Wyposażenie stanowiska pracy:
- narzędzia i sprzęt do wykonania otworu w płycie kamiennej.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: TAK NIE
1) wymienić czynniki techniczne, które wpływają na grubość płyt
okÅ‚adzinowych? ð ð
2) przygotować stanowisko do przygotowania płyty okładziny
kamiennej? ð ð
3) wykonać ciÄ™cie pÅ‚yt na żądany wymiar? ð ð
4) wykonać obróbkÄ™ krawÄ™dzi elementu pÅ‚ytowego? ð ð
5) wykonać otwór o właściwej odległości od jej krawędzi
w płaszczyz
nie bocznej pÅ‚yty kamiennej? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.4. Kryteria doboru okładzin
4.4.1. Materiał nauczania
Kamień naturalny jest materiałem, z którego od najdawniejszych czasów wykonuje się
blaty kuchenne, parapety, posadzki, okładziny ścienne, cokoły, elewacje, schody, pasaże
podziemne, podesty, chodniki, lub też nawierzchnię parkingów, placów czy garaży.
Najczęściej używa się granitów, marmurów i piaskowców. Występują one w wielu
odmianach różniących się między sobą fakturą, kolorem, twardością, odpornością na
ścieranie. Odpowiednio dobrane tworzą niepowtarzalne efekty podnosząc standard
pomieszczenia. Duża wytrzymałość na ścieranie sprawia, że mogą być używane przez
dziesiątki, a nawet setki lat bez specjalnych zabiegów konserwacyjnych.
Tabela 2. Gatunki skał stosowane na okładziny i konstrukcje budowlane [6, s. 234]
Budownictwo ogólne
Konstrukcje budowlane okładziny
wewnętrzne
ściany zewnętrzne
budynków
Rodzaje skały
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Granit + + 0 0 + + + + + +
Granodioryt + + 0 0 + + + + + +
Sjenit + + 0 0 + + + + + +
Dioryt + + 0 0 0 + + + + +
Gabro + + 0 0 - + + + + +
Porfir + + 0 0 + 0 - 0 0 +
Andezyt + + 0 0 + + + + 0 +
Bazalt + - - - - - - - - +
Diabaz + + - - - - 0 + - +
Melafir + + - 0 - 0 - 0 - 0
Tuf wulkaniczny 0 0 + + + + - + - -
Piaskowiec
o wytrzymałości
na ściskanie:
średniej + + 0 + + + 0 + 0 +
małej 0 0 0 + + + 0 + 0 -
bardzo małej - - 0 0 0 0 - + - -
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
i wodne
mostowe
Budownictwo inżynierskie,
fundamenty
cokoły
mieszkalnych
niemieszkalnych
gzymsy i obramowania
pionowe
poziome
pionowe
poziome
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Wapień skalisty + + 0 + + 0 0 + + 0
Wapień zbity + + 0 + + 0 0 + + 0
Wapień lekki - - + + + + - + - -
Diatomit - 0 0 0 0 0 - + - -
Trawertyn + + 0 + 0 0 - + 0 -
Alabaster - - - - - - + - -
Gnejs + + 0 + + 0 0 0 0 +
Serpentynit + + 0 0 - 0 0 + - 0
Kwarcyt + + - - - 0 0 0 - +
Marmur + + 0 0 + 0 0 + + -
A
upek 0 - - - - 0 0 0 0 -
Oznaczenia: + przydatność bezsporna, 0 stosowanie możliwe, - nie należy stosować.
Rys. 11. Przyklady zastosowań okładzin kamiennych [7]
Płyty okładzinowe kamienne spełniają wszystkie wymagania architektoniczne,
techniczne i budowlane, które w nowoczesnym budownictwie stawia się dobremu
materiałowi budowlanemu i prawidłowej konstrukcji budynku.
Zalety okładzin kamiennych:
- piękny i barwny materiał kamienny nadaje ścianom dekoracyjny, szlachetny wygląd,
- małe zużycie materiału i dzięki temu mała masa, odpowiednia dla lekkiego
i ekonomicznego budownictwa,
- materiał jest trwały i odporny na wietrzenie, nie wymaga konserwacji,
- dzięki przemysłowej obróbce z użyciem nowoczesnych maszyn można wyeliminować
ciężka pracę fizyczną,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
- montowanie płyt następuje po ukończeniu stanu surowego i może być zorganizowane
metoda pracy potokowej,
- dzięki użyciu płyt o znormalizowanych wymiarach montaż jest mało pracochłonny,
- płyty nadają się do okładania ścian wszelkiego rodzaju: tradycyjnych murowanych,
masywnych betonowych i żelbetowych, szkieletowych z żelbetu i stali.
Dobór okładzin
Przy wyborze materiałów kamieniarskich należy przestrzegać określonej w artykule 10
ustawy Prawo budowlane podaje zasady stosowania do budowy obiektów budowlanych
jedynie tych wyrobów, które zostały określone w projekcie architektonicznym. W przypadku
konieczności dokonania zmian należy uzyskać na to zgodę projektanta budynku. Wszelkie
samowolne zmiany asortymentu wyrobów są niedopuszczalne.
Przy zakupie należy sprawdzić, czy wyroby są prawidłowo magazynowane, najlepiej jest
nabywać wyroby na paletach, zafoliowane i zabezpieczone przed oddziałowywaniem
czynników atmosferycznych.
Dzięki płytom okładzinowym o odpowiednio dobranej wielkości i układzie spoin, można
korzystnie i harmonijnie podkreślić architekturę budowli.
Ściana wyłożona wysokimi płytami prostokątnymi wydaje się wyższa, a wyłożona
płytami kwadratowymi lub szerokimi  niższą. Elewacje starych budynków mają często
okładziny płytowe imitujące masywny mur z elementów kamiennych. Spoiny są
poprzestawiane względem siebie, a na narożach budynku, przy oknach, drzwiach, znajdują się
masywne elementy, po to, by nikt nie zobaczył brzegów płyt w przekrojach poprzecznych.
W dzisiejszej architekturze forma i konstrukcja budowlana tworzą jedność. Konstrukcyjna
funkcja danej części budynku powinna być widoczna bez zafałszowań
Rys.12. Przykład osadzania okładziny kamiennej w układzie cyklopowym [zdjęcie autora].
Materiał, z jakiego wykonano okładzinę powinien mieć współczynnik rozszerzalności
cieplnej zbliżony do współczynnika podłoża, na jakim okładzina jest położona. Na zewnątrz
należy unikać okładzin kamiennych z ciemnych skał, ze względu na silne nagrzewanie i co za
tym idzie  silne ruchy termiczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz zalety okładzin kamiennych?
2. Czy można zmieniać rodzaj okładziny?
3. Na co trzeba zwracać uwagę kupując okładziny kamienne?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W magazynie przygotowano kilka elementów okładzin kamiennych, z różnych
materiałów i o różnych kształtach. Obejrzyj je i oceń ich jakość, zaproponuj miejsce w
którym można je zastosować. Przedstaw nauczycielowi swoje notatki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obejrzeć próbki materiałów zgromadzonym w magazynie,
2) ocenić ich jakość,
3) zaproponować miejsce zastosowania,
4) wykonać notatki na temat każdej z nich,
5) przedstaw nauczycielowi swoje notatki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- różne rodzaje okładzin kamiennych,
- fotografie lub przez
rocza ukazujące różnorodne okładziny kamienne,
- dzienniczek uczniowski,
- długopis.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: TAK NIE
1) wymienić zalety okÅ‚adzin kamiennych? ð ð
2) dobrać okÅ‚adzinÄ™ kamiennÄ…? ð ð
3) ocenić jakość okÅ‚adziny kamiennej? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.5. Montaż okładzin konstrukcyjnych i niekonstrukcyjnych
4.5.1. Materiał nauczania
Okładziny konstrukcyjne, to warstwy licowe murów warstwowych mieszanych,
z kamienia lub cegły, biorące udział w przenoszeniu obciążeń, jakie działają na mur.
