Nosal „Twórcze przetwarzanie informacji” i „Diagnoza typów umysłu”
MYŚLENIE TWÓRCZE - proces przetwarzania informacji zmierzający do nowego oryginalnego rezultatu, usuwający jakąś trudność, problem czy konflikt poznawczy. W ujęciu holistycznym Nosala muszą być uwzględnione wszystkie klasy determinant myślenia twórczego i różne kierunki interakcji.
DETERMINANTY:
„dół-centrum” - dotyczące procesów podstawowych, oparty na mechanice myślenia twórczego, operacje umysłowe są składnikami twórczego przetwarzania informacji, lecz akt twórczy jest swoistym wybuchem
Zasoby komputalne
Rozkłady aktywacji
Poznawcze możliwości i ograniczenia
„dół-góra” - procesy komputalne i energetyczne - komponenty wykonawcze, zdolności „mechaniczne”, aspekt energetyczny jest konieczny w opisie twórczości, ponieważ niska twórczość jest wynikiem deficytu energetycznego [wypalenia się]
„góra-centrum” - dotyczą kontroli poznawczej, uwikłane w proces formowania się intencji poznawczych i determinanty samoregulacji; metakomponenty - sekwencje operacji poznawczych, od których zależy skuteczność monitorowania toku aktywności umysłowej oraz podejmowania decyzji o zmianie celów i stylu samoregulacji [3 komponenty, których interakcje decydują o sukcesie poznawczym], całe przetwarzanie oparte jest na mikrostrukturach
Przetwarzanie może się stabilizować w określony styl poznawczy, w inklinację, a nawet typ mentalności
Metapoznanie
Struktura wiedzy
Typ umysłowości
kontekst społeczny - boczna determinanta [zewnętrzny charakter względem umysłu], dotyczy kontekstu zachowania, pojęcie zadania jest kategorią ekologiczną, ponieważ zadania poznawcze wynikają z wymagań egzystencjalnych i warunków kulturowych
preferowane zadania i kryteria oceny wyników
standardy sukcesu
paradygmaty
TEORIE MYŚLENIA TWÓRCZEGO - KRYTERIA METATEORETYCZNE:
Pierwsze - porządkuje teorie myślenia twórczego na dyspozycyjne i procesualne [statyczne i dynamiczne]
dyspozycyjne (statyczne) - zakłada istnienie dyspozycji w formie utrwalonego modułu poznawczego / obwodu neuralnego
procesualne (dynamiczne) - koncentrują się na „przetwarzaniu bieżącym”, umysł jest systemem funkcjonalnym o zmiennej organizacji, to nie dyspozycje stanowią o dynamice umysłu [minimalizacja dyspozycji do zasobów podstawowych], dynamikę tą objaśnia język schematów poznawczych, reguł proceduralnych, gotowych algorytmów i heurystyk
Drugie - porządkuje teorie twórczego przetwarzania według liczby mechanizmów uważanych za podstawowe
monistyczne - forma holistycznego spojrzenia na umysł, „wszystko jest jednym”
pluralistyczne - umysł to wiele wyspecjalizowanych dyspozycji, mechanizmów i kompetencji poznawczych
Przez połączenie tych dwóch wymiarów metateoretycznych - powstaje układ odniesienia. Teorie:
DM - dyspozycyjno-monistyczne - według konsekwentnego stanowiska monistycznego twórczość nie jest czymś specyficznym, lecz jest dyspozycja bezimienną, „rozproszoną” po całym systemie, jest formą „energii mentalnej” [ogólny czynnik inteligencji, interakcja inteligencji płynnej i skrystalizowanej]
DP - dyspozycyjno-pluralistyczne - konsekwentny model pluralistyczny zakłada istnienie wielu różnych dyspozycji twórczych, determinujących np. płynność, giętkość i oryginalność myślenia [kompetencje umysłu, macierz zdolności twórczych, zdolności elementarne]
PM - procesualno-monistyczne - holistyczne spojrzenie na umysł [typy umysłu - filozofia tao - umysł jako struktura integrująca różne, opozycyjne tendencje; teoria Gestalt - myślenia twórczego nie można zamknąć w schematach asocjacji i logicznego wnioskowania; interakcja lewej i prawej półkuli - prawa półkula uznana za „twórcza”, obdarzoną możliwością wglądu i intuicji]
PP - procesualno-pluralistyczne - pogląd, że twórcze poznawanie powstaje jako rezultat interakcji wielu różnych procesów informacyjnych [modularność umysłu, kody i schematy poznawcze, przetwarzanie równoległe/rozproszone]
RÓŻNORODNOŚĆ TWÓRCZYCH UMYSŁÓW (typy umysłów)- teoria Junga
Umysł określa się jako kombinację czterech funkcji podstawowych, tj. percepcji (S), intuicji (N), myślenia (T) i uczuć (F) - struktura taoistyczna.
Funkcje dominujące (główna - stosuje się najczęściej i świadomie) determinują główne poznawcze preferencje i standardy, a od funkcji podporządkowanych (pomocniczych - rzadko i nieświadomie) zależą poznawcze awersje.
Teoria Junga określa 4 typy umysłu: ST, NT, SF, NF
Ujęcie percepcyjne: fragmentaryczne, konkretne, krótkoterminowe, małotwórcze
Ujęcie intuicyjne: globalne, integrujące, perspektywistyczne
Standardy myśleniowe: obiektywne, personalne, egzogenne
Standardy uczuciowe: subiektywne, emocjonalne, idiosynkretyczne
ST - percepcyjno - myśleniowy - ukierunkowany na gromadzenie faktów i coraz ściślejszy pomiar, dominuje analityczna obserwacja, podporządkowana logice [„twórczy obserwator”], istotne są mikropodobieństwa i mikroróżnice w ocenie zdarzeń, obiektów i faktów, ważne są liczby
NT - intuicyjno - myśleniowy - zdeterminowany głównie przez silną potrzebę struktury i porządku, dominuje myślenie logiczne - schematy dedukcyjne i redukcyjne charakterystyczne dla „twórczych teoretyków”, cechuje dążenie do uproszczenia i unifikacji, myślenie rozpoczyna się od szerszego intuicyjnego wglądu, którego rezultaty są następnie „czyszczone” przez reguły logiczne, aby nabrały formy abstrakcyjnego „wzorca” [modele, koncepcje]
SF - percepcyjno - uczuciowy - charakteryzuje się myśleniem twórczym ukierunkowanym na konkretne manipulacje i konstrukcje, na aktywne eksperymentowanie i sprawdzanie możliwości, struktury poznawcze źródło mają w subiektywnych doznaniach, które są następnie weryfikowane jako konkretne możliwości [akrobacje sportowe, taniec] „twórczy pragmatyk”
NF - intuicyjno - uczuciowy - charakteryzuje się myśleniem globalnym i poszerzeniem zakresu rozumienia, preferuje myślenie metaforyczne i tworzenie własnych symboli i wizji świata, „twórczy wizjoner” [ wyobrażenia, systemy]