plik


ÿþ Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment peBnej wersji caBej publikacji. Aby przeczyta ten tytuB w peBnej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja mo|e by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyBcznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym mo|na naby niniejszy tytuB w peBnej wersji. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawarto[ci publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej od-sprzeda|y, zgodnie z regulaminem serwisu. PeBna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym ZBote Ebooki. Inteligencja i zdolno[ci twórcze dzieci w pocztkowym okresie edukacji Rozpoznawanie i ksztaBcenie Danuta Czelakowska Inteligencja i zdolno[ci twórcze dzieci w pocztkowym okresie edukacji Rozpoznawanie i ksztaBcenie Oficyna Wydawnicza  Impuls Kraków 2007 © Copyright by Oficyna Wydawnicza  Impuls , Kraków 2007 Recenzent: prof. zw. dr hab. StanisBaw Palka Redakcja wydawnicza: MaBgorzata Miller Korekta: Daria Loska Projekt okBadki: Ewa Beniak-Haremska ISBN 978-83-7308-894-8 Oficyna Wydawnicza  Impuls 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (0-12) 422-41-80, fax (0-12) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2007 Spis tre[ci Wstp ................................................................................................... 7 1. Inteligencja i zdolno[ci twórcze  podstawowe pojcia ..................... 11 1.1. Pogldy na inteligencj i jej rozumienie  koncepcje, terminologia, modele ............................................. 15 1.2. Rodzaje inteligencji .................................................................... 26 1.3. Zdolno[ci i uzdolnienia  definicje, pojcia pokrewne ............... 39 1.4. Problem inteligencji i zdolno[ci dzieci w [wietle literatury ......... 49 1.5. Strukturalne koncepcje inteligencji i zdolno[ci ........................... 64 1.6. Teorie czynników równorzdnych  J. P. Guilford .................... 66 1.7. Najnowsze koncepcje rozwoju inteligencji i zdolno[ci ................ 74 1.7.1. Rozwojowa teoria inteligencji J. Piageta ........................... 75 1.7.2. Triadowa koncepcja inteligencji R. Sternberga ................. 78 1.7.3. Teoria inteligencji zBo|onej H. Gardnera .......................... 80 2. Twórczo[ i jej istota ........................................................................ 91 2.1. Podstawowe cechy twórczo[ci .................................................... 92 2.2. Aktywno[ twórcza jako warto[ ................................................ 94 2.3. Proces twórczy i jego etapy ........................................................ 97 2.4. Twórczo[ jako cecha osobowo[ci i postawa .............................. 104 3. Psychofizjologiczne i spoBeczne aspekty rozwoju inteligencji i zdolno[ci ........................................................................................ 115 3.1. Dziedziczenie zdolno[ci dzieci ................................................... 115 3.2. Psychofizjologiczne podstawy inteligencji .................................. 118 3.3. Zrodowisko a rozwój zdolno[ci dzieci ......................................... 121 3.4. Uzdolnienia w [wietle teorii psychospoBecznych ......................... 127 3.4.1. Teoria potrzeb A. Maslowa .............................................. 128 3.4.2. Twórcze wybory rozwoju E. Eriksona .............................. 