Zamiast warstwy licowej wykonanych z cegły stosuje się warstwę licową z kamienia.
A
ączenie z murem właściwym, kotwami lub przez przemurowanie, okładziny
konstrukcyjne występują w każdym przypadku murów typu  opus emplectum (mur
kamienny z rdzeniem wypełnionym z kamieniami zalanym zaprawą).
Okładziny niekonstrukcyjne mają charakter dekoracyjny lub ochronny, są zazwyczaj
doklejane do lica ściany.
Wykonanie okładzin kamiennych, należy wykonać rzędami na całej szerokości ściany.
Układanie płyt rozpoczyna się od dołu. W budynkach wielopiętrowych okładzinę wykonuje
się kolejno na każdym piętrze, ustawiając najniższe płyty kamienne danego pietra na ta
zwanym pasie wspornikowowym, to jest występach konstrukcyjnych stropów, wieńców,
belek, odsadzkach murów, które mają dostateczną nośność.
Rzędy poziome osadza się od narożników, pilastrów, otworów ku środkowi. Między
narożnikami uprzednio rozciąga się sznur i następnie silnie go napina z równoczesnym
wypoziomowaniem. Sznur ten wyznacza położenie górnych krawędzi elementów.
Licowanie wykonuje w temperaturze nie niższej niż 5°C.
Prawidłowość ustawienia sprawdza się pionem, łatą i poziomnicą. Ustawione płyty
unieruchamia się, przytwierdzając je tymczasowo do ściany za pomocą haków stalowych
o Å›rednicy 8÷12 mm oraz klinów rozporowych. Jeżeli jest to przewidziane w projekcie, to
równocześnie zakłada się w pionowych stykach płyt kołki poziome metalowe (łączące płyty
ze sobÄ…).
Rozróżnia się cztery odmiany osadzania:
- na pełną zalewkę (z zakotwieniem),
- punktowe na plackach z kotwieniem,
- na sucho, to jest z całkowitym wyeliminowaniem procesu mokrego (z kotwieniem),
- z podporami pośrednimi w postaci płyt stropowych lub gzymsów
- na zaprawie bez kotwienia (na przykład osadzanie mozaikowe rys. 13)  osadzanie
bezpośrednie.
Rys. 13. Przykład osadzenia okładziny kamiennej na zaprawie w układzie mozaikowym [zdjęcie autora]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
 Wykonując pełną zalewkę przestrzeń między podłożem a tylną stroną okładziny
kamiennej stopniowo wypełnia się zaprawą  warstwami o wysokości nie większej niż 25 cm,
należy przy tym unikać zabrudzenia płyt zaprawą, a ewentualne zacieki należy niezwłocznie
usunąć. Po wypełnieniu szczeliny do 1/4 lub 1/3 wysokości danego rzędu płyt należy
zalewanie przerwać. Po stężeniu zaprawy powinno się usunąć zamocowanie tymczasowe
i zamocować stałe elementy kotwiące oraz wypełnić zaprawą wolną przestrzeń do wysokości
nie wiÄ™kszej niż 6÷8 cm poniżej górnej krawÄ™dzi licowej pÅ‚yt. Po sprawdzeniu czy jest ona w
poziomie należy przystąpić do ustawienia następnego rzędu. Jeżeli okładzina ma być
spoinowana, to na górnej krawędzi stykowej należy ułożyć krzyżyki dystansowe, które usuwa
się bezpośrednio przed spoinowaniem. Do utrzymania jednakowej grubości spoin pionowych
służą wkładki dystansowe. Aby zabezpieczyć licowe krawędzie elementów, należy przy
ustawieniu kolejnego rzędu płyt podkładać cienkie kliny drewniane.
Szerokość szczeliny między podłożem a okładziną nie powinna być mniejsza niż 2 cm
i większa niż 3 cm przy licowaniu ścian do wysokości 6 m, i od 4 cm jeśli licowane są ściany
wyższe. Podłoże powinno być nie otynkowane.
Sposób wykonania okładziny wewnętrznej pokazano na rysunku 14.
Rys. 14. Wykonanie kamiennej okładziny wewnętrznej 1 łata pomiarowa, 2  pion, 3  klin drewniany i kotwa, 4  zalewka
z zaprawy [ 6, s. 248]
W przypadku osadzania punktowego, po przymocowaniu płyty z elementami kotwiącymi
do ściany, w szczelinie między okładziną a podłożem, należy wokół kotwy uformować placek
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
o Å›rednicy 5÷7 cm, z plastycznej zaprawy cementowej, zaczynu gipsowego lub kitu.
Osadzanie punktowe jest rzadko stosowane.
Osadzanie na sucho wykonuje się na podstawie projektu określającego kształt i wymiary
elementów kotwiących.
Osadzanie na zaprawie bez kotwienia stosuje siÄ™ przy licowaniu drobnymi elementami o
powierzchni nie przekraczajÄ…cej 0,05 m².
Tabela 3. Zaprawa do osadzania okładzin kamiennych (według PN-72/B-06160) [6, s. 249]
Rodzaj, marka i konsystencja zaprawy
Miejsce
do zamocowania
Rodzaj
Rodzaj zastosowania
elementów kotwiących
Lp. materiału do zalewki lub
osadzania i rodzaj
w
kamiennego podkładu
podłoża
w podłożu elementach
kamiennych
okładzina skały cementowo-wapienna 1:0, 3:4
cementowa
zewnętrzna bez magmowe marki 5
marki 8 lub
względu na
1 skały ciekła lub
5 półciekła
rodzaj podłoża osadowe i półciekła
plastyczna
przeobrażone cementowa marki 8 lub 5
Ustawianie
okładzina
elementów
wewnętrzna na cementowa
gipsowa lub gipsowo-
okładziny
2 podłożu marki 3
wapienna marki 3
pionowej
betonowym lub bez względu plastyczna
żelbetowym na rodzaj
okładzina materiału
gipsowa
wewnętrzna na ciekła lub
3 marki 3 półciekła
podłożu
półciekła
plastyczna
ceglanym
podokienniki i skały cementowo-wapienna 1:0, 3:4
nakrywy magmowe marki 5 lub 1:1:6 marki 3
4 zewnętrzne bez skały jak w lp. 1
półciekła gęstoplastyczna
Ustawienie względu na osadowe i
cementowa marki 5 lub 3
elementów rodzaj podłoża przeobrażone
okładziny
okładziny cementowo-wapienna 1:1:6
poziomej
stopni bez względu marki 3, gipsowa marki 3 lub
jak w lp. 2
5 schodowych, na rodzaj gipsowo-wapienna marki3
lub3
stopnice i materiału
półciekła gęstoplastyczna
podstopnice
bez względu na bez względu
Podwieszanie cementowa marki 10 lub 8
6 miejsce na rodzaj plastyczna
elementów półciekła
zastosowania materiału
Otwory na zakotwienia w płytach kamiennych
Okładziny ścienne przymocowuje się do konstrukcji stanowiącej podłoże, elementami
kotwiącymi ze stali nierdzewnej. Stal kotew jest narażona na zginanie, ściskanie i rozciąganie.
Obciążenia te są spowodowane ciężarem płyt okładzinowych, parciem i ssaniem wiatru.
Tylna zalewka nie przenosi pionowych obciążeń od okładziny.
