124539

2

D. Zdunkiewicz-Jedynak, Stylistyka - wykład (1)

teorii stylistycznej można wymienić m.in.: Demostcncsa, Gorgiasza, Sokratesa, Arystotelesa, Cycerona, Kwintyliana.

Poetyki normatywne (np. Poetyka Arystotelesa) były specyficznymi zbiorami porad dotyczących tego, jak pisać, jakicli środków językowych używać. Antyczne podręczniki retoryki (np. Kształcenie mówcy Kwin ty liana) gromadziły z kolei zalecenia dla mówców. Wskazówki zawarte w obu typach źródeł odnosiły się wprawdzie tylko do pewnego wycinka działalności językowej człowieka: do tekstów artystycznych, a więc zaspokajających przede wszystkim czytelniczą potrzebę piękna, lub do tekstów wygłaszanych publicznie o dominującej funkcji perswazyjnej. Wiele jednak zaleceń antycznych pisarzy i teoretyków sztuki krasomówczej, niemało także kategorii stylistycznych, wypracowanych na gruncie starożytnej poetyki i retoryki, nie traci na swej aktualności i do dziś jest stosowanych zarówno w teoretycznych, jak i praktycznych opracowaniach z zakresu stylistyki.

Starożytne źródło w teorii triech stylów mają na przykład do dziś używane pojęcia stylu wysokiego i stylu niskiego. Takie, często dziś eksponowane, cechy dobrego wysłowienia, jak: poprawność, jasność, stosowność są kategoriami oceny stylu sięgającymi czasów Antyku. Także nierzadkie obecnie normatywne podejście do stylu (widoczne w poradnikach językowych, zawierających wskazówki, jak pisać, jak publicznie przemawiać) ma swój rodowód starożytny. Dyscyplinami najdawniejszej retoryki mającymi ważny udział w powstaniu zrębów kategorii opisowych w stylistyce są:

® elocutio - dziedzina gromadząca zasady językowego opracowania mowy: wyboru i przekształcania słów, w tym przede wszystkim repertuaru tropów i figur stylistycznych, okresów retorycznych (a więc konstrukcji składniowych)

oraz

® dispositio - dyscyplina retoryczna zajmująca się regułami komponowania tekstu

Ze swej natury stylistyczne zalecenia pisarzy i retorów antycznych znalazły rozwinięcie w późniejszych epokach przede wszystkim w obrębie rozwijającej się od IV w. ars predicandi, czyli sztuki głoszenia kazań (jej podwaliny są obecne w V rozdziale dzieła św. Augustyna De doctńna Christiana ) oraz na gruncie ars dictaminis, czyli sztuki pisania listów - począwszy od późnorzymskiej tradycji epistolograficznej i średniowiecznej sztuki pisania dokumentów oficjalnych (por. Albericus z Monte Cassino, Hugo z Bolonii).