Pervin, Osobowość - teoria i badania Kasia Smejda

Rozdział 2: NAUKOWE BADANIE LUDZI

Teorie naukowe: precyzyjniej sformułowane, łatwiej je systematycznie testować od teorii

potocznych;

Ukierunkowuje uwagę na konkretne problemy badawcze

Proces badawczy: obejmuje systematyczną analizę relacji pomiędzy zdarzeniami;

Mówi w jakim stanie jest teoria i jak ją udoskonalic;

▼Teoria + proces - zwiazane ze sobą

▼Teoria bez badania to spekulacja

▼Badania bez teorii to bezsensowne gromadzenie faktów

I. DANE PSYCHOLOGII OSOBOWOŚCI

►4 kategorie informacji stosowane w badanich:

1. dane autobiograficzne (dane-L)

informacje o osobie, ktore można uzyskać z historii jej życia lub danych osobowych (np. oceny szkolne, dane sądowe);

2. dane obserwacyjne (dane-O)

dostarczane przez dobrze poinformowanych obserwatorów (skale szacunkowe dot. charakterystyk osobowości, obserwacje konkretnych zachowań), może być 1 lub wielu obserwatorów;

3. dane testowe (dane-T)

za pomocą procedur eksperymentalnych albo standardowych testów (np. wynik z testu inteligencji, mierzenie czasu pracy nad jakimś zadaniem); charakterystyki osobowości w bardzo konkretnych sytuacjach;

4. dane ze sprawozdań subiektywnych (dane-S)

dostarczone przez samą osobę badaną (kwestionariusze); ogólne sądy o szerokim zasięgu;

dane te dają często sprzeczne wyniki; trudno powiedzieć, które są najlepsze, bo ludzie się różnią, są złożonymi istotami, badnia osobowości powinny tą różnorodność doceniać;

II. CELE BADAŃ:

►Rzetelność

odnosi się do stopnia niezmienności, zaufania, powtarzalności naszych obserwacji; dzięki naszym rzetelnym obserwacjom inni mogą powtórzyć wyniki;

nierzetelność powstaje gdy: ♪ osoba badana podlega przypadkowym wpływom przelotnych czynników (np. nastawienie, nastrój); ♪ eksperymentator podaje odmienne instrukcje badanym, różnie przeprowadza pomiar, różnie interpretuje wyniki;

► Trafność

odnosi się do stopnia w jakim nasze obserwacje odzwierciedlają zjawiska czy zmienne, które badamy;

►Etyka badań i polityka społeczna

problem etyczności eksperymentów Milgrama i Zimbardo;

Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne przyjęło listę zasad etycznych, jakimi powinni się kierowac psychologowie (1981);

„psycholog prowadzi badania z szacunkiem i troską o godność oraz dobro ludzi uczestniczących w badanich”

III. TRZY OGÓLNE PODEJŚCIA DO BADAŃ

►studium przypadku i badania kliniczne

● badania kliniczne obejmują intensywne badania pojedynczych osób (np. Zygmunt Freud); najczęstsze tematy: lęk, niepewność, poczucie bezradności;

╠ studia przypadków i szczegółowe obserwacje pacjentów teorie hipotezy systematyczne testowanie ich (testy, kwestionariusze osobowości, metody eksperymentalne);

╠ badania Grinkera, Spiegla nad reakcjami na stres pola walki: wg. psychoanalityków początkową reakcją na taki stres jest stan podniesionego napięcia i uwagi; pewność siebie jest zmniejszana przez fizyczne zmęczenie, utratę przyjaciół, zagrozenie utraty życia; pojawia się bezradność, a potem lęk; próby radzenia sobie, by nie utracic kontroli; przedłużający stres powoduje reakcje neurotyczne oraz psychosomatyczne - zmęczenie operacyjne - lęk, depresja, reakcje psychosomatyczne; fiz. i psych. załamanie;

╠ (Grinker, Spiegel): depresja w tym ujęciu jest spowodowana przedłużającym się stresem, poczuciem porażki, zranioną dumą;

►badania laboratoryjne i eksperymentalne

● dążenie do uzyskania kontroli nad interesujacymi nas zmiennymi i ustalenia związkow przyczynowo-skutkowych o postaci jeżeli-to; celem jest sformułowanie szczegółowym twierdzeń dotyczących przyczyn; w laboratorium, ścisła kontrola zmiennych, badanych wiele osób;

● badania nad wyuczoną bezradnością Seligmana: psy, które nie mogły kontrolować nadejścia niebezpieczeństwa, gdy znalazły się w innej sytuacji, w której mogły uciec przed porażeniem prądem, rezygnowały z ucieczki - skomlały, kładły się(⅔ pozostawało biernych, ale nie wszystkie!)