Podczas zakotwienia płyt należy przestrzegać następujących zasad:
- pÅ‚yty, których powierzchnia jest wiÄ™ksza od 0,1 m² muszÄ… być zakotwione kotwami
nośnymi i podtrzymującymi,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
- każda pÅ‚yta powinna być zakotwiona 2÷6 punktach, w zależnoÅ›ci od jej wymiarów
i ciężaru: do 0,6 m² - minimum 2 punkty zakotwienia, 0,6 1 m² - 4 punkty, powyżej 1 m²
- 6 punktów,
- głębokość otworów na trzpienie kotew powinna być co najmniej równa 30 mm,
- Å›rednica otworu na trzpieÅ„ osadzany w zaprawie powinna być co najmniej o 3÷4 mm
większa od grubości trzpienia,
- w spoinie pionowej można zamocować tylko jedną kotwę nośną,
- w spoinie poziomej dopuszcza się 2 kotwy nośne, które nie mogą jednak oddziaływać na
niższą płytę,
- przekrój każdego otworu w okładzinie powinien być dwukrotnie większy od przekroju
elementu kotwiÄ…cego
- głębokość otworów na trzpienie w okładzinie kamiennej powinna wynosić co najmniej
20 ÷25 mm w elementach ze skaÅ‚ magmowych i przeobrażonych oraz z wapieni zbitych
(twardych) i dolomitów, 25÷30 mm - w elementach z piaskowców twardych, 30÷50 mm
- w elementach z piaskowców miękkich, wapieni lekkich (miękkich) i tufów.
Głębokość otworów wykonanych w elementach kamiennych na trzpienie i klamry
(służące do łączenia elementów ze sobą) oraz kotwy (służące do łączenia elementów
z podłożem) podano w tabeli 4.
Otwory w podłożu
Otwór w podłożu (na kotwę) powinien być wystarczająco głęboki i rozszerzać się do
wewnątrz. Przed osadzeniem elementu kotwiącego, otwór należy starannie oczyścić,
usuwając pył i resztki zaprawy oraz betonu, a następnie dobrze namoczyć, tak aby podłoże
nie odbierało zaprawie wody potrzebnej do jej związania. Tylko gruntowne oczyszczenie
i wystarczające nawilżenie otworów gwarantuje uzyskanie odpowiedniej wytrzymałośći
i związania zaprawy wokół zakotwienia z podłożem. Zaleca się, aby po wypełnieniu otworów
zaprawą, zaklinować element kotwiący małymi kawałkami kamienia.
Trzpienie kotew i otwory na trzpienie w płytkach
Trzpienie kotew w okładzinach zewnętrznych powinny mieć średnicę co najmniej 5 mm
i być wykonane z tego samego materiału co kotwy.
Trzpieni nie wolno wbijać w płytę kamienną młotkiem, ponieważ powstają wówczas
w kamieniu szkodliwe naprężenia wewnętrzne. Jeżeli otwory na trzpienie mają skruszone
krawędzie, to nie wolno naprawiać ich kitem, lecz płyt takich należy użyć gdzie indziej,
w mniej widocznym miejscu budynku.
Tabela 4. Głębokość osadzania elementów kotwiących [6, s. 251]
Głębokość osadzania w
Grubość Elementy kotwiące każdym łączonym
elementów elemencie [mm]
okładziny rodzaj przekrój [mm]
[mm] elementu w kamieniu w podłożu
kotwiÄ…cego
6
20÷40 %
8
15÷30 %
10
50÷80 10x10
12
kołki
14 14x14
100÷120 30÷60 %
20 22x22
24
22x22
140÷200 30 40÷90 %
30x30
34
20÷40 klamry 6 3x20 20÷30 %
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
10
50÷80 4x30 30÷40 %
12
16 5x30
100÷120 %
20 6x30
40÷100
8x30
140÷200 - %
8x40
4 3x20
20÷40 20÷40
68 4x20 60÷130
50÷80 kotwy 10 5x30 30÷70
12 6x35
100÷200 40÷80 70÷140
16 8x40
Kotwy rurkowe
Kotwy tego rodzaju majÄ… tylko jeden koniec trzpienia ze stali szlachetnej, osadzony na
zaprawie. Drugi koniec jest pokryty rurką z tworzywa sztucznego, którą umocowuje się na kit
w otworze wywierconym w kamieniu. Płyty okładzinowe przewietrzane od tyłu, mogą
swobodnie odkształcać się pod wpływem czynników fizycznych, nie oddziaływując
szkodliwie na sąsiednie płyty, ponieważ trzpień może się ślizgać w swojej otoczce.
Powierzchnie styku między płytkami okładzinowymi powinny być równe i gładkie, ze
względu na umieszczone w nich otwory na trzpienie kotew. Otwory te należy wiercić
dokładnie pośrodku grubości płyty, o 5 mm głębiej niż wynosi zagłębienie trzpienia.
Otwory na kotwy w spoinie poziomej lub pionowej powinny być oddalone od naroża
płyty o około 1/5 szerokości lub wysokości płyty (rysunek 15).
Rys. 15 . Otwory na trzpienie kotew w bocznych płaszczyznach płyt [6, s. 252]
Typy kotew
Najczęściej używane typy kotew to:
- kotwy nośne, z płytką rozdzielającą nacisk lub bez niej, płaskie do spoin pionowych
i skręcone do spoin poziomych,
- kotwy przytrzymujące płaskie do spoin pionowych i skręcone do spoin poziomych.
Siła nacisku pośrodku kotwy z płytką rozdzielającą nacisk jest dzięki tej płytce
przekazywana na większą powierzchnię podłoża. Celowi temu służy rozdwojenie lub
przekręcenie środnika na końcu kotwy. Kotwy nośne bez płytki rozdzielającej są wykonane
z grubej blachy. Stosuje się je do zakotwień w żelbecie, który ma tak dużą wytrzymałość, że
może wytrzymać nacisk pod węższą stroną kotwy. Płaskownik stalowy ustawiony na rąb
może przenieść większe siły zginające niż położony na płask, dlatego też kotwy nośne
i przytrzymujące przeznaczone do spoin poziomych mają przekręconą główkę. W zwykłych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
spoinach między płytami, trzpienie kotew wchodzą w płyty okładzinowe po obu stronach
spoiny. W szczelinach dylatacyjnych stosuje siÄ™ trzpienie tylko po jednej stronie.
Kotwy zostały dokładnie omówione w programie jednostki modułowej 711[04].Z1.05
Wykonywanie podstawowych robót ślusarsko-kowalskich.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób należy rozpoznać wykonywanie okładzin kamiennych?
2. Na czym ustawiamy najniższe płyty okładziny na każdej kondygnacji budynku
wielokondygnacyjnego?
3. W jakiej temperaturze należy wykonywać prace okładzinowe?
4. Jakie znasz odmiany osadzania okładzin kamiennych?
5. W jaki sposób wykonujemy osadzanie płyt na pełną zalewkę?
6. Jak wykonujemy osadzanie płyt na sucho?
7. Jakich zasad należy przestrzegać podczas zakotwienia płyt?
8. Jakie znasz rodzaje kotew?
9. Co określa dokumentacja osadzania?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na wskazanym stanowisku pracy, wykonaj okładzinę kamienną cokołu budynku z cegły
ceramicznej, z płyt kamiennych, w formie muru mieszanego na zaprawie cementowej.
W trakcie wykonywania ćwiczenia przestrzegaj przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) pobrać z magazynu narzędzia i sprzęt potrzebny do wykonania ćwiczenia,
3) zgromadzić materiały,
4) wykonać mur mieszany z okładziny kamiennej,
5) ocenić jakość wykonania ćwiczenia,
6) uporządkować stanowisko pracy, zagospodarować odpady,
7) zaprezentować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- elementy okładziny kamiennej,
- cegły ceramiczne,
- zaprawa cementowa,
- narzędzia i sprzęt do robót kamieniarskich i murarskich,
- środki ochrony osobistej.
