1300739751

6 Jerzy Wilkin

łu. Ekonomiści, poza tym, że są skoncentrowani na sferze rynku, zajmują się na ogół sektorem publicznym, a nie sferą publiczną.

Ważną częścią współczesnych nauk ekonomicznych jest ekonomia sektora publicznego, a w niej: problematyka finansów publicznych, wytwarzanie i dostarczanie dóbr publicznych, teoria wyboru publicznego czy ekonomiczna teoria państwa. W najbardziej chyba znanym na świecie podręczniku ekonomii sektora publicznego J. Stiglitz utożsamia ten sektor ze sferą instytucji, działalności i decyzji państwa. Przedmiot analizy sektora publicznego jest wyznaczony, w jego ujęciu, następującymi zadaniami:

-    Rozpoznanie zakresu działań, w które jest zaangażowany sektor publiczny i ZT°Ż^U' mienie sposobu organizacji tych działań.

-    Zrozumienie i przewidzenie wszystkich skutków tych działań.

-    Ocena alternatywnych wariantów decyli, przedjakimi staje państwo.

-    Zrozumienie mechanizmów politycznych [Stiglitz 2004 s. 21].

W gospodarce kapitalistycznej, gdzie własność prywatna i swobodnie działający rynek są filarami tej gospodarki, istnienie sektora publicznego (państwa) i konieczność spełniania przez niego wielu ważnych funkcji musi mieć mocne uzasadnienie. Ekonomiści, nawet reprezentujący orientację bardzo liberalną, przyznają, że minimum tego zaangażowania jest wyznaczane przez dwie konieczności: zapewnienie podstawowego ładu instytucjonalnego dla funkcjonowania społeczeństwa i gospodarki oraz ze względu na tzw. niesprawności rynku (market failures) i potrzebę korygowania tych niesprawności¹.

Obecny kryzys finansowy świata (jesień 2008 r.) ożywił dyskusje na temat uprawnień i odpowiedzialności podmiotów sektora prywatnego i publicznego (państwa). Nieodpowiedzialność i ewidentne błędy menedżerów prywatnych instytucji finansowych doprowadziły do wielkiego problemu publicznego. Rozszerzając nieco popularne ostatnio powiedzenie, można stwierdzić: jeśli mam kłopoty zę spłatą 100$, to jest mój problem;jeśli mam kłopoty ze spłatą 1 min $ tojest problem banku, natomiast jeśli mam trudności zę spłatą 1 mld $ to jest problem całego państwa. W tej sytuacji mój prywatny problem staje się problemem publicznym. Trudno precyzyjnie określić granicę, po przekroczeniu której problem prywatny staje się problemem publicznym, bowiem te współzależności są niekiedy bardzo skomplikowane². Niemniej jednak problem redefinicji zakresu

1

   Wśród ekonomistów istnieje spór o zakres niesprawności rynku, ale użyteczną płaszczyzną konsensu w tej sprawie jest stanowisko „filara” mcanstream economics, jakim jest niewątpliwie Paul Samuelson, który w swoim podręczniku ekonomii wyodrębnia trzy sfery zawodności rynku {ineffideniy, instability, ineąuality) a w nich takie zjawiska, jak: monopolizacja, efekt)' zewnętrzne, niesprawiedliwość w podziale dochodów i bogactwa, bezrobocie czy pojawiające się cyklicznie załamania gospodarcze. Obowiązkiem państwa jest reagowanie na te zjawiska [Samuelson, Nordhaus 1989]. R. Coase pokazał, że można rozwiązać problem efektów zewnętrznych dzięki mechanizmowi rynkowemu, lecz wymaga to spełnienia rygp rys tycznych założeń i wiąże się z wysokimi kosztami transakcyjnymi. Podobny problem dotyczy dostarczania dóbr publicznych.

2

   Dya Pńgogine, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii, jest autorem koncepcji zjawiska zwanego „efektem motyla”, w któregp wyjaśnieniu jest wykorzystywana teoria chaosu. W rozmowie z G. Sormanem podaje on dwa przykłady tego zjawiska: trzepot skrzydeł motyla w Pekinie możę wywołać leciutki wietrzyk, który będzie się wzmagał i skończy się huraganem w Kalifornii. [..] jakaś transakcja o niewielkim znaczeniu dokonana nagie Idze w Tokio możę zakończyć się krachem w Nonym Jorku. I ten krach jest nie do przewidzenia - z samej definicji [Sorman 1993 s. 51-52],