.

POLITYKA OCHRONY ZDROWIA W POLITYCE SPOŁECZNEJ REFORMA SŁUŻBY ZDROWIA POMOC SPOŁECZNA

POLITYKA OCHRONY ZDROWIA W POLITYCE SPOŁECZNEJ

REFORMA SŁUŻBY ZDROWIA

„ Zdrowotność społeczeństwa obrazuje stan państwa i jest jedną z ważnych miar skuteczności jego działań ”

Usługi zdrowotne należą do usług społecznych, którym w krajach rozwiniętych poświęca się najwięcej uwagi. Ich znaczenie wynika z charakteru i wagi zaspakajanych przez nie potrzeb. Zdrowie jest, bowiem wartością , do której zarówno jednostka, jaki i społeczeństwo przywiązują dużą wagę.

O znaczeniu usług zdrowotnych świadczy powszechność korzystania z nich. W 1990r. badania GUS wykazały, iż 73,7% badanych korzystało w 1989r. z usług lekarza. Odsetek takich osób w miastach był większy. Ma na to wpływ zróżnicowana dostępność przestrzenna usług np. w dni wolne od pracy pomoc lekarską mogło uzyskać bez trudu 61,2% badanych zamieszkujących miasta i tylko 37,3% badanych zamieszkujących wieś.

Zadania stawiane obecnie polskiej ochronie zdrowia wynikają przede wszystkim z niskiego poziomu zdrowia społeczeństwa polskiego- określanego kryzysem zdrowotnym, którego wyznacznikami są podwyższona umieralność i krótsze trwanie życia. Należy to uznać jako dramatyczny koszt reform ustrojowych. Oszczędności na ochronie zdrowia stają się coraz bardziej niebezpieczne.

Polityka społeczna w kontekście polityki zdrowotnej wiąże się z celową i zorganizowaną polityką państwa, jego organów i współpracujących instytucji na rzecz poprawy warunków życia obywateli, czy pełniejszego zaspokojenia ich potrzeb w zakresie ochrony zdrowia.

Punktem wyjścia polityki ochrony zdrowia jest diagnoza stanu zdrowia społeczeństwa porównawczo z innymi krajami, w przekroju regionalnym, wg podziału administracyjnego kraju, podziału miasto-wieś itp.

1. Definicja zdrowia

• Nieobecność choroby i brak poczucia dyskomfortu;

• Dobrobyt rozumiany w sensie zapewnienia dostępności systemu opieki i leczenia uniezależnionej od warunków socjoekonomicznych.;

• Zdolność- funkcjonalna możliwość do wypełniania ustalonych, wysoko wartościowo ról społecznych;

• Funkcjonalny warunek wstępny utrzymania porządku społecznego;

• Element porządku społecznego.

Wg Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)(agendy ONZ) zdrowie to stan zupełnej pomyślności fizycznej, psychicznej i społecznej, a nie jedynie brak choroby lub ułomności.

2. Czynniki warunkujące zdrowie (wg WHO)

• pozytywnie

• Utrzymanie kondycji psychofizycznej stosownej do wieku i płci

• Pełne korzystanie z praw i swobód obywatelskich

• Uzyskanie odpowiedniego wykształcenia

• Możliwość zatrudnienia

• Praca w odpowiednich warunkach

• Dobre warunki mieszkaniowe

• Odpowiednie zaopatrzenie w żywność i odpowiedni stan odżywiania

• Poczucie bezpieczeństwa

• Możliwość gromadzenia oszczędności

• Komunikacja i łączność z innymi ludźmi

• Możliwość wypoczynku, regeneracji sił i rozrywki

• Dostępność odpowiedniej odzieży

• Negatywnie

• Pozbawienie pracy (także okresowe)

• Niekorzystne stosunki wzajemne w pracy i monotonny jej charakter pracy

• Nadmierny wysiłek fizyczny w pracy i ekspozycja na substancje szkodliwe

• Zagęszczenie lub/i złe wyposażenie mieszkania

• Brak aktywności fizycznej w czasie wolnym

• Złe odżywianie, palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu

3. Potrzeba zdrowotna (wg WHO) to zakłócenie w stanie zdrowia lub społecznym samopoczuciu, które wymaga interwencji w postaci działań leczniczych, rehabilitacyjnych, działań zapobiegawczych lub pomocy społecznej.