Ćwiczenie 2
We wskazanym miejscu wykonaj okładzinę kamienną o powierzchni 2 metrów
kwadratowych, na pełną zalewkę (z zakotwieniem) na podstawie dostarczonej przez
nauczyciela dokumentacji. W trakcie wykonywania ćwiczenia przestrzegaj przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) pobrać z magazynu narzędzia i sprzęt potrzebny do wykonania ćwiczenia,
3) dobrać odpowiednie rodzaje kotew i prawidłowo je osadzić,
4) zgromadzić materiały,
5) przygotować zaprawę,
6) wykonać okładzinę kamienną,
7) ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć ewentualne usterki,
8) uporządkować stanowisko pracy, zagospodarować odpady,
9) zaprezentować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- gotowe elementy okładziny kamiennej,
- kotwy,
- zaprawa,
- narzędzia i sprzęt do robót kamieniarskich,
- środki ochrony indywidualnej.
Ćwiczenie 3
We wskazanym miejscu wykonaj okładzinę kamienną (1,5 metra kwadratowego),na
sucho z kotwieniem, na podstawie dostarczonej przez nauczyciela dokumentacji. Określ, ile
materiału zużyłeś na wykonanie pracy i sporządz
rozliczenie materiałów. W trakcie
wykonywania ćwiczenia przestrzegaj przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) pobrać z magazynu narzędzia i sprzęt potrzebny do wykonania ćwiczenia,
3) dobrać odpowiednie rodzaje kotew i prawidłowo je osadzić,
4) zgromadzić materiały,
5) wykonać okładzinę kamienną,
6) ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć ewentualne usterki,
7) określić zużycie materiałów,
8) sporządzić rozliczenie materiałów,
9) uporządkować stanowisko pracy, zagospodarować odpady,
10) zaprezentować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- gotowe elementy okładziny kamiennej,
- kotwy,
- narzędzia i sprzęt do robót kamieniarskich.
Ćwiczenie 4
We wskazanym miejscu przygotuj podłoże i wykonaj pionową okładzinę kamienną na
zaprawie (1,5 metra kwadratowego), w układzie a)mozaikowym, b) cyklopowym. W trakcie
wykonywania ćwiczenia przestrzegaj przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) pobrać z magazynu narzędzia i sprzęt potrzebny do wykonania ćwiczenia,
3) zgromadzić materiały,
4) wykonać okładzinę kamienną,
5) ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć ewentualne usterki,
6) uporządkować stanowisko pracy, zagospodarować odpady,
7) zaprezentować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- gotowe elementy okładziny kamiennej,
- zaprawa,
- narzędzia i sprzęt do robót kamieniarskich,
- środki ochrony indywidualnej.
Ćwiczenie 5
We wskazanym miejscu wykonaj pionową okładzinę kamienną na sucho (1,5 metra
kwadratowego), osadzajÄ…c jÄ… punktowo na plackach z zaprawy. W trakcie wykonywania
ćwiczenia przestrzegaj przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z stanowiskiem pracy,
2) pobrać z magazynu narzędzia i sprzęt potrzebny do wykonania ćwiczenia,
3) wykonać okładzinę kamienną,
4) uporządkować stanowisko pracy, zagospodarować odpady.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- elementy okładziny kamiennej,
- kotwy,
- zaprawa,
- narzędzia i sprzęt do robót kamieniarskich,
- środki ochrony indywidualnej.
Ćwiczenie 6
Wykonaj montaż okładziny na nadprożu okiennym na podstawie dostarczonej przez
nauczyciela dokumentacji. W trakcie wykonywania ćwiczenia przestrzegaj przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z stanowiskiem pracy,
2) pobrać z magazynu narzędzia i sprzęt potrzebny do wykonania ćwiczenia,
3) wykonać okładzinę kamienną,
4) uporządkować stanowisko pracy, zagospodarować odpady.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Wyposażenie stanowiska pracy:
- elementy okładziny kamiennej,
- zaprawa,
- narzędzia i sprzęt do robót kamieniarskich,
- środki ochrony indywidualnej.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: TAK NIE
1) dobrać odpowiednie kotwy do wykonywanej pracy? ð ð
2) prawidÅ‚owo osadzić kotwy? ð ð
3) wykonać okÅ‚adzinÄ™ konstrukcyjnÄ… z kamienia? ð ð
4) wykonać montaż okładziny pionowej na pełną zalewkę
z kotwieniem? ð ð
5) wykonać montaż okÅ‚adziny kamiennej na sucho? ð ð
6) wykonać montaż okÅ‚adziny kamiennej z osadzaniem poÅ›rednim? ð ð
7) wykonać montaż okÅ‚adziny kamiennej podwieszonej? ð ð
8) ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć usterki? ð ð
9) odczytać dokumentacjÄ™? ð ð
10) posÅ‚użyć siÄ™ sprzÄ™tem pomiarowym? ð ð
11) sporzÄ…dzić rozliczenie materiaÅ‚owe? ð ð
12) przygotować podÅ‚oże pod okÅ‚adzinÄ™? ð ð
13) wykonać okÅ‚adzinÄ™ na zaprawie w ukÅ‚adzie mozaikowym? ð ð
14) wykonać okÅ‚adzinÄ™ na zaprawie w ukÅ‚adzie cyklopowym? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.6. Naprawa okładzin kamiennych
4.6.1. Materiał nauczania
Renowacja obiektów kamiennych
Aby prawidłowo odnawiać obiekty kamienne, trzeba dysponować obszerną
wiedzą fachową. Po gruntownej analizie szkód należy ustalić, czy sposoby
restaurowania, oczyszczania lub odsalania sÄ… wykonalne. Odrestaurowane obiekty
z kamienia miękkiego można dzięki konserwacji uczynić trwałymi bez ograniczeń.
Każdą konserwację należy poprzedzić dokładnym oczyszczeniem.
Uszkodzone obiekty można odnawiać stosując następujące sposoby:
- wzmocnienie spękanej struktury kamienia mającego jeszcze dobrze zachowaną
powierzchniÄ™,
- uzupełnienie, przez wstawienie łatek z kamienia naturalnego w miejscu drobnych
uszkodzeń  jest stosowane wtedy, gdy na wymianę całego elementu kamiennego
jest jeszcze za wcześnie,
- wymiana jednego lub kilku elementów kamiennych na nowe, wykonane z tego
samego podobnego, trwalszego,
- sklejanie i uzupełnianie części za pomocą kamienia sztucznego, którego
podstawowym składnikiem są spoiwa mineralne albo lepiszcza z żywic
sztucznych.
Sposób wzmacniania kamienia
Miejsca w okładzinie osłabione i skruszałe wskutek utraty naturalnego spoiwa odnawia
się stosując stabilizację wgłębną.
Osłabioną strefę nasącza się żywicą epoksydową.
Stosuje się proporcję: 10% żywicy i 90'% rozpuszczalnika. Ten ostatni wsiąkając
transportuje cząstki żywicy w głąb struktury kamienia. Żywica powinna zgęstnieć przed
wyparowaniem rozpuszczalnika, aby nie nastąpił powrotny ruch płynnej żywicy ku
powierzchni.
Celem nasycania nie jest stworzenie szczelnej warstwy powierzchniowej, bowiem
utrzymana wymiana powietrza musi być i wilgoć w kamieniu.
Oczyszczanie kamienia
Zabrudzone powierzchnie okładzin kamiennych czyści się mechanicznie lub chemicznie.
