39540

samoświadomość. „Zadaniem (...) filozoficznej hermeneutyki staje się przywrócenie człowiekowi zapomnianej umiejętności rozumienia siebie samego, z czym łączy się rozumienie własnej kultury, własnej przeszłości, własnego dziedzictwa. (...). Rozumienie wszelkich stron ludzkiego życia i kultury (...) ma więc za swój ostateczny cel rozumienie nas samych"¹. Droga do poznania człowieka jest zatem drogą pośrednią i odległą. Wszelkie rozumienie prowadzi do samorozumienia, poszerzania samowledzy, odkrywania własnych możliwości; a więc tym samym sprzyja wolności. Zadanie hermeneutyki polega na dostarczeniu nam punktów orientacyjnych dla naszego życia, zaspokojeniu potrzeby widzenia jedności, całości, a także na ukierunkowaniu naszej aktywności². Możliwa do osiągnięcia samowiedza jest jednak ograniczona. „Skoro przysługuje nam byt historyczny, to, tym samym, nigdy nie możemy być dla siebie samych do końca przejrzyści, jak też nigdy nie będziemy posiadali pewności, czy wiedza na swój temat jest wiedzą całkowicie prawdziwą"³.

Odkryty w tradycji sens zależy od punktu widzenia, poglądu na świat, doświadczenia życiowego. Można mówić jedynie o sensie dla kogoś. Nie ma bowiem zewnętrznego kryterium prawdziwości danej interpretacji, co jednak nie oznacza, że jest ona bezpodstawna I dowolna. Każda Interpretacja jest zakotwiczona w określonym horyzoncie, w historii. Nie charakteryzuje jej absolutna pewność, lecz można mówić ojej wiarygodności.

Człowiek nie tyle jest, co staje się, nieustannie bowiem toczy się proces kształtowania i modyfikowania tego, kim jesteśmy.

Nieprzejrzystość rozumienia związana jest również z faktem, iż jest ono zapośredniczone przez medium, jakim jest język. „Każde doświadczenie świata jest już wyartykułowane w języku i dopiero nad nim nadbudowuje się poznanie"⁴. Świat przedstawia się w języku, Język tworzy obraz świata. Język determinuje przebieg doświadczenia hermeneutycznego, znaczenie tekstu bowiem wyłania się w wyniku przetłumaczenia go na swój język. Myśl jest zakorzeniona w języku, nie istnieje przedjęzykowa świadomość świata i siebie. To język wyznacza zakres tego, co może być pomyślane. Obraz świadomości pokrywa się z obrazem naszego języka, to język jest pierwotny wobec rzeczywistości.

Hermeneutyczne doświadczenie przenika zatem całe ludzkie doświadczenie. Rozumienie świata i siebie ma pierwotnie charakter interpretacji. Podmiot oraz cała rzeczywistość jest zakorzeniona w języku, tradycji I kulturze, nie istnieje byt sam w sobie. Wszelkie poznanie ma charakter pośredni; przyjmuje formę koła hermeneutycznego: to, co rozumiane jest pierwotnie związane z tym, kto rozumie, interpretacja zakłada przedrozumienie. Jest ono następnie rozwijane i pogłębiane; a poszczególne kategorie wskazują na siebie wzajemnie, nie jesteśmy jednak w stanie ich wyjaśnić, ale jedynie zrozumieć poruszając się po kole myśli.

Główne zagadnienia:

•    uniwersalność i granice Języka (człowiek żyje w języku; język jest uniwersalny, ponieważ człowiek nie jest wstanie wykroczyć poza niego)

•    językowość rozumienia (język jest ontologicznym warunkiem rozumienia; nie ma rzeczy bez słowa i słowa bez rzeczy)

•    rozumienie jako Interpretacja (sens tekstu konstytuuje się w kontakcie z interpretatorem)

1

   W. Lorenc, dz. cyt., s. 173.

2

   Por. tamże, s. 183

3

“Tamże, s. 193

4

“ M. Potępa, dz. cyt., s. 351.