131 6 Spis tre[ci 4. Poznawanie zdolno[ci dzieci w wieku wczesnoszkolnym ................... 135 4.1. Rozwój zdolno[ci z perspektywy najnowszych teorii .................. 137 4.2. Rozwijanie my[lenia twórczego dzieci ........................................ 141 4.3. Inteligencja a kreatywno[ ......................................................... 146 4.4. Charakterystyka uczniów zdolnych w edukacji wczesnoszkolnej ........................................................ 150 4.5. Identyfikacja dzieci zdolnych ..................................................... 155 4.6. Metody diagnozy zdolno[ci ....................................................... 159 4.7. Sposoby rozpoznawania uzdolnieD uczniów ............................... 167 5. KsztaBcenie zdolno[ci dzieci  koncepcje, metody ............................. 171 5.1. Modele rozpoznawania i ksztaBcenia uczniów zdolnych .............. 172 5.2. Metody i formy pracy z uczniami zdolnymi ............................... 173 5.3. Przyspieszanie nauczania ............................................................ 177 5.4. Rozszerzanie programu ksztaBcenia ............................................. 181 5.5. KsztaBcenie zró|nicowane w nauczaniu dzieci ............................. 186 6. Stymulowanie rozwoju intelektualnego i twórczego dzieci ................ 193 6.1. Program zaj wspierajcych zdolno[ci intelektualne i twórcze dzieci ........................................................................... 194 6.2. Rozwijanie zdolno[ci wytwarzania dywergencyjnego .................. 198 6.3. KsztaBcenie zdolno[ci my[lenia konwergencyjnego ..................... 202 6.4. Nauczyciel a wspieranie zdolno[ci dzieci .................................... 204 Uwagi koDcowe .................................................................................... 209 Bibliografia ........................................................................................... 215 Aneks ................................................................................................... 229 Wstp Wszystkie dzieci rodz si z zadatkami na geniuszy. Tragedi jest to, i| ten naprawd niezwykBy potencjaB dzieci bywa wykorzystywany tak rzadko. Niemal nieograniczone mo|liwo[ci rozwoju maBego dziecka ostro kontrastuj z ograniczonymi osigniciami dzieci w wieku szkolnym. David Lewis, 1988 Wikszo[ dzieci rozpoczynajcych nauk dysponuje ogromnym potencja- Bem twórczym, którego spoBeczeDstwu nie wolno zaprzepaszcza. Realizacja potrzeb i aspiracji uczniów zale|y jednak nie tylko od warunków, w jakich si ten proces dokonuje, lecz przede wszystkim od ich wiedzy, umiejtno[ci, nabytych do[wiadczeD i zdolno[ci. Dziki zdolno[ciom dziaBamy szybciej i sprawniej, osigamy wicej ni| inni. Je|eli chcemy zrealizowa wBasne cele i marzenia, to musimy wiele wiedzie i umie oraz bardzo tego pragn. Warunkiem niezbdnym jest tu rozwój zdolno[ci, czyli mocnych stron jednostki, które stanowi podstaw do budowania poczucia wBasnej warto[ci. Istotny staje si w tym procesie ak- cent poBo|ony na twórcze zdobywanie nowych do[wiadczeD oraz operowanie przyswojon wiedz o [wiecie za pomoc opanowanej ju| mowy. Specjali[ci wi| wielkie nadzieje z uzdolnieniami jako predyktorami osigni i sukcesu szkolnego, a nawet |yciowego ucznia. Badania psycholo- gów wykazaBy, |e zale|no[ midzy inteligencj (mierzon testami inteligen- cji) a radzeniem sobie w dorosBym |yciu nie jest, jak mogBoby si wydawa, jednoznaczna ani oczywista. Poziom zdolno[ci umysBowych