Wybór metody czyszczenia zależy od stopnia zabrudzenia.
Oczyszczanie mechaniczne
Sposoby mechanicznego oczyszczania są następujące:
- zeszczotkowanie przy użyciu wody z mydłem,
- czyszczenie strumieniem wody lub pary pod dużym ciśnieniem,
- czyszczenie strumieniem wody z ługiem pod dużym ciśnieniem,
- czyszczenie strumieniem wody pod dużym ciśnieniem w proporcji 99,8% wody do 0,2 %
piasku o uziarnieniu 0 0,2 mm wydobywajÄ…cego siÄ™ z dysz piaskowych
rozmieszczonych pierścieniowo wokół dyszy wodnej.
W procesie tym stosuje się ciśnienie do 7 MPa. Najdelikatniejsze ornamenty z miękkiego
kamienia można czyścić przy zmniejszonym ciśnieniu wodą z piaskiem, nie czyniąc im
większej szkody.
Oczyszczanie chemiczne
Sadzę, która głęboko wniknęła, można usunąć tylko za pomocą kwasu
fluorowodorowego, HF, jeżeli bezwarunkowo musi być ona usunięta. Po tym zabiegu musi
nastąpić natychmiastowa neutralizacja kwasu rozcieńczonym ługiem (wodą z dodatkiem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
mydła) i zaraz potem czyszczenie wodą pod dużym ciśnieniem. W przeciwnym razie kwas
zaatakowałby kwarc zawarty w kamieniu.
Rdzę usuwa się w ten sposób, że powierzchnię kamienia powleka się odpowiednim
preparatem zmieszanym z wodą w proporcji 1:1. Przy silnym zabrudzeniu powlekanie należy
powtórzyć. Gdy rdza (tlenek żelaza) rozpuściła się, kamień należy starannie spłukać wodą.
Należy uważać, aby powleczone miejsce zachować w stanie wilgotnym, gdyż w przeciwnym
razie ani kwas ani ług nie będą działały. Czyszczenia przy bezpośrednim działaniu promieni
słonecznych należy unikać.
Zielone porosty, niewielkie wykwity rdzy i podobne zanieczyszczenia można usuwać
kwasem siarkowym H2S04 zmieszanym z wodą w stosunku 1:1. Dobrym środkiem
czyszczącym jest też kwas szczawiowy. Po oczyszczeniu powierzchnię trzeba starannie
spłukać czystą wodą.
Kwas fluorowodorowy reaguje z piaskowcem, kwas solny HCI z wapieniem. Dzięki temu jest
możliwe szybkie czyszczenie wapienia i marmuru.
Posługując się kwasami należy pamiętać o ich żrących własnościach i powstawaniu
trujących par. Rozcieńczając kwasy należy wlewać najpierw wodę do pustego
kwasoodpornego naczynia, a dopiero potem dodawać do niej kwasu. W przeciwnym razie
nastąpi silne burzenie się i pryskanie żrącymi kroplami. Przy używaniu kwasów i ługów
należy nosić okulary ochronne i rękawice ochronne.
Usuwanie powłok olejnych
Powłoki z farb olejnych na powierzchni okładzin kamiennych można bez trudu usunąć za
pomocą pasty zwingerowskiej i to bez skutków ubocznych. Pasta taka była użyta przy
odrestaurowaniu muzeum Zwinger w Drez
nie i od tego czasu jest pomyślnie stosowana do
odnawiania zabytków.
Pastę zwingerowską przyrządza się następująco: do wiadra napełnionego do połowy
trocinami dodaje siÄ™ 750 g Å‚ugu sodowego, 200 g szarego wapna palonego, 500 g wapna
bielącego i 250 g mydła szarego beczkowego lub bezalkalicznego mydła do prania.
Całość miesza się, w miarę potrzeby z niewielkim dodatkiem wody tak, aby otrzymać pastę
zdatną do nakładania. Pastę nanosi się grubo szpachlą na oczyszczoną powierzchnię. Po
kilkugodzinnym oddziaływaniu, podczas którego utrzymuje się pastę w stanie stałej
wilgotności, kamień spłukuje się czystą wodą. Jeżeli jest kilka powłok farb olejnych, to
zabieg powtarza siÄ™.
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz sposoby odnowy obiektów kamiennych?
2. W jaki sposób wzmacniamy kamień?
3. Od czego zależy wybór metody czyszczenia kamienia?
4. Jakie znasz sposoby mechanicznego oczyszczania kamienia?
5. Jakie znasz sposoby chemicznego czyszczenia kamienia?
6. W jaki sposób możemy usunąć powłokę olejną z kamienia?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na wskazanym stanowisku pracy (5 m²), wykonaj oczyszczenia mechanicznego
okładziny z kamienia. Wykonaj ćwiczenie wykorzystując szczotkę mechaniczną, wodę
i mydło.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) pobrać z magazynu odpowiednie narzędzia i sprzęt,
3) pobrać z magazynu materiały potrzebne do wykonania pracy,
4) wykonać oczyszczenia okładziny kamiennej,
5) ocenić jakość wykonanej pracy,
6) zaprezentować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi,
7) przestrzegać przepisy bezpieczeństwa higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- fragment zabrudzonej okładziny,
- szczotka mechaniczna,
- mydło,
- środki ochrony indywidualnej.
Ćwiczenie 2
Na wskazanym stanowisku pracy (5 m²), wykonaj oczyszczenia mechanicznego
okładziny z kamienia. Wykonaj ćwiczenie wykorzystując strumień wody.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) pobrać z magazynu odpowiednie narzędzia i sprzęt,
3) pobrać z magazynu materiały potrzebne do wykonania pracy,
4) wykonać oczyszczenia okładziny kamiennej,
5) ocenić jakość wykonanej pracy,
6) zaprezentować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi,
7) przestrzegać przepisy bezpieczeństwa higieny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- urządzenie do mycia woda pod ciśnieniem,
- środki ochrony indywidualnej.
Ćwiczenie 3
Na wskazanym stanowisku pracy, wykonaj wzmocnienia kamienia. W trakcie
wykonywania ćwiczenia pamiętaj o przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) pobrać z magazynu odpowiednie narzędzia i sprzęt,
3) pobrać z magazynu materiały potrzebne do wykonania pracy,
4) wykonać wzmocnienia okładziny kamiennej,
5) ocenić jakość wykonanej pracy,
6) zaprezentować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi,
7) przestrzegać przepisy bezpieczeństwa higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Wyposażenie stanowiska pracy:
- żywica,
- rozpuszczalnik,
- naczynie miarowe,
- mieszadło,
- pędzel płaski,
- środki ochrony indywidualnej.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: TAK NIE
1) oczyÅ›cić okÅ‚adzinÄ™ kamiennÄ…? ð ð
2) wzmocnić okÅ‚adzinÄ™ kamiennÄ…? ð ð
3) dokonać naprawy okÅ‚adziny kamiennej? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.7. Wykonywanie spoin twardych i elastycznych
4.7.1. Materiał nauczania
Spoiny twarde (spoiny z zaprawy)
Spoiny na elewacjach budynku powinny tworzyć równomierny rysunek. Ich szerokość
powinna być dostosowana do wielkości okładziny kamiennej i faktury kamienia.
Spoiny z zaprawy stosuje się tylko przy pełnym wypełnieniu płyt od tyłu. Do utrzymania
szerokości spoiny używa się krzyżyków dystansowych o różnych wielkościach. Układa się je
miedzy układane płyty. Zaprawa do wykonywania spoin powinna być urabialna. Ziarna
kruszywa w zaprawie nie mogą być większe od grubości spoiny. Powierzchnie spoin przed
spoinowaniem należy starannie oczyścić z resztek zaprawy i dobrze nawilżyć. Do
spoinowania elementów z granitu stosuje się zaprawę cementowo-wapienną w stosunku
1:0,5:4,5, a z innych rodzajów kamienia zaprawę cementową 1: 2. Zaprawa powinna mieć
konsystencjÄ™ plastycznÄ….