4. System zdrowotny to zorganizowany i skoordynowany zespół działań, którego celem jest realizacja świadczeń i usług profilaktyczno-leczniczych i rehabilitacyjnych mających na celu zabezpieczenie i poprawę zdrowia jednostki i zbiorowości (utrzymanie rozwoju psychicznego, fizycznego i społecznego człowieka oraz zapewnienie zdrowego rozwoju następnych pokoleń).

Państwo poprzez system ochrony zdrowia powinno czuwać nad stanem zdrowia ludności, warunkami jej życia i pracy oraz przeciwdziałać zjawiskom szkodliwym.

Trzy zasadnicze kierunki w tworzeniu zdrowotnej polityki społecznej to: organizacja i funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia; styl życia; ochrona środowiska.

5. Wskaźniki stanu zdrowia

Najczęściej używane to bezpośrednie wskaźniki negatywne:

• zapadalność(zachorowalność)- liczba nowych zachorowań na daną chorobę, w stosunku do liczby osób narażonych na ryzyko zachorowania w określonym czasie;

• chorobowość- liczba chorych na określoną chorobę, w stosunku do liczby ludności na danym obszarze w oznaczonym czasie;

• śmiertelność- liczba zgonów z powodu danej choroby w stosunku do liczby chorych na tę chorobę, w danym okresie i nadanym obszarze;

• umieralność- liczba zgonów w stosunku do liczby ludności danego obszaru w określonym czasie.

A także: umieralność niemowląt (liczba zgonów na 1000 urodzeń żywych); statystyka zgonów wg przyczyn( w Polsce najwięcej zgonów spowodowanych jest chorobami układu krążenia, nowotworami złośliwymi, wypadkami samochodowymi); prawdopodobieństwo zgonu dla określonych grup wiekowych z uwzględnieniem płci i in.

Np. w 1995 r. umieralność niemowląt wynosiła 14,1%_o (promila)_, podczas kiedy w 1980r. wskaźnik kształtował się na poziomie 25.5%_o.Tendencja wieloletnia jest więc pozytywna. W większości krajów dobrze rozwiniętych miernik ten jest jednak mniejszy niż 10%_o(np. w Japonii- 4,3%_o)

Najczęściej używanym wskaźnikiem pozytywnym jest przeciętne dalsze trwanie życia-średnia liczba lat, jaka pozostałaby do przeżycia osobie znajdującej się w określonym wieku, gdyby warunki wymierania były w przyszłości takie same, jak w uwzględnionym okresie.

Mierniki o charakterze pośrednim to np. dane o zanieczyszczeniu środowiska, poziom spożycia leków, stopień wykorzystania łóżek szpitalnych, gęstość zaludnienia.

6. Tradycyjne modele polityki zdrowotnej.

W świecie występuje wiele odmian trzech podstawowych systemów ochrony zdrowia:

MODEL- cechy systemów
BISCMARKOWSKI	REZYDUALNY	ZAOPATRZENIOWY
Istnienie instytucji kasy chorych (zawierają umowy z wytwórcami usług)	Dominująca rola sektora prywatnego.	Wolny dostęp do świadczeń dla wszystkich obywateli
Finansowany przez obowiązkowe składki płacone przez pracownika i pracodawcę	Swobodna odpowiedzialność indywidualna za stan zdrowia	Finansowany przez budżet centralny z podatków
Fundusze statutowe pod kontrolą instytucji samorządowych	Główne finansowanie z dobrowolnych składek indywidualnych	Kontrola przez instytucje rządowe
Fundusze zasilają szpitale i praktyki lekarzy domowych	Sektor zdrowia traktowany jako pole działalności ekonomicznej	Brak lub niewielki udział sektora prywatnego
Model zdecentralizowany (rola państwa ograniczona- ogólnie nadzoruje i tworzy ramy prawne funkcjonowania systemu)	Kontrola rynku usług przez instytucje profesjonalne	Słabe priorytety ekonomiczne (zakładany brak zysku w sektorze zdrowotnym)
	Świadczenia finansowane przez państwo tylko dla wybranych grup potrzebujących (osoby w trudnej sytuacji, starsze, niezdolne do pracy)
Żródło: A. Koronkiewicz:Systemy finansowania ochrony zdrowia.Warszawa 1994

Formy pozyskiwania środków na finansowanie systemów ochrony zdrowia w większości krajów:

• podatek

• składka przymusowa, ustalona kwotowo lub odnoszona do płac, bądź wielkości ryzyka

