53093

Opiece, bądź kurateli podlegały osoby sui iuris pozbawione albo ograniczone w zdolności do czynności prawnych Opiekę sprawowano nad niedojrzałymi (mielą impuberum) i nad kobietami (lutela mulierum). Opieka następowała i mocy testamentu (tulela testamentarią), t. mocy ustawy sprawował ją najbliższy krewny lub wspólrodowiec (tulela legilima). albo z wyznaczenia pretora (tulela datiia). Opiekunem mógł być tylko mężczyzna zdolny do czynności prawnych (matka, babka jeśli pupil byl niedojrzały). Opiekun troszczył się o sprawy osobiste pupila (wyrażał zgodę) i jego majątek, który przechodził w jego zarząd (gestio) Pupil mógł podejmować czynności przy interpositio auctoritatis opiekuna. Nabyte własnym działaniem prawa przenosił na pupila (zastępstwo pośrednie). Wygaśnięcie opieki następowało pr zez dojście do pelnoletności pupila (14 lat), z chwilą śmierci albo capitis deminutio (pupila albo opiekuna) Wygaśnięcie opieki powodowało zobowiązanie opiekurta do zdania sprawozdania ze swojej działalności, a różnic tnogli dochodzić za pomocą actio tulela directa (pupil) i contraria (opiekun). Działalność opiekurta podlegała kontroli społecznej (nad kobietami ustępuje) Kurateli podlegali chorzy umysłowo (cura furiosi) i marnotrawcy (cum prodigi), irastępowala z mocy ustawy albo z wyznaczenia pretora (jeśli brak kuratora ustawowego) Kuratorem mógł być agnat, gentyl albo osoba wskazana przez pretora, dokonywał on czynności w jego zastępstwie. Kurator troszczył się o sprawy majątkowe (zarządzał sarn), kuratelę roztaczano również nad dojrzałymi (14-25 lat - cura minonmt), starcami i osobami niedołężnymi (debilium personarum), nieobecnymi (absentis), czy płodem w łonie matki (yentris). Wygasała z chwilą wyzdrowienia obłąkanego albo z chwilą decyzji pretora o przywróceniu zdolności marnotrawcy.

K. PRAWO SPADKOWE § 82. Pojęcie spadku < sir. 212-214).

Prawo spadkowe zajmowało się sprawami dotyczącymi majątku zmarłego (defunctus). Spadkobranie to wejście w ogól praw' po zmarłym Sukcesja uniwersalna oznacza, że dziedzic (Iteres, heredes - dziedzice) stawał się przez to kontynuatorem osobowości prawnej zmarłego (właściciel jego rzeczy), z mocy jednorazowego aktu jakim było spadkobranie. Prawa te przezywały zmarłego tworząc spadek (hereditas) i łączyły się z prawami majątkowymi dziedzica Dziedzic odpowiadał za długi spadkowe majątkiem dziedziczonym i własnym (mógł ponieść uszczerbek). Dziedzic nie odpowiadał za służebności osobiste i zobowiązania powstałe z tytułu przestępstwa zmar łego Dziedzicem mógł stać się powołany do spadku (delatio hereditatis to delacja, czyli forma zaoferow^rania spadku, z którego powołań)' mógł skorzystać - z wyjątkiem heredes necessarii) i go nabędzie (acquisitio hereditatis to akwizacja. czyli wola nabycia). Sukcesja syngularna to wejście osób nie będących spadkobiercami w posiadanie określonych korzyści majątkowych (nie można było zapisać długów), zapisy te zwano ftdeikomisami i legatami. Trzy sposoby powołania do spadku: testamentowe (secundum tabulas), bcztestamentowe (ab intestato). przeciw testamentow e (contra tabulas). Dziedziczenie testamentowe miało pierw szeństw o przed dziedzicami beztestamentowymi (nie można było dziedziczyć z obu porządków)

Mogło być połączone dziedziczenie testamentowe z przeciwtestainentowym (jeśli nie prowadziło do obalenia całego testamentu) Początkowo spadkobranie regulow-aly normy prawa cywilnego Póżmej wykształciło się spadkobranie pretorskie (bonorum possessio) oparte na pranie pretorskim. Udzielał go pretor osobom, które

z mocy prawa cywilnego nie miały w ogóle prawa do spadku albo nie miały w tym wypadku, i służyło do zapobiegania bezpańskim spadkom poprzez rozszerzenie grona spadkobierców beztestamentowych. Pretor mógł uprowadzić do spadku: dziedzica cywilnego (iuris civilis adimandi gratia,np. krewnego kognacyjnego) do czasu upomnienia się o spadek dziedzica cywilnego (iuris cirilis suppleiuli gratia, jak pojawiał się dziedzic to ten pozostawał bez