Podczas spoinowania należy uważać na to, aby część spoiny od strony wewnętrznej była
także dobrze wypełniona. Nigdy nie wolno ograniczyć się do tego, aby spoina była z przodu
zatarta, a z tyłu pusta, gdyż wtedy zaprawa łatwo wypada i woda wnika do wewnątrz
okładziny.
Spoinowanie należy wykonywać po zakończeniu osadzania całej okładziny lub jej
wydzielonych fragmentów. Do spoinowania okładzin ze skał magmowych należy stosować
zaprawę cementowo-wapienną, a z innych materiałów kamiennych cementową lub gipsowo-
wapienną. Konsystencja zaprawy powinna być plastyczna lub gęstoplastyczna. Jeżeli grubość
spoin jest mniejsza niż 1,5 mm, nie należy wykonywać spoinowania, a elementy okładziny
powinny być wtedy ustawione na sucho, z dokładnym doszlifowaniem krawędzi.
Zazwyczaj szerokość spoin między płytami przyjmuje się w zależności od faktury
powierzchni :
- faktura polerowana  szerokość spoiny wynosi 0,5÷3 mm,
- faktura dÅ‚utowana lub groszkowana  szerokość spoiny wynosi 4÷5 mm,
- faktura krzesana  szerokość spoiny wynosi 12 mm,
- faktura surowa  szerokość spoiny wynosi powyżej 12mm.
Spoiny elastyczne (spoiny zamykane masÄ™ uszczelniajÄ…ca)
Rozróżnia się: spoiny między płytami, szczeliny dylatacyjne między płytami, spoiny
przyłączeniowe i szczeliny dylatacyjne w budynku
Z uwagi na własności materiału wypełniającego spoiny między płytami okładzinowymi nie
powinny być cieńsze od 5 mm. Dno spoiny należy uprzednio wypełnić paseczkiem
z materiału elastycznego. Należy starannie usunąć z krawędzi płyt resztki zaprawy, powstałe
podczas kotwienia okładziny. Masa uszczelniająca zespala się dobrze z kamieniem wtedy,
gdy krawędzie płyt są wolne od kurzu. Szczeliny dylatacyjne między płytami powinny być
 rozcięte paskiem wypełniającym, przecinającym tylną zalewkę z zaprawy. Następnie
resztkę przestrzeni w szczelinie wypełnia się kitem uszczelniającym. Wkładki dystansowe
w spoinie, takie jak kliny drewniane i podkładki, a także resztki zaprawy powinny być
dokładnie usunięte, aby wykluczyć jakiekolwiek przenoszenie obciążeń przez spoinę.
Spoiny przyłączeniowe (dobiciowe) do innych materiałów, takich jak: drewno, metal,
szkło i beton, mogą być wykonane tylko jako elastyczne, o grubości co najmniej 5 mm.
Przyłączenia (dobicia) do już istniejących elementów budynku (na przykład okien,
konstrukcji oświetlonych), jak również do okładzin, powinny być także wykonane jako
spoiny elastyczne o szerokość minimum 5 mm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Rys. 16 . Spoiny zamknięte masą uszczelniającą (rozwiązania naroży) 1  ściana żelbetowa, 2  płyta kamienna,
3  przestrzeń powietrzna, 4  spoina elastyczna [6, s. 258]
Szczeliny istniejące już w konstrukcji budynku należy przedłużyć poprzez okładzinę,
przyjmując tę samą szerokość i miejsce wykonania. W szczelinach dylatacyjnych nie
powinno być żadnych mostków z zaprawy. Specjalne profile metalowe do dylatacji lub też
profile z tworzyw sztucznych umożliwiają pracę szczeliny. Szczeliny dylatacyjne budowli,
podobnie jak szczeliny między płytami mogą być zamknięte masami uszczelniającymi.
Szczeliny dylatacyjne mogą też umożliwiać nierównomierne osadzanie dwóch sąsiadujących
ze sobą budynków.
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Kiedy stosujemy spoiny twarde?
2. Kiedy stosujemy spoiny elastyczne?
3. Kiedy możemy przystąpić do wypełnienia spoiny?
4. Jak należy przygotować spoinę do wypełnienia?
5. Jaką szerokość powinny mieć spoiny i od czego ona zależy?
6. Co to znaczy, że spoina powinna być rozcięta?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj spoinowanie fragmentu okładziny kamiennej o wymiarach 1,5 m szerokości
i 1,2 m wysokości, zaprawą cementową.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) pobrać z magazynu odpowiednie narzędzia i sprzęt,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
3) pobrać z magazynu materiały potrzebne do wykonania pracy,
4) dokonać oceny stanu podłoża pod spoinowanie,
5) oczyścić podłoże z resztek starej zaprawy, kurzu, plam,
6) przygotować zaprawę do spoinowania
7) wykonać spoinowanie,
8) zaprezentować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- cement,
- piasek,
- kielnia,
- szpachelka,
- wiadro,
- szczotka i zmiotka,
- gÄ…bka.
Ćwiczenie 2
Wyprofiluj spoiny pomiędzy elementami okładziny kamiennej na powierzchni
o wymiarach 2,0 m szerokości i 1,5 m wysokości.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) pobrać materiał i narzędzia z magazynu,
3) oczyścić podłoże z resztek starej zaprawy, kurzu, plam,
4) wykonać wyprofilowanie,
5) ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć ewentualne usterki,
6) zaprezentować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- cement,
- wapno,
- piasek,
- kielnia,
- szpachelka,
- wiadro,
- szczotka i zmiotka,
- gÄ…bka.
Ćwiczenie 3
Wykonaj spoinę elastyczną na fragmencie okładziny kamiennej o wymiarach 1,5 m
szerokości i 1,2 m wysokości.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) pobrać z magazynu odpowiednie narzędzia i sprzęt,
3) pobrać z magazynu materiały potrzebne do wykonania pracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4) oczyścić podłoże z resztek starej zaprawy, kurzu, plam,
5) przygotować zaprawę do spoinowania,
6) wykonać spoinowanie,
7) zaprezentować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kauczuk polisulfidowy,
- szpachelka,
- pistolet natryskowy,
- wiadro,
- szczotka i zmiotka,
- taśma maskująca,
- gÄ…bka.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: TAK NIE
1) wykonać spoinÄ™ twardÄ…? ð ð
2) wykonać spoinÄ™ elastycznÄ…? ð ð
3) przygotować podÅ‚oże do wykonania spoiny? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.8. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót. Przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy w robotach okładzinowych
4.8.1. Materiał nauczania
PÅ‚yty, których powierzchnia jest wiÄ™ksza niż 0,1 m², musza być zakotwione kotwami
nośnymi i przytrzymującymi. Kotwy nośne muszą być tak obliczone, aby same utrzymywały
cały ciężar okładzin z ewentualną tylną warstwą zaprawy.
Kołki udarowe albo wstrzeliwane nie mogą być stosowane do kotwienia płyt. Stosowanie
kołków rozprężnych jest dozwolone tylko wtedy, kiedy przedłoży się dowód, że się nadają
i że w szczególności stanowią pewne zakotwienie w podłożu, w wypadku pożaru. Siłę nośną
kołków należy przyjąć według danych wytwórców. Musi ona być potwierdzona przez zakład
badawczy, przy założeniu pięciokrotnego bezpieczeństwa.
