20691

o obrażone (dla krajów, które łączy z Polską przynależność do stref wolnego handlu, m.in. państw UE, CEFTA i EFTA); o preferencyjne (dla krajów rozwijających się, najbardziej uprzywilejowane są towary z krajów najbiedniejszych); o autonomiczne (dla pozostałych krajów); o ryczałtowe (m.in. dla upominków);

•    wartość cebia towaru - cena eksportera powiększona o koszty transportu towaru do granicy kraju (dla artykułów konsumpcyjnych może to być niekiedy cena detaliczna);

c)    efekty działania cla:

•    wzrost cen tych towarów importowanych na które je nałożono;

•    spadek popytu na towary obłożone ciem (spadek ich sprzedaży);

•    wzrost produkcji krajowych odpowiedników danego towaru zagranicznego;

•    podmioty, którym wprowadzenie cla przynosi najczęściej straty to zagraniczni producenci i krajowi konsumenci, zaś podmiotami, które odnoszą korzyści z cel są przede wszystkim krajowe przedsiębiorstwa produkujące tow^rary obłożone ciem;

d)    ekonomiczne skutki cla:

•    model małego kraju:

o nadwyżka konsumenta - różnica między sumą jaką konsumenci są gotowi zapłacić za określoną ilość towarów, a sumą, którą rzeczywiście plącą:

o nadwyżka producenta - różnica pomiędzy sumą. po której sprzedają, a sumą po której byliby gotowi je sprzedać, o fiskalny efekt cla (pole c) - korzyści odniesione ptzez budżet państwa, polegające na uzyskaniu wpływów z cel, o redystrybucyjny efekt cla (pole a) - korzyści uzyskiwanie z wprowadzenia cla przez krajowych producentów, o protekcyjny efekt cla (pole b) - strata biorąca się stąd. że część popytu na dany towar przed wprowadzeniem cla pokrywana przez producentów zagranicznych sprzedających dany towar po danej cenie, jest obecnie zaspokajana przez producentów krajowych, którzy w tamtym okresie, ze względu na wysokie koszty produkcji, w ogóle nie sprzedawali tego towaru;

o konsumpcyjny efekt cla - straty poniesione przez konsumentów, którzy przed wprowadzeniem cla kupowtili towar po cenie X ale nie zdecydują się na jego kupno po cenie Y; o straty puste (dead-weight Ioss) - rezygnacja z korzyści jakie daje handel zagraniczny⁷, bierze się to stąd, iż produkcja w wyniku wprowadzenia cla nie ma miejsca w tym kraju, który jest w stanie wytwarzać dany towar najtaniej; straty ponoszone przez konsumentów; o straty netto - cena, jaką płaci się za odejście od zasady wolnego handlu (choć dla niektórych podmiotów i grup społecznych wprowadzenie cel może być korzystne);

•    model dużego kraju:

o incydencja cel - wprowadzenie cel przez duży kraj pozwala mu na uzyskanie dodatkowych korzyści (blokuje się dostęp do rynku