pozwala prze- widzie powodzenie w szkole i w czasie studiów, natomiast nie warunkuje dobrego przygotowania do |ycia i przyszBej pracy zawodowej. Pogldy na temat istoty inteligencji i struktury zdolno[ci byBy przedmio- tem wielu dociekaD i tematem licznych publikacji psychologicznych od cza- sów F. Galtona, pózniejszych dokonaD Ch. Spearmana, A. Bineta, R. B. Cat- tella, J. P. Guilforda, a| po wspóBczesne koncepcje J. Piageta, R. Sternberga 8 Wstp i H. Gardnera. Osignicia poznawcze w badaniach nad rozwojem intelektu, jak równie| relacje midzy inteligencj, kreatywno[ci, zdolno[ciami i uzdol- nieniami specjalnymi wzbogaciBy wiedz na ten temat. Nadal jednak obser- wujemy niezwykB ewolucj badaD nad inteligencj i jej determinantami, co skBania wielu badaczy do cigBego zgBbiania tej problematyki. W psychologicznych teoriach inteligencji czsto podkre[la si znaczenie procesu zdobywania do[wiadczeD i przyswajania wiedzy, a tak|e ró|nic w mo- tywacjach i zdolno[ciach, powstaBych na podstawie osignitych uprzednio wiadomo[ci. W badaniach nad zdolno[ciami i uzdolnieniami prowadzonych w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i wielu innych krajach wykaza- no, |e wcze[ni ej sze uczeni e si  i mpl i kuj e wystpowanie ró|nic w zachowaniu i inteligencji, które to czynniki s znacznie skorelowane z mo- tywacj oraz zró|nicowanymi warunkami [rodowiskowymi. WspóBcze[nie zagadnienie roli inteligencji ogólnej w procesie ksztaBcenia i wychowania czBowieka jest nadal otwarte, a wielu psychologów podcho- dzi do tego pojcia krytycznie, doceniajc znaczenie zdolno[ci specjalnych, np. jzykowych, matematycznych, muzycznych, plastycznych, które czsto tworz jedno[ z uzdolnieniami ogólnymi i zdarza si, |e rozwijaj si na wysokim poziomie. WedBug psychologa i znawcy problematyki zdolno[ci B. Hornowskiego (1986, s. 182), uzdolnienia rozwijaj si w zale|no[ci od warunków spoBeczno-historycznych, w ja- kich |yje czBowiek. Struktura zdolno[ci ogólnych i uzdolnieD specjalnych jednego dziecka ró|ni si od tych samych cech u innej jednostki. Ró|nica ta wynika z wa- runków, w jakich osoby te rozwijaBy si i wychowywaBy. U pewnych dzieci zdol- no[ ogólna przejawia si w ró|nych dziaBaniach, bez wyraznie zaznaczajcego si talentu, w innych przypadkach, dziki ksztaBceniu i warunkom [rodowiskowym, rozwijaj si uzdolnienia specjalne, pojawiaj si talenty i geniusze. Niektórzy wspóBcze[ni psychologowie, np. E. Ncka (1994b, s. 297 299), wi| sprawno[ci intelektualne z funkcjonowaniem procesów poznawczych, gBównie zwikszon pojemno[ci pamici krótkotrwaBej oraz wiksz pul zasobów uwagi. Mo|e to dotyczy nie tylko dwu czynników, lecz równie| innych czynników wspóBwystpujcych, m.in.: poziomu pobudzenia intelek- tu, posBugiwania si strategiami czy skutecznego radzenia sobie z nowymi, trudnymi zadaniami rzeczywistymi lub szkolnymi. Zdaniem autora Treningu twórczo[ci, osoby uznawane za bardziej inteligentne wykazuj ogólnie wiksz sprawno[ umysBow i lepiej funkcjonuj w nowych sytuacjach. Wstp 9 Istotne s tak|e czynniki wpBywajce na satysfakcj jednostki, jej aktywno[ intelektualn, spoBeczn i emocjonaln. Ogromn rol odgrywaj tu inteligen- cja emocjonalna (D. Goleman, 1997) i praktyczna (R. Sternberg, 1985, 1988), kiedy jednostka musi umie wspóB|y i wspóBdziaBa z innymi. Pojcia te, jako bliskie semantycznie, maj du|e znaczenie w procesie rozwoju osobowo[ci. Nie mo|na równie| nie doceni zdolno[ci twórczych, poniewa| jedynie nie- wielka cz[ problemów, z