• składka dobrowolna

7. Prywatyzacja w ochronie zdrowia

Przemiany ustrojowe w Polsce stworzyły dogodny klimat dla rozwoju sektora prywatnego w ochronie zdrowia. Najpowszechniejszą formą prywatyzacji w Polsce jest prywatna praktyka lekarska, przeważnie nastawione na usługi specjalistyczne. Lata dziewięćdziesiąte to także rozwój prywatnego szpitalnictwa i prywatnych zakładów opieki zdrowotnej, pełniących rolę centrów diagnostyczno- terapeutycznych. W okresie transformacji proces prywatyzacji w największym stopniu objął apteki (w 1990r. 43,9% aptek funkcjonowało poza sektorem państwowym, a w 1995r. aż 91,7%).

• korzyści:

• Odciążenie publicznej służby zdrowia;

• Większy komfort leczenia dla pacjentów;

• Możliwość wyższych/dodatkowych zarobków dla personelu medycznego

• Wprowadzenie elementu konkurencji, co powoduje korzyści ekonomiczne (oszczędności wynikające z ograniczenia kosztów usług np. utrzymanie rozbudowanej administracji) i społeczne (pozytywny wpływ na dostępność i jakość usług).

8. Reforma finansowania opieki zdrowotnej w Polsce

Od dnia 01.01.1999 r. wprowadzana jest w Polsce reforma służby zdrowia.

• Podstawowe zasady nowego systemu to:

• solidarność społeczna (ubezpieczenie jest powszechne i obowiązkowe)

• samorządność (kasy posiadają osobowość prawną)

• samofinansowanie (działalność finansowana z uzyskiwanych przychodów- zasada równowagi finansowej)

• prawo wolnego wyboru lekarza

• prawo wolnego wyboru Kasy Chorych

• zapewnienie równego dostępu do świadczeń

• gospodarność i celowość działania

• Środki finansowe

Środki finansowe są uzyskiwane przez pobieranie 7,5% podstawy wymiaru podatku od osób fizycznych. Egzekutorem składek na ubezpieczenie zdrowotne jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) lub Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). W ustawie przewidziano zwrot kosztów tym instytucjom; odpowiednio 0,5 % i 0,25%. Maja one obowiązek przekazywania składek kasom w ciągu 3 dni, przy zwłoce kasie chorych przysługują odsetki.
Płatnikiem składek najczęściej nie będzie bezpośrednio ubezpieczony; w przypadku zatrudnionych będzie to pracodawca, rencistów i emerytów - ZUS lub KRUS, bezrobotnych - urząd pracy, pobierających zasiłek - ośrodek pomocy społecznej. Składka jest odliczana od podatku dochodowego. Rzeczywista ilość środków finansowych będących w dyspozycji Kas, zależy od poziomu dochodów ludności, stopnia bezrobocia, kondycji gospodarki narodowej i itp.

• Kasy Chorych

Kasy Chorych są instytucjami ubezpieczeniowymi.

• Gromadzą środki finansowe

• Zarządzają nimi

• zawierają umowy ze świadczeniodawcami i płacą im za udzielane pacjentom świadczenia.

Przychody Kas :

• skladki na ubezpieczenie zdrowotne

• dochody z lokat i papierów wartościowych emitowanych i gwarantowanych przez skarb państwa

• odsetki od nieopłaconych w terminie składek

• darowizny i zapisy

• kwoty wyrównania finansowego ( rozliczenia miedzy kasami ze względu na różnice demograficzne i finansowe miedzy ubezpieczonymi )

Kosztami Kas są miedzy innymi :

• koszty świadczeń dla ubezpieczonych

• koszty działalności Kas i jej oddziałów w szczególności: utrzymania nieruchomości, wynagrodzenia, narzuty na wynagrodzeni, diety i zwroty kosztów podróży

• odpisy na fundusz rezerwowy KCH

Powstało 16 regionalnych kas chorych ( 32 oddziały terenowe ), każda z nich, obejmie conajmniej milion mieszkańców, oraz jedna kasa branżowa - służb mundurowych. Każdy może być członkiem tylko jednej Kasy Chorych. Po zgloszeniu się do Kasy Chorych i opłaceniu składki, osoba staje się jej członkiem. Kasy Chorych, dysponując pieniędzmi ze składek, kontraktują świadczenia od świadczeniodawców na podstawie konkursu ofert.

