3307665645

zespól stosunków lub zachowań wobec rzeczywistości kompleks elementów powiązanych ze sobą i tworzących jedność ze środowiskiem międzynarodowym.

systemy zjawisk i procesów międzynarodowych systemy właściwości zjawisk

Źródło: opracowanie na podstawie Z. J. Pietraś, Podstawy teorii stosunków międzynarodowych, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1986, s.114-116.

Powyższy przegląd stosowania kategorii systemu międzynarodowego w literaturze przedmiotu, sformułowany przez Ziemowita Jacka Pietrasia potwierdza, iż była / jest to kategoria tyleż kluczowa dla badań nad stosunkami międzynarodowymi, co wieloznaczna.

Zdaniem Janusza Stefanowicza rozwój teoretyczny NSM w oparciu o kategorię systemu międzynarodowego wynikał z potrzeby całościowego teoretycznego ujęcia „sceny międzynarodowej" oraz potrzeby sformułowania nowego narzędzia analitycznego w opozycji do tradycyjnego, indukcyjnego realizmu politycznego, dominującego w NSM po drugiej wojnie światowej²⁶. Popularyzacja teorii systemowych, rozwijanych od połowy XX wieku w opozycji do „pesymistycznych" teorii realistów politycznych, inspirowanych poglądami o nieuchronności wojen międzynarodowych i konieczności utrzymywania równowagi sił - dawała optymistyczną optykę spojrzenia na rzeczywistość międzynarodową. Według Stefanowicza „systemowe okulary" badacza pozwalały analizować stosunki międzynarodowe w sposób bardziej uporządkowany, toteż zaliczył on teorie systemowe do opisowo-analitycznych, natomiast idee realizmu politycznego do analiz wartościujących. Niemniej, Stefanowicz zwrócił uwagę, iż strukturalna i modelowa jedność świata, przedstawianego w teoriach systemowych, sprawiała wrażenie uporządkowanego ładu i również inspirowała badaczy do wniosków normatywnych. Autorzy licznych prac z zakresu NSM, opublikowanych w okresie zimnej wojny uzasadniali bowiem, iż systemowy ład międzynarodowy (osobliwie „dwubiegunowy") „nie pozwoli" na kolejną wojnę światową, a wręcz przyczyni się do pogłębienia zrozumienia i poszerzenia interakcji na skalę międzynarodową. Wyrażano również pogląd, iż „system

²⁶ Janusz Stefanowicz, Ład międzynarodowy. Dośmadczenie i przyszłość, Wyd. Instytut Nauk Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1996, s. 7-20.

18