jakimi styka si czBowiek, ma charakter zadaD kon- wergencyjnych, do których rozwizania wystarcza inteligencja, natomiast wik- szo[ trudno[ci, na jakie natrafiamy w |yciu, posiada charakter dywergencyjny, czyli otwarty, kiedy wystpuje wielo[ mo|liwych rozwizaD. Umiejtno[ rozwizywania ich jest kojarzona od poBowy XX wieku z my[leniem twórczym, rozpropagowanym przez amerykaDskiego psychologa J. P. Guilforda (1978). Coraz wiksze znaczenie przypisywane jest równie| intuicji oraz pojciu wgldu (nagBego zrozumienia sytuacji, ol[nienia), zwBaszcza w obecnych warunkach wzmo|onego napBywu ró|norodnych informacji i potrzeby na- tychmiastowej ich selekcji przez jednostk. WspóBczesne badania nad prob- lemem ró|nic indywidualnych i uzdolnieniami przyczyniBy si do lepszego poznania procesów poznawczych i afektywnych oraz wzajemnego oddziaBy- wania czynników emocjonalnych i motywacyjnych na stymulacj rozwoju intelektualnego i caBej osobowo[ci. Dociekania nad inteligencj czBowieka nie powinny dotyczy alternatywy: dziedziczno[ czy [rodowisko, poniewa| obydwa elementy s absolutnie niezbdne do jej rozwoju i doskonalszego funkcjonowania, a ich udziaB w tym procesie jest równowa|ny. W ostatnich latach bardzo pomocne w poznawaniu natury ludzkiej inteli- gencji okazaBy si badania nad zdolno[ciami poznawczymi oraz umiejtno[ci rozwizywania problemów przez skonstruowane przez czBowieka komputery. Te urzdzenia techniczne  jeden z najwa|niejszych wynalazków ludzko[ci  nie tylko umo|liwiBy lepsze poznawanie funkcjonowania ludzkiego umy- sBu, lecz równie| usprawniBy nasze |ycie codzienne. Badania znawców problematyki inteligencji i twórczo[ci (E. P. Torrance, 1965; J. P. Guilford, 1978; E. Ncka, 1992, 1994b, 2001; W. DobroBowicz, 1988, 1995; H. Gardner, 1998, 2002; H. Gardner, M. Kornhaber, W. Wake, 2001; R. Sternberg, 2000, 2001; K. J. Szmidt, 2001, 2005; H. Alder, 2000) wskazuj na mo|liwo[ rozwijania my[lenia inteligentnego i kreatywnego dzieci w taki sposób, jak uczy si czytania, pisania, sprawno[ci rozumowania, matematyki czy muzyki. SBu| do tego celu odpowiednie zadania, wiczenia 10 Wstp i treningi, których skuteczno[ zale|y od wielu czynników, m.in. okresu roz- poczcia wiczeD, ich intensywno[ci i motywacji jednostki. GBównym celem niniejszej publikacji jest zaprezentowanie problematyki inteligencji i zdolno[ci twórczych dzieci klas ni|szych szkoBy podstawowej oraz sposobów jej stymulacji w procesie ksztaBcenia. Wa|ne jest zatem roz- poznanie inteligencji zBo|onych, ich rozwój, warunkujcy dalsze sukcesy szkolne, np. akademicki i zawodowy jednostki, i inne osignicia |yciowe. Szerokie rozumienie pojcia zdolno[ci i uzdolnieD pozwala dostrzec je w ka|- dym rodzaju aktywno[ci dziecka: podczas my[lenia, dziaBania, odczuwania czy warto[ciowania. Inteligencj jako zBo|on rzeczywisto[ naszych mo|li- wo[ci i uzdolnieD mo|emy wzmacnia i rozwija na wiele sposobów. Badania testowe nie uwzgldniaj wszystkich jej obszarów, a poznanie i doskonalenie zdolno[ci i uzdolnieD dzieci we wczesnym okresie ich |ycia jest bardzo wa|- ne, nie tylko ze wzgldu na podatno[ organizmu na zmiany i uczenie si, lecz tak|e popraw funkcjonowania intelektualnego, które mo|na doskonali oraz zmienia przez caBe swoje |ycie. Ksi|ka ta jest skierowana do uczcych si nauczycieli i studentów peda- gogiki (przede wszystkim specjalizujcych si we wczesnej edukacji), pracu- jcych nauczycieli klas mBodszych, jak równie| pedagogów wy|szych szczebli nauczania, wychowawców organizujcych ró|norodne zajcia w szkole i [ro- dowisku, rodziców pragncych umo|liwi swoim dzieciom rozwijanie ich zdolno[ci, a tak|e wszystkich osób zainteresowanych i poszukujcych sposo- bów kierowania wBasnym rozwojem. 