Do wykonania okładzin z płyt kamiennych należy sporządzić dokumentację osadzania.
W dokumentacji tej powinny być określone:
- podłoże do kotew (rodzaj, wytrzymałość, grubość),
- okładzina (rodzaj materiału i wymiary elementów),
- środki mocujące (rodzaj, liczba i umiejscowienie),
- spoiny dylatacyjne budowli, szczeliny dylatacyjne w okładzinie, spoiny w płytach (rodzaj
ukształtowania spoin: spoiny z zaprawy, zamknięte masą uszlachetnioną, czy spoiny
otwarte).
W wypadku okładzin elewacyjnych, które są zamocowane za pomocą kotew, należy
udowodnić pewność utrzymania się okładzin, uwzględniając wahania temperatury
w granicach Ä… 50°C.
W temperaturze poniżej 5°C nie mogÄ… być prowadzone roboty sadzeniowe. Jeżeli istnieje
niebezpieczeństwo wystąpienia temperatury ujemnej świeżo osadzona okładzina musi być
przykryta. Środki ochronne (dodatki) przeciwmrozowe nie mogą być stosowane.
Warstwa powietrza między płytą a podłożem musi wynosić co najmniej 20 mm.
Kotwy musza być wykonane z odpowiedniej nierdzewnej stali.
Dopuszczalne odchylenia krawędzi i powierzchni podłoża pod okładziny kamienne:
- odchylenie krawędzi od linii prostej:
" przy osadzeniu bezpośrednim ą4 mm/m,
" przy osadzeniu pośrednim ą6 mm/m,
- odchylenie powierzchni od płaszczyzny na długości 1 m:
" przy osadzeniu bezpośrednim ą5 mm/m,
" przy osadzeniu pośrednim ą7mm/m,
- odchylenie powierzchni od płaszczyzny dla 1 kondygnacji:
" przy osadzeniu bezpośrednim ą8 mm/m,
" przy osadzeniu pośrednim ą10 mm/m,
- odchylenie powierzchni od płaszczyzny na całej wysokości budynku:
" przy osadzeniu bezpośrednim ą20 mm/m,
" przy osadzeniu pośrednim ą30 mm/m.
Bezpieczeństwo i higiena pracy w robotach okładzinowych
Przy wykonywaniu prac okładzinowych mogą wystąpić między innymi następujące
zagrożenia: stłuczenia, zapylenie, porażenie prądem, upadek z wysokości. Przepisy
bezpieczeństwa higieny pracy wynikające z charakteru zagrożeń były już szczegółowo
omówione w programie jednostki modułowej modułu ogólnobudowlanego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
 Przeważająca liczba nieszczęśliwych wypadków na budowach jest spowodowana
nieostrożnym zachowaniem się poszkodowanego, często wynikającym z niedostatecznej
znajomości przepisów bezpieczeństwa pracy.
Warunki panujące na budowie są uważane za szczególnie niebezpieczne pod względem
możliwości porażenia prądem elektrycznym. Dlatego narzędzia elektryczne stosowane w
pracach kamieniarskich zaopatruje siÄ™ w izolacje ochronnÄ… zwiÄ…zanÄ… konstrukcyjnie z
elektrycznymi częściami narzędzia.
Każde narzędzie elektryczne powinno być prawidłowo eksploatowane, gdyż od tego
zależy w dużej mierze bezpieczeństwo jego obsługi. Przed każdym użyciem należy sprawdzić
czy narzędzie, przewód zasilający oraz wtyk nie są uszkodzone.
Nie wolno używać narzędzi elektrycznych wykazujących jakiekolwiek uszkodzenia.
Podczas pracy na wysokości stosuje się pasy bezpieczeństwa. Wszystkie stanowiska pracy
kamieniarza powinny być należycie zabezpieczone.
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czy wielkość elementów okładziny kamiennej ma wpływ na sposób montażu?
2. Co powinno się znajdować w dokumentacji osadzania?
3. W jakiej temperaturze należy wykonywać prace osadzeniowe?
4. Czy potrafisz określić zagrożenia występujące w trakcie wykonania okładzin kamiennych
i omówić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj przeglądu technicznego narzędzi i sprzętu kamieniarskiego, używanego do
wykonania okładzin kamiennych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać te ćwiczenie powinieneś:
1) wybrać sprzęt i narzędzia stosowane do wykonania okładzin,
2) sprawdzić sprawność elektronarzędzi.
3) sprawdzić narzędzia stosowane w przy wykonywaniu prac okładzinowych,
4) zgłosić ewentualne uchybienia nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- elektronarzędzia wykorzystywane do wykonywania okładzin,
- narzędzia kamieniarskie.
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: TAK NIE
1) wymienić zagrożenia wynikające przy wykonywaniu
okÅ‚adzin kamiennych ? ð ð
2) okreÅ›lić dokumenty potrzebne przy osadzaniu pÅ‚yt kamiennych? ð ð
3) określić dopuszczalne odchylenia krawędzi i powierzchni
podÅ‚oża pod okÅ‚adziny kamienne? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4.9. Zasady rozliczenia robót okładzinowych
4.9.1. Materiał nauczania
Ogólne zasady przedmiarowania i obmiarowania poznałeś w trakcie realizacji programu
modułu ogólnozawodwego. Obecnie zapoznasz się z zasadami obmiaru i przedmiaru
dotyczących robót kamieniarskich okładzinowych.
Zasady przedmiarowania
Obmiaru robót dokonuje się na podstawie wykazu elementów kamiennych, stanowiących
załącznik dokumentacji projektowej, według ustalonych tam powierzchni płyt i wymiarów
poszczególnych elementów. Z obliczonej powierzchni potrąca się powierzchnie nie okładane
kamieniem.
1. Nakłady robocizny i odpowiadające im sumy zostały ustalone dla wszystkich rodzajów
kamieni z wyjątkiem wapieni lekkich, dla których należy stosować współczynnik 0,80.
2. Za wykonanie koniecznego suchego montażu elementów kamiennych przed ich
osadzeniem należy do nakładów robocizny na osadzenie stosować współczynnik 1,25.
3. Przy wykonywaniu robót na wysokości ponad 18 m, do nakładów pracy sprzętu należy
stosować współczynnik 1,15.
4. Przy wykonywaniu robót na parterze, wyłącznie na wysokości do 4 m, należy
wyeliminować nakłady na sprzęt. Przy wykonywaniu robót na parterze i na wyższych
kondygnacjach nakłady na wyciąg należy uwzględnić również dla robót wykonywanych
na wysokości do 4 m.
5. Nakłady zużycia elementów kamiennych, podane w formie ułamka określają zużycie
zależne od rodzaju skał, a mianowicie:
- licznik  piaskowiec i wapień miękki,
- mianownik  granit, sjenit i wapień zbity.
6. Przy normowaniu robót wykonanych w innych warunkach, niż przyjęto w punktach 1 - 5
przy określaniu nakładów robocizny stosować następujące współczynniki przeliczeniowe.
Jeżeli dla normowanej pracy zachodzi potrzeba stosowania kilku współczynników należy
je stosować jako iloczyn.
Tabela 5. Współczynniki przeliczeniowe [1, s. 320]
Lp. Rodzaj czynności Współczynnik
do  R
Okładziny ścian i pilastrów z płyt prostokątnych
a b c
Tablica 2101 
Obsadzenie płyt prostokątnych w układzie:
- w kilku płaszczyznach
01 - o powierzchni, łukowej wklęsłej lub wypukłej 1,25
02 - według modułu lub spoina w spoinę 1,25
03 Osadzenie płyt nieforemnych 1,20
04 Obsadzenie płyt w układzie dowolnym, bez rysunku, 1,55
05 z wyłączeniem łupanki
Obsadzenie elementów łupanych z płyt 1,30
06 Obsadzenie elementów łupanych z bloków 2,00
07 Obsadzenie płyt na płaszczyznach skośnych 1,35
08 Obsadzenie płyt podwieszanych w linii prostej lub 1,15
09 Å‚ukowej
Obsadzenie na ścianach wydzielonych o powierzchni 1,50
10 mniejszej niż 10 m²
1,35
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakiej jednostce obliczamy powierzchnię podłoża pod okładziny?
