5717

RPO nie może być bez zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności (np. aresztowany). Nie obejmują go też zasady odpowiedzialności konstytucyjnej.

RPO składa przed Parlamentem coroczne sprawozdania ze swojej działalności wraz z uwagami i wnioskami dot. stanu przestrzegania praw i wolności obywateli.

Do podstawowych gwarancji niezależności RPO wobec innych organów państwa należą nadto zakaz łączenia urzędu RPO z jakimkolwiek innym stanowiskiem (z wyjątkiem profesora szkoły wyższej), zakaz wykonywania przez RPO innych zajęć zawodowych, oraz zakaz przynależności RPO do partii politycznych, związków zawodowych.

Wszystko to ma zapewnić jak najlepsze wykonywanie powierzonych mu zadań. Kadencja RPO trwa 5 lat. Powoływany jest przez Sejm RP za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów. RPO może zostać tylko obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społeczną. Jego obowiązkiem jest pilnować by organy władzy publicznej (np. sądy, prokuratura, organy administracji rządowej i samorządowej), przy podejmowaniu działań nie łamały praw człowieka i obywatela. Naruszenie tych praw może nastąpić przez działanie organów (np. odmowa wglądu do akt w sądzie) lub zaniechanie organów (milczenie organów np. nieuzasadnione odwlekanie załatwienia sprawy).

Kompetencje i środki działania RPO zostały określone bardzo szeroko i elastycznie. RPO podejmuje działania, gdy stwierdzi, że nastąpiło naruszenie prawa, zasad współżycia społecznego lub zasad sprawiedliwości społecznej.

Oparcie działań o dwa ostatnie wymienione kryteria gwarantuje mu większą swobodę w decydowaniu o podjęciu lub odmowie podjęcia konkretnej sprawy.

RPO może podjąć działania na podstawie wniosku obywatela, grupy obywateli, i ich organizacji, wniosku organów samorządowych, albo z własnej inicjatywy.

Wniosek można składać pisemnie lub ustnie (telefonicznie lub osobiście). Prawo nie przewiduje żadnej szczególnej formy, w jakiej należałoby złożyć wniosek, zaznacza tylko, co powinien zawierać.