108398

charakteryzował osoby cierpiące z powodu fizycznych i psychicznych ograniczeń oraz chorób, u których normalny proces starzenia się został zaburzony.

Podobny obraz zachowań wobec starości przedstawili: S. Reichard, F. Livson i P. Petersen .Wyróżnili oni następujące typy zachowań:

1. przystosowane, cechujące osoby aktywne, które odczuwają radość z działania

2.    wycofujące

3.    obronne, polegające na radzeniu sobie z lękiem przed starością przez zastępcze formy aktywności

4.    agresywne, przejawiane przez ludzi pełnych pretensji do świata oraz buntu przeciw starości, 5.nacechowane nienawiścią skierowaną do siebie.

Teoria stresu starości Według tej teorii, sformułowanej przez Neugarten, Havighursta i Tobina , krytyczne zdarzenia w życiu człowieka starzejącego się, takie jak obniżenie ogólnej sprawności oraz utrata dotychczasowego statusu społecznego i materialnego, działają jak stresory. Zmuszając człowieka do readaptacji, pozbawiają go nabytych cech, upraszczają osobowość i obnażają prawdziwą naturę oraz podstawową tendencję behaw ioralną. W wyniku stresu starzenia się dochodzi do rekapitulacji cyklu rozwojowego, co przejawia się w tym, żo najważniejszego znaczenia dla jednostki nabierają czynniki, które takie znaczenie miały we wczesnym dzieciństwie - dobrostan fizjologiczny i psychologiczny (poczucie bezpieczeństwa) oraz potrzeba ogólnej stymulacji Typowym sposobem reagowania na stres starzenia się jest zadiowanie opisywane za pomocą metafory windy- Manifestuje się ono w przemienności reagowania: „piętro w górę, piętro w dół". Jednostka uczy się nowej formy zachowania, ale natychmiast wraca do starego schematu.

Efektywna adaptacja do starości to sztuka radzenia sobie z problemami codzienności dzięki sprawowaniu osobistej kontroli nad perspektywą starzenia się oraz jakością życia w warunkach skumulowanego doświadczenia utraty najważniejszych wartości Podstawę adaptacji do starości stanowią:

1. selektywna optymalizacja sprawności funkcji psychicznych, tzn. podtrzymywanie przez stymulację tych funkcji, które najwolniej ulegają deterioracji

2. stopniowe podejmowanie działań kompensacyjnych

3.    utrzymywanie optymizmu niezależnie od kosztów starzenia się.

Wskaźnikiem adaptacji do starości jest doświadczanie „maksimum satysfakcji przy minimum kosztów psychicznych" (Freund,). Objawami nieprzystosowania zaś są: bierność, zależność, egocentiyzm, roszczeniowa postawa wobec otoczenia, ucieczka w fantazję, wrogość i agresywność oraz depresja.

Podsumowując, w psychospołecznym wymiarze starości krytycznymi czynnikami są: kryzys starzenia się wynikający z kumulacji doświadczeń typu „strata" oraz adaptacja do nowej sytuacji życiowej.