2. Na jaką powierzchnię okładziny ściany określone są ilości materiałów w KNR?
4.9.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie rysunku roboczego dostarczonego przez nauczyciela, wykonaj
przedmiarów robót okładzinowych. Wykorzystując tabelę określ ilość materiałów
potrzebnych do wykonania okładziny kamiennej. Okładzina będzie wykonana z płyt
nieforemnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać to ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z rysunkiem roboczym,
2) wykonać przedmiar,
3) obliczyć ilość materiałów,
4) przedstawić nauczycielowi wykonane obliczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- kartki papieru,
- KNR,
- kalkulator.
4.9.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: TAK NIE
1) wykonać przedmiar robót okÅ‚adzinowych kamiennych? ð ð
2) określić ilość materiałów potrzebnych do wykonania okładziny
kamiennej? ð ð
3) obliczyć powierzchniÄ™ przeznaczonÄ… do uÅ‚ożenia okÅ‚adziny? ð ð
4) sporzÄ…dzić zapotrzebowanie materiaÅ‚owe? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 22 pytania o różnym stopniu trudności. Są to pytania wielokrotnego wyboru.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część  poziom
podstawowy, II część - poziom ponadpodstawowy.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 35 min.
Powodzenia.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Szerokość spoiny wypełnionej zaprawy, pomiędzy płytami okładzinowymi z kamienia o
fakturze powierzchni polerowanej wynosi:
a) 0,5÷3 mm,
b) 4÷5 mm,
c) 0,1÷0,4 mm,
d) 6÷8 mm.
2. Szerokość spoiny z zaprawy między płytami okładzinowymi z kamienia o fakturze
powierzchni dłutowanej wynosi:
a) 0,5÷3 mm,
b) 0,1÷0,4 mm,
c) 4÷5 mm,
d) 6÷8 mm.
3. Powłoki z farb olejnych na okładzinach kamiennych możemy usunąć:
a) detergentem z wodÄ…,
b) wodÄ…,
c) wodą z szarym mydłem,
d) pastÄ… zwingerowskÄ….
4. Jednostką przedmiarową podłoża pod okładziny jest:
a) m²,
b) m,
c) mm,
d) dm².
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
5. Grubość płyt z wapienia lekkiego wynosi:
a) 20 i 30 mm,
b) 40 i 50 mm,
c) 60 i 70 mm,
d) 80 i 90 mm.
6. Powierzchnia płyty okładzinowej kamiennej nie powinna być większa niż:
a) 2 m²,
b) 1,5 m²,
c) 1 m²,
d) 2,5 m².
7. Prace kamieniarskie można wykonywać w temperaturze nie niższej niż:
a) 10°C,
b) 15°C,
c) 20°C,
d) 5°C.
8. Średnica otworu na trzpień kotwy powinna być większa od średnicy trzpienia kotwy o co
najmniej:
a) 3÷4 mm,
b) 5÷6 mm,
c) 1÷2 mm,
d) 7÷8 mm.
9. Szczelina między okładziną a podłożem nie powinna być większa niż:
a) 1 cm,
b) 5 cm,
c) 3 cm,
d) 6 cm.
10. PÅ‚yta kamienna o powierzchni 0,8 m² powinna być zakotwiona w co najmniej:
a) 1 punkcie,
b) 3 punktach,
c) 8 punktach,
d) 4 punktach.
11. Wykonując pełną zalewkę przestrzeń między podłożem a tylną stroną okładziny
kamiennej stopniowo wypełnia się zaprawą, warstwami o wysokości nie większej niż:
a) 5 cm,
b) 10 cm,
c) 25 cm,
d) 15 cm.
12. Głębokość otworów na trzpienie kotew w piaskowcu powinna być równa co najmniej:
a) 10 mm,
b) 25 mm,
c) 40 mm,
d) 50 mm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
13.Szerokość i grubość płyt kamiennych okładzinowych to zwykle:
a) 20÷100 cm,
b) 10÷80 cm,
c) 40÷150 cm,
d) 30÷120 cm.
14. Okładzina górnej powierzchni stopnia schodowego to tak zwana:
a) stopnica,
b) podstopnica,
c) stopa,
d) odbojnica.
15. Okładzinę kamienną wzmacniamy żywicą epoksydową w proporcji:
a) 20 % żywicy i 80 % rozpuszczalnika,
b) 30 % żywicy i 70 % rozpuszczalnika,
c)10 % żywicy i 90 % rozpuszczalnika,
d) 40 % żywicy i 60 % rozpuszczalnika.
16. Podczas zakotwienia płyt, w spoinie pionowej można zamontować tylko:
a) jedna kotwę nośną,
b) dwie kotwy nośne,
c) trzy kotwy nośne,
d) cztery kotwy nośne.
17. Wytworzony placek z plastycznej zaprawy cementowej, zaczynu gipsowego lub kitu, przy
osadzaniu punktowym powinien mieć średnicę:
a) 2÷4 cm,
b) 3÷6 cm,
c) 5÷7 cm,
d) 8÷10 cm.
18. Dopuszczalne odchylenie krawędzi od linii prostej podłoża pod okładziny kamienne przy
osadzaniu pośrednim wynosi:
a) Ä… 4 mm,
b) Ä… 6 mm,
c) Ä… 8 mm,
d) Ä… 20 mm.
19. UsuwajÄ…c rdzÄ™ z kamienia, powlekamy jego powierzchniÄ™ preparatem z wodÄ… w
proporcji:
a) 1:1,
b) 2:1,
c) 2:3,
d) 1:2.
20. Osadzanie na zaprawi bez kotwienia stosuje siÄ™ przy licowaniu drobnymi elementami o
powierzchni nie przekraczajÄ…cej:
a) 0,02 m²,
b) 0,03 m²,
c) 0,04 m²,
d) 0,05 m²,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
21. Dopuszczalne odchylenie powierzchni od płaszczyzna na długości 1 m podłoża pod
okładziny kamienne przy osadzaniu bezpośrednim wynosi:
a) Ä… 3 mm,
b) Ä… 10 mm,
c) Ä… 5 mm,
d) Ä… 20 mm.
22. Ciężar płyty okładzinowej kamiennej nie powinien być większy niż:
a) 10 kg,
b) 30 kg,
c) 50 kg,
d) 70 kg.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Mocowanie okładzin ściennych z kamienia (711[04].Z3.01)
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11
a b c d
12
a b c d
13
a b c d
14
a b c d
15
a b c d
16
a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
6. LITERATURA
1. Katalog Nakładów Rzeczowych nr 2-02, wyd. V, Warszawa 1993
2. Mirski J.Z., A
Ä…cki K., Budownictwo z technologiÄ… 2, WSiP, Warszawa 1998
3. Panasa J. (red): Nowy Poradnik majstra budowlanego, Arkady, Warszawa 2003, 2004,
2005.
4. Szymański E. :Materiały budowlane, WSiP, Warszawa 2003
5. Urban L.: Murarstwo i tynkarstwo, WSiP, Warszawa 1995
6. Thunig W.,Wilcke H.: Kamieniarstwo, WSiP, Warszawa 1997
7. Serwis internetowy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48