1. Inteligencja i zdolno[ci twórcze  podstawowe pojcia Jak doskonaBo[ intelektualna czBowieka jest najwy|sz spo[ród jego doskonaBo[ci, tak równie| najbardziej osobiste i niepowtarzalne w tym, co czBowiek wie, jest to, co sam odkryB. Jarome Bruner, 1978 Zdolno[ umysBowa nazywana inteligencj mo|e stanowi jeden z najistot- niejszych i najcenniejszych czynników determinujcych osignicia |yciowe jednostki: jej wyksztaBcenie, pozycj spoBeczn, sukces zawodowy i |yciowy. Zdolno[ci intelektualne przyczyniaj si do tworzenia nowych, cennych warto[ci i dóbr spoBecznych. WspóBczesna psychologia dysponuje ogromn ilo[ci wyników ró|norodnych badaD, pozwalajcych na wyprowadzenie ogólnych twierdzeD i praw wyja[niajcych zachowanie czBowieka w ró|nych sytuacjach. Nadal istnieje jednak wiele spornych zagadnieD, które tBumacz w ró|ny sposób istot oraz genez wBa[ciwo[ci biologicznych i zdolno[ci czBowieka. Samo pojcie inteligencji istniejce w literaturze przedmiotu od pocztku XIX wieku zostaBo zdeterminowane faktem istnienia ró|nic indy- widualnych w zakresie poziomu wykonywania czynno[ci poznawczych do- tyczcych gBównie poprawnej realizacji zadaD szczególnie wysoko cenionych w naszej kulturze. O rodzaju i jako[ci tych zadaD mog [wiadczy kryteria stosowane do ich oceny. Na przykBad w [redniowieczu jednostki, które opanowaBy bardzo rzadk wówczas umiejtno[ czytania i pisania, mogBy uchodzi za inteli- gentne. Obecnie wa|ne s nie tylko sprawno[ czytania i pisania, lecz przede wszystkim szybko[ i dokBadno[ rozumienia trudnych tekstów. PrzykBad ten [wiadczy o relatywizmie wskazników inteligencji, w tym wypadku  ja- ko[ciowym. W innych kulturach, np. u Indian z Ameryki PóBnocnej, tak istotn cech byBa wysoka sprawno[ odczytywania [ladów zwierzt Bownych, umiejtno[ Bowienia ryb czy polowania, którymi mogBy si wykaza nie- liczne jednostki uznawane za wybitnie inteligentne. Wynika std, |e dana Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment peBnej wersji caBej publikacji. Aby przeczyta ten tytuB w peBnej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja mo|e by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyBcznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym mo|na naby niniejszy tytuB w peBnej wersji. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawarto[ci publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej od-sprzeda|y, zgodnie z regulaminem serwisu. PeBna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym ZBote Ebooki.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ebook Impuls Inteligencja I Zdolnosci Tworcze Dzieci
impuls inteligencja i zdolnosci tworcze dzieci
ROZWIJANIE INWENCJI TWÓRCZEJ DZIECI NA LEKCJACH MUZYKI
Astma u dzieci najmłodszych czy i jak rozpoznawać pdf
Nauczyciel, rodzina ich wpływ na rozwój aktywności twórczej dzieci
Porady Dla Rodziców Dzieci Mających Niepowodzenia Edukacyjne
tworczość dzieci i młodzieży
Twórcza aktywność plastyczna nauczycieli edukacji wizualnej jako dziedzina ich rozwoju zawodowego
Wiśniewska Kin, Monika Zdolności poznawcze dzieci w wieku 7 10 lat (2008)
diagnostyka laboratoryjna w okresie niemowlęcym i dziecięc…
Dla dzieci Kosciuszko Wojownik Trzech Swiatow Czv Poczatek

więcej podobnych podstron