╠ wyuczoną bezradność wywolano także u ludzi - kontolowanie vs brak kontroli nad chałasem;

╠ wyuczona bezradność może ulec generalizacji na szeroki zakres zachowań; może także pojawić się w wyniku obserwacji modeli (postrzeganych jako podobnych do siebie);

╠ wyjasnienie zjawiska wyuczonej bezradności: zachowanie nie wpływa na rezultaty tego zachowania; zaburzenia motywacyjne, poznawcze, emocjonalne;

╠ żeby zapobiec wyuczonej bezradności trzeba człowiekowi umożliwiś zdobycien doświadczeń, w których może sprawować kontrolę; ważna jest interpretacja wydarzeń;

►kwestionariusze osobowości i badania korelacyjne

● stosowane, gdy szczegółowe badanie poj. osób jest niemożliwe lub niepożądane oraz nie można przeprowadzic eksperymentów laboratoryjnych;

● badania korelacyjne: ustalenie związku między 2 lub więcej zmiennymi, które nie poddają się łatwo kontroli i manipulacji exp. Zostaje ustalona współzmienność lub korelacja, ale nie związek przyczynowo-skutkowy;

● badania Hiroto nad zew. - wew. poczuciem kontroli: uwzględnił nie tylko warunki exp możliwość/brak możliwości uniknięcia chałasu, ale także różnice osobowościowe pod wzgledem poczucia kontroli (fragment społ-uczeniowej teorii Rottera);

╠ skala poczucia kontroli (I-E) została opracowana do pomiaru różnic indywidualnych w spostrzeganiu tego, na ile kary i nagrody są pod zewn lub wewn kontrolą;

╠ Hiroto podzielił osoby na dwie skrajne grupy - o wewn i o zewn poczuciu kontroli: osoby o zewn poczuciu kontroli, niezależnie od rodzaju początkowego oddziaływania exp, wolniej unikały chałasu (wolniej decydowały się na jego wyłączenie), niż osoby o wewn poczciu kontroli;

● badania nad atrybucjami przyczynowymi: styl wyjasniania: kiedy ludzie odkrywają, że są bezradni, to zadają sobie pytanie, dlaczego tak się dzieje i odpowiadają na to pytanie w kategoriach atrybucji przyczynowych - które maja 3 wymiary:

1. wewnętrzne - zewnętrzne (wewn. atrybucja porażki - większe straty w samoocenie)

2. specyficzne - ogólne (atrybucja czynnikom ogólnym prowadzi do generalizacji reakcji wyuczonej bezradności)

3. stabilne - niestabilne (stabilnym - większa trwałość negatywnych skutków w czasie)

♪ wewnętrzne, ogólne i stabilne atrybucje mają ważne implikacje dla powstania depresji

╠ Kwestionariusz Stylu Atrybucyjnego (ASQ)

który mierzy różnice indywidualne w posługiwaniu się trzema wyróżnionymi wymiarami atrybucyjnymi; trzeba podać przyczyne każdego z 12 hipotetycznych zdarzeń (6 dobrych, 6 złych, niektóre mają charakter interpersonalny, inne związane z osiągnięciami), a następnie oszacowanie tej przyczyny na 3 powyższych wymiarach depresja jest zwiazana (ale nie jest przyczyną) z obwinianiem swojego charakteru, a nie zachowania; przypisywanie porażki przyczynom wewn oraz spostrzeganie siebie jako posiadających niewielką kontrolę nad zdarzeniami w swoim życiu wystepuje już w trakcie depresji, a nie przed;

╠ Styl wyjasniania (styl atrybucyjny)

1. wyuczona bezradność wpływa na zachowanie

2. ludzie mają charakterystyczne style wyjaśniania, które są stabilne w czasie

3. ma motywacyjne, emocjonalne i behawioralne konsekwencje; pesymistyczny styl wyjaśniania związany z niskim poziomem motywacji, słabszym wykonaniem, negatywnymi emocjami; optymistyczny odwrotnie;

4. objawy wyuczonej bezradności są podobne do objawów depresji; negatywne style poznawcze czynią człowieka podatnym na depresję;

5. nie jest niezmienny - terapia poznawcza działa;

6. wyuczona bezradność i pesymistyczny styl wyjaśniania są związane ze słabym zdrowiem;

7. u optymistów: wewn, ogólne, stabilne dla pozytywnych zdarzeń; zewn, niestabilne, specyficzne dla zdarzeń negatywnych;

8. wiekszość ludzi jest na srodku wymiaru optymizm-pesymizm;

╠ Styl wyjasniania - wady:

1. odpowiedzi w ASQ mogą byc niezgodne z rzeczywistością;

2. ludzie maja może wyjaśnienia konkretnych zdarzen, a nie ogólne style wyjaśniania;

3. Nie wiadomo, czy styl wyjaśniania jest przyczyną depresji, czy jej towarzyszy;

4. Wyniki badań np. pesymizmu z różnych kwestionariuszy nie są zgodne;

IV. OCENA ALTERNATYWNYCH PODEJŚĆ DO BADAŃ

► studium przypadku i badania kliniczne

╠ zalety:

1. badanie w warunkach naturalnych;

2. można obserwowac pełną złożoność procesów osobowościowych relacji jednostka - środowisko;

3. można dostrzec pewne wartościowe procesy zachodzace u jednostki (ich dogłębna analiza)

╠ wady:

1. subiektywność badaczy - pogarsza się rzetelność i trafność;

2. gmatwają związki między zmiennymi

3. prowadzą do nieusystematyzowanych obserwacji;

╠ sprawozdania werbalne

są to szczególne dane pochodzące od badanego; spotykają się z atakami ze strony psychologów psychodynamicznych (bo ludzi czesto zniekształcają rzeczy z powodów nieświadomych) oraz psychologów eksperymentalnych (bo ludzie nie mają dostępu do swoich procesów wewnętrznych i raczej posługuja się wnioskowaniem na temat tego, co musiało się dziać, niż trafnie przekazują, co się działo - ludzie podają subiektywne racje dla swoich zachowań, niekoniecznie są to przyczyny); sa to wątpliwej jakości dane!

ALE wg innych psychologów mogą być użyteczne tak samo jak inne dane, jeśli podlegają tym samym rygorom, co inne obserwacje naukowe;

► badania laboratoryjne i eksperymentalne

╠ zalety:

1. możliwość precyzyjnej manipulacji istotnymi zmiennymi

2. zbieranie obiektywnych danych

3. ustalanie związków przyczynowo-skutkowych

╠ wady:

1. odległe od naturalnych sytuacji, ograniczone możliwości generalizacji;

2. ustalone związki przyczynowe mogą nie występować, gdy weźmie się pod uwage złożoność ludzkiego zachowania;

3. mogą nie uwzględniać ważnych procesów rozgrywających się w ciagu czasu (bo są krótkie)

4. nie wszystkie zjawiska można wywołać w laboratorium;

5. podatne na wpływy ludzkie, czym zajmuje się psychologia społeczna badań naukowych; tj.: zmienne sugerujące hipotezę badawczą (osoby badane nadają cel i sens rzeczom, które robią, exp jest więc formą interakcji społecznej) oraz efekty oczekiwań eksperymentatora (mogą doprowadzić do sposobu zachowania zgodnego z hipotezą) zmniejszenie rzetelności i trafności; ale te błedy odnoszą się do wszystkich rodzajów badań!!! Badania konia Hansa, ktory „potrafił” dodawać, odejmować, mnożyć, dzielić - wynikało to z efektu oczekiwań eksperymentatora;

► kwestionariusze osobowości i badania korelacyjne

╠ zalety:

1. możliwość badania szerszego zakresu zmiennych;

2. łatwo się uzyskuje duże próby;

3. badają związki między wieloma zmiennymi;

╠ wady:

1. mniejsza kontrola nad zmiennymi;

2. badani często kierują się innymi charakterystykami niż treść kwestionariusza;

3. duże problemy z trafnością i rzetelnością;

4. zwiazki współzmienności, a nie przyczynowo-skutkowe;

5. badania nie są dogłębne;

6. badani mogą mieć pewien styl reagowania (zwiazany z zgodą - zgadzaniem lub niezgadzaniem niezależnie od treści pytań, lub aprobatą społeczną - sugerowanie się pożądanymi charakterystykami osobowości)

╠ nawet jeżeli osoby chore psychicznie wywołają złudzenie bycia zdrowych w kwestionariuszu, okazuje się, że mają dużo wyższy poziom reaktywności naczyń wieńcowych w odpowiedzi na stres, niż osoby rzeczywiści zdrowe; wynika z tego, że u niektórych osób kwestionariusze mierzą raczej obronną negację, niż rzeczywiste zdrowie psychiczne;

1

---