• Świadczeniodawcy

Zgodnie z ustawa świadczeniodawca jest "zakład opieki zdrowotnej wykonujący zadania określone w statucie oraz osoba wykonująca zawód medyczny w ramach indywidualnej lub specjalistycznej praktyki, albo osoba, która uzyskała fachowe kwalifikacje do udzielania świadczeń zdrowotnych i udziela ich w ramach prowadzonej działalności gospodarczej." Świadczeniodawcami są samodzielne publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej. Kasa Chorych nie może ich prowadzić, być właścicielem, współwłascielem lub akcjonariuszem. Nie może również prowadzić działalności gospodarczej.

• Świadczenia

Za składkę należący do Kasy Chorych otrzymają określony pakiet świadczeń zdrowotnych.
Kupowanie usług, w założeniu najlepszej jakości za jak najmniejsza cenę, ma zapewnić ubezpieczonym : zachowanie zdrowia, profilaktykę chorób, leczenie ich, zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie. Jednak ze świadczeń przysługujących w ramach składki wyłączone są świadczenia : udzielane przez służby medycyny pracy, leczenie w szpitalach sanatoryjnych i sanatoriach ( chyba ze uzyska skierowanie ), stomatologiczne nie będące w zestawie świadczeń podstawowych, leczenie ponadstandartowe oraz leczenie poza granicami kraju. Wykaz takich świadczeń ponadstandartowych określa minister zdrowia.
Poza tym Kasa Chorych nie zapłaci za:

• dodatkowe szczepienia ( poza wyznaczonymi kalendarzem szczepień )

• zaświadczenia o stanie zdrowia ( m.in. badania kierowców )

• wyżywienie i zakwaterowanie w zakładzie opiekunczo-leczniczym i pielegnacyjno-opiekunczym

• badania diagnostyczne, konsultacje specjalistyczne, pobyt w szpitalu bez skierowania lekarza kasy chorych

• koszty zakwaterowania i wyżywienia w sanatorium

Finansowanie badań naukowych, programów profilaktycznych i leczenia wysokospecjalistycznego, przede wszystkim z dziedziny transplantologii, onkologii, kardiochirurgii, nadal prowadzone jest z budżetu państwa.
Świadczenia, za które płaca Kasy "są udzielane w ramach środków posiadanych przez kasę i powinny odpowiadać aktualnej wiedzy i praktyce medycznej oraz nie przekraczać granic koniecznej potrzeby."

• Pacjentowi przysługuje prawo wolnego wyboru:

• lekarza podstawowej opieki zdrowotnej ( POZ )

• lekarza specjalisty ( po uzyskaniu skierowania od lekarza POZ )

• szpitala ( po uzyskaniu skierowania od lekarza POZ )

• pielęgniarki, położnej i innych świadczeniodawców spośród tych z którymi Kasa Chorych zawarła kontrakt na świadczenie usług.
  

Ustawia o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym ( art. 18): "dowodem objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym jest karta identyfikacyjna ubezpieczenia zdrowotnego" z nazwiskiem, imieniem, PESEL-em, data urodzenia i miejscem zamieszkania.

• Refundacja leków

Kasy Chorych oprócz kontraktowania usług medycznych od świadczeniodawców, ponosi koszty refundacji leków wydawanych z aptek z ustalonej przez ministerstwo listy refundacyjnej.

• Leczenie sanatoryjne (uzdrowiskowe)

Po wprowadzeniu reformy służby zdrowia od 01.01.1999r. zmianie ulęgło także funkcjonowanie sanatoriów i uzdrowisk.
Zakładami lecznictwa uzdrowiskowego są :

• szpital uzdrowiskowy

• sanatorium uzdrowiskowe

• przychodnia uzdrowiskowa (zdrojowa)

• uzdrowiskowy zakład przyrodoleczniczy

Z w/w zakładami Kasy Chorych zawierają umowy na świadczenie usług. Zasady kierowania reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30.12.1998r. (Dz. U. Nr 166 poz. 1262). Skierowanie na leczenie musi być wystawione przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Następnie ocenę zasadności skierowania np. dostarczonej dokumentacji medycznej przeprowadza wyznaczony przez Kasę Chorych specjalista. W razie niepotwierdzenia skierowania z powodu wyczerpania limitu miejsc, pacjent trafia na listę oczekujących .
Kasa Chorych pokrywa koszty leczenia uzdrowiskowego. Pacjent pokrywa koszty dojazdu ( chyba ze ma zlecenie na bezpłatny dojazd ), wyżywienia i zakwaterowania.

9. Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia z 16 oddziałami terenowymi zastąpi w 2003 roku 17 kas chorych. Rząd przyjął strategie zmian w ochronie zdrowia.

Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia będzie podlegał premierowi i ministrowi zdrowia. Premier ma powoływać Rade Funduszu oraz dwuosobowy zarząd. Fundusz będzie zawierał umowy na świadczenia zdrowotne z przychodniami i szpitalami, w zgodzie z planami zabezpieczenia zdrowotnego przygotowanymi przez samorządy terenowe. Składka, tak jak obecnie, ma być odprowadzana do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Nie ma jeszcze wspólnego stanowiska ministrów co do prywatyzacji uzdrowisk i problemu, w jaki sposób objąć ubezpieczeniem funkcjonariuszy służb mundurowych.
Przeciwna programowi ministra jest opozycja, większość związków zawodowych działających w ochronie zdrowia oraz samorząd lekarski. Wspólnie zarzucają Ministrowi Lapinskiemu, ze chce wprowadzić centralizacje ochrony zdrowia przypominająca stan sprzed wprowadzenia reformy.

POMOC SPOŁECZNA

1. Definicje pomocy społecznej:

• Zespół czynników ułatwiający jednostkom, rodzinom, grupom i społecznościom przezwyciężenie trudnych sytuacji socjalnych, których źródło tkwi w zachodzących zmianach. - definicja sformułowana przez ekspertów ONZ

• W Polsce pomoc społeczna jest utożsamiana jako zorganizowana działalność państwa i organizacji społecznych, umożliwiająca jednostkom, grupom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, zapobieganie powstawaniu tych sytuacji oraz pobudzanie podopiecznych do współdziałania.

2. Pomoc społeczna a opieka społeczna. Organy administracji rządowej i samorządowej są zobligowane do zagwarantowania obywatelom określonego poziomu życia i za realizację tego zadania ponoszą odpowiedzialność. Chcąc rozstrzygnąć sposób realizowania tej odpowiedzialności, należy wyraźnie rozróżnić pojęcia „opieka społeczna” i „pomoc społeczna”. Otóż opieka ma charakter bardziej filantropijny, dobroczynny, jest związana z przejęciem odpowiedzialności za podopiecznego i jego swoistym ubezwłasnowolnieniem, połączonym z niewykorzystaniem jego zaradności. W pomocy natomiast akcentuje się podejmowanie działań służących uaktywnieniu osoby zgłaszającej się po wsparcie, nauczenie jej samodzielnego zaspokajania własnych potrzeb. W tym rozumieniu pomoc społeczna ma być przede wszystkim „pomocą dla samopomocy”. Zgodnie z dotychczasowymi uregulowaniami prawnymi, pomoc społeczna jest określana jako instytucja polityki społecznej państwa, mająca na celu umożliwienie poszczególnym osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia. Zgodnie z ustawą, jej celem jest zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych osoby lub rodziny, umożliwienie bytowania im w warunkach odpowiadających godności ludzkiej. W praktyce chodzi nie tylko o objęcie bezpośrednią opieką jednostek, które w normalnych warunkach nie mogą funkcjonować, ale o „uruchomienie” czynników społecznych, umożliwiających optymalne uniezależnienie się od stałej pomocy.

3. W jakich sytuacjach można liczyć na pomoc społeczną ?

a) W myśl przepisów ustawy pomocy udziela się osobom i rodzinom w sytuacjach, gdy występują dysfunkcje takie jak:

1) ubóstwo,
2) sieroctwo,
3) bezdomność,
4) potrzeba ochrony macierzyństwa,
5) bezrobocie,
6) niepełnosprawność,
7) długotrwała choroba,
8) bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,
9) alkoholizm lub narkomania,
10) trudność w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego,
11) klęska żywiołowa lub ekologiczna.

Należy przy tym podkreślić, że niewystąpienie tych powodów nie jest jednoznaczne z odmową wszczęcia postępowania w sprawie udzielenia pomocy, ponieważ mogą zaistnieć sytuacje nietypowe nieujęte w wykazie

b) Kryterium dochodowe

Do niedawna kryterium dochodowe uprawniające do ubiegania się o pomoc było silnie uzależnione od wysokości najniższej emerytury, co powodowało, że nie była możliwa żadna podwyżka świadczeń emerytalnych bez wzrostu kosztów pomocy społecznej. Obecnie kryterium dochodowe uprawniające do pomocy społecznej ustala się na podstawie skali ekwiwalentności dochodów, stosowanej w krajach OECD. Skala ta uwzględnia strukturę wewnętrzną rodziny. Wychodzi się z założenia, że w miarę wzrostu liczby członków gospodarstwa domowego oraz wieku dzieci zmienia się średni koszt utrzymania jednej osoby w tym gospodarstwie. Brak takiej zasady w dotychczasowych rozwiązaniach powodował nierówne warunki dostępu do świadczeń między jedno- i wieloosobowymi, przy czym dotyczyło to zarówno ubiegania się o świadczenia, jak i ich wysokości. Wskaźnik ekwiwalentności przedstawia się następująco: wskaźnik 1,0 dla pierwszej osoby dorosłej w rodzinie, 0,7 dla drugiej i dalszej w wieku powyżej 15 lat i wskaźnik 0,5 dla drugiej i dalszych w wieku poniżej 15 lat. Przyjęcie jednolitego kryterium dla wszystkich świadczeń usprawnia w praktyce pracę ośrodków pomocy społecznej, jednakże brak zróżnicowania progów dostępności do poszczególnych świadczeń może powodować- zwłaszcza w sytuacjach zaostrzenia kryterium dochodowego- pozostawienie niemałej grupy o dochodach relatywnie niskich bez możliwości dostępu do któregokolwiek ze świadczeń.

Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje m.in. osobom i rodzinom, których dochód na osobę w rodzinie nie przekracza:

1. na osobę samotnie gospodarującą - 447,00 zł
2. na pierwszą osobę w rodzinie - 406,00 zł
3. na drugą i dalsze osoby w rodzinie powyżej 15 lat - 285 zł
4. na każdą osobę w rodzinie poniżej 15 lat - 204 zł
przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z dysfunkcji wymienionych powyżej.

(Kwoty te podlegają waloryzacji)

Suma kwot przynależnych, według powyższego wyszczególnienia, wszystkim wspólnie zamieszkującym członkom rodziny, stanowi kryterium dochodowe, które jest porównywane z ich zsumowanymi dochodami. Jeśli dochody rodziny nie przekraczają tak ustalonego kryterium dochodowego rodzina posiada uprawnienie do pomocy finansowej bezzwrotnej.

Przy ustalaniu kryterium dochodowego uprawniającego do otrzymania świadczenia brane są pod uwagę dochody (netto) osoby zainteresowanej i jej rodziny:
- z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku do ośrodka pomocy społecznej,
- w przypadku utraty dochodów - z miesiąca, w którym wniosek został złożony.
Do dochodów nie wlicza się:
- jednorazowych pieniężnych świadczeń socjalnych,
- świadczeń w naturze,
- świadczenia pieniężnego w postaci składki na ubezpieczenie społeczne, opłacanej przez ośrodek pomocy społecznej.
Przed ustaleniem kryterium dochodowego od dochodu rodziny odlicza się alimenty świadczone przez osoby w rodzinie na rzecz innych osób.

Wszelka pomoc instytucjonalna udzielana jest w myśl zasady, według której w pierwszej kolejności wykorzystywane powinny być zasoby i możliwości własne (a także rodziny) osoby odbierającej pomoc.

Opieka społeczna to nie tylko świadczenia pieniężne i w naturze ale również pomoc udzielana poprzez:

• poradnictwo specjalistyczne,

• poradnictwo psychologiczne i prawne,

• pracę socjalną.

Osobom i rodzinom może być również udzielona pomoc w załatwianiu spraw urzędowych i innych ważnych spraw bytowych oraz w utrzymaniu kontaktów z otoczeniem.
Pracą socjalną są wszelkiego rodzaju działania pracowników socjalnych, których celem jest usamodzielnianie osób i rodzin oraz zaspokajanie ich wszystkich niezbędnych potrzeb życiowych (np. organizowanie wsparcia środowiskowego, organizowanie porad i konsultacji specjalistycznych, poszukiwanie dodatkowych źródeł finansowania istotnych potrzeb życiowych rodzin, udzielanie informacji, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia).

Osoby, których dochód przekracza kryterium dochodowe a znalazły się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej, również mogą ubiegać się o pomoc finansową (w przypadku zdarzeń nagłych, losowych, sytuacji nieprzewidywalnych). W takim wypadku, warunkiem jej udzielenia, może być zobowiązanie do zwrotu części lub całości świadczenia. Jeśli żądanie zwrotu stanowiłoby nadmierne obciążenie dla osoby zobowiązanej lub niweczyłoby skutki udzielonej pomocy, wówczas ośrodek pomocy społecznej, na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej, może odstąpić od żądania takiego zwrotu.

Pomoc w formie specjalistycznego poradnictwa i pracy socjalnej może być udzielana osobom i rodzinom bez względu na poziom dochodów.

4. Jakie instytucje udzielają pomocy społecznej ?
Są to przede wszystkim ośrodki pomocy społecznej oraz powiatowe centra pomocy rodzinie. Ponadto, na terenie każdego powiatu powinien funkcjonować całodobowy ośrodek interwencji kryzysowej. Zadania z zakresu pomocy społecznej realizują również organizacje pozarządowe oraz Kościoły.

5. Pomoc w celu ekonomicznego usamodzielnienia osoby lub rodziny
Pomoc ta ma się przyczyniać do szeroko pojętej adaptacji zawodowej: uzyskania lub/i utrzymania przez wnioskodawcę zatrudnienia oraz do tworzenia przez wnioskodawców własnych miejsc pracy.
Pomoc w celu ekonomicznego usamodzielnienia jest przyznawana przez ośrodek pomocy społecznej w postaci świadczeń w naturze lub w formie pieniężnej. Pomoc w naturze polegać może na udostępnieniu (na drodze umowy użyczenia) maszyn i narzędzi pracy stwarzających możliwość zorganizowania własnego miejsca pracy oraz udostępnianiu urządzeń ułatwiających pracę osobom niepełnosprawnym. Świadczenia pieniężne w celu ekonomicznego usamodzielnienia się mogą być przyznane w formie jednorazowego zasiłku celowego lub nie oprocentowanej pożyczki (np. na sfinansowanie szkolenia zawodowego). Tego rodzaju pożyczka może być umorzona w całości lub części na wniosek zainteresowanego. Szczegółowe zasady udzielania pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie się są ustalane w drodze uchwały podejmowanej przez radę gminy.

• Zasiłek stały wraz ze składką emerytalno - rentową dla niepracującej osoby opiekującej się niepełnosprawnym dzieckiem.
  Jest to świadczenie pieniężne przysługujące osobie nie pozostającej w zatrudnieniu, wychowującej dziecko (również pełnoletnie dziecko) wymagające ze strony innej osoby stałej opieki polegającej na: bezpośredniej osobistej pielęgnacji, systematycznej edukacji, leczeniu lub rehabilitacji, przy jednoczesnym spełnieniu kryterium dochodowego.
  Jednocześnie ośrodek pomocy społecznej opłaca, osobie której przyznano zasiłek, składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Składka ta jest opłacana przez okres niezbędny do uzyskania emerytury jednak nie dłużej niż 20 lat. Zasiłek jest wypłacany przez cały okres sprawowania opieki (nie ma limitu czasu).

• Składka emerytalno - rentowa dla osoby rezygnującej z zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad ciężko chorym członkiem rodziny.
  Za osobę, która rezygnuje z pracy zawodowej (lub korzysta z urlopu bezpłatnego), w celu sprawowania opieki nad ciężko chorym członkiem rodziny, ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenie emerytalno - rentowe.
  Warunki uzyskania tego rodzaju pomocy są następujące:
  - dochód w rodzinie osoby opiekującej się nie przekracza 150% kryterium dochodowego określonego ustawą,
  - osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno - rentowym z innych tytułów.
  Składka ta jest opłacana przez cały okres sprawowania opieki (nie ma limitu czasu).

• Pomoc w integracji ze środowiskiem
  Przysługuje, według odrębnych kryteriów, osobom opuszczającym niektóre rodzaje placówek opiekuńczo-wychowawczych i domów pomocy społecznej, niektóre placówki resocjalizacyjne oraz rodziny zastępcze. Polega ona na przyznawaniu specjalnego świadczenia pieniężnego na usamodzielnienie oraz kontynuowanie nauki, pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, zatrudnienia oraz pomoc rzeczową na tzw. zagospodarowanie.

• Zasiłek stały wyