7242

Zobowiązanie jednostronne polegało na tym, że jedlia StfOlia było tylko wierzycielem a druga tylko dłużnikiem (np. przy pożyczce, przy zobowiązaniu z deliktu). W tego rodzaju zobowiązaniu istniała prosta ochrona procesowa, istniało tylko jedno powództwo - do dyspozycji wierzyciela -> najczęściej były to powództwa „ścisłego prawa”.

Zobowiązania złożone (dwustronne) miały miejsce wtedy, gdy każda ze stron była

równocześnie_i wierzycielem i dłużnikiem. W tego typu zobowiązaniach każdy z

tych węzłów podlegał osobnemu umorzeniu i miał osobną ochronę procesową. Wśród zobowiązań dwustronnych wyróżnia się:

zobowiązania dwustronne zobowiązujące zupełne — powstają od razu przy zawiązywaniu niektórych stosunków obligacyjnych np. przy sprzedaży kredytowej po obydwu stronach. Powstawały dwa węzły obligacyjne, obydwa świadczenia są formalnie równorzędne i powinny być spełnione równocześnie

zobowiązania dwustronnie zobowiązujące niezupełne — powstaje zrazu jedno zobowiązanie.

5.    Zobow iązania stricti iuris i bonae fidei.

Ze względu na zakres ochrony procesowej zobowiązania dzieliły się na strkti iuris („ścisłego prawa”)    i bonae fidei („dobrej wiary”).

Zobowiązania „ścisłego prawa” - ochrona procesowa oparta była na actiones stricti iuris, ukształtowana formalistycznie i rygorystycznie, ze skrępowaniem i ograniczeniem roli sędziego. Zobowiązania jednostronnie zobowiązujące, z kontraktów i quasi-kontraktów były prostsze w konstrukcji, z reguły starsze i dlatego ich ochrona procesowa była oparta na prawie scisłym. Przywiązane do nich powództwa nosiły najczęściej odmienną nazwę, nie actiones. lecz condictiones.

Zobowiązania dwustronnie zobowiązujące, zupełne i niezupełne były chronione za pomocą powództw dobrej wiary „actiones bonae fidei”. Sędzia mógł ukształtować obustronne uprawnienia i obowiązki daleko swobodniej, według zasad ówcześnie rozumianej uczciwości. Sędzia mógł w szczególności:

a)    zasądzić uboczne należności (np. odsetki i pożytki z rzeczy dłużnej),

b)    mógł brać pod uwagę pacia adietla dodane do zobowiązania głównego,

c)    jeżeli dłużnik naruszył odpowiednią staranność w wykonaniu zobowiązania, sędzia mógł go zasądzić na zapłacenie odszkodowania.

6.    Zobowiązania solidarne

Specyfika tego typu zobowiązań polega na tym że, pomimo wielości podmiotów świadczenie jest tylko jędnę), a ii.L^rawnjęnją qy ębgwjąz.ki współuczestników dotyczą tęgo jednego świadczenia w całości. Zobowiązanie solidarne mogjo mieć miejsce zarowno po stronie wierzycieli (solidarność czynna) jak i po stronie dłużników (solidarność bierna).

Zobowiązanie solidarne czynne (solidarność czynna) - każdy z kilku wierzycieli był uprawniony do całości świadczenia, a dłużnik uwalniał się od zobowiązania po jego spełnieniu na rzecz jednego z wierzycieli.

Zobowiązanie solidarne bierne (solidarność bierna) - zobowiązanie spełnienia świadczenia w całości ciąży na wszystkich dłużnikacli, ale wykonanie obowiązku przez jednego zwalnia także pozostałych. Umorzenie zobowiązania współdłużników następowało po rzeczywistym zaspokojeniu wierzyciela.

W prawie rzymskim solidarność powstawała ze stypulacji (przyrzeczenie słowem - kontrakty werbalne), w której kilku dłużników przyrzekało jednemu wierzycielowi spełnić to samo świadczenie. Ponadto powstawała ona ze wspólnego zapisu testamentowego, albo też z mocy ustawy.

Po zaspokojeniu wierzyciela ptzez jednego z dłużników, albo po przyjęciu świadczenia przez jednego z kilku wieizycieli solidarnych wyłaniał się problem tzw. regresu czyli roszczenia zwromego. Dłużnik solidarny, który zaspokoił wierzyciela, mógł na podstawie solidarności domagać się od pozostałych dłużników zwrotu części świadczenia. Prawo regresu nie wynikało z samego faktu istnienia zobowiązania solidarnego, lecz jego podstawę mógł stanowić jedynie stosunek wewnętrzny, jaki łączył dłużników lub wierzycieli solidarnych.

7.    Przedmiot zobowiązania.

Treścią każdego zobowiązania jest spełnienie jakiegoś świadczenia w przyszłości. Rzymianie przedmiot świadczenia określali jako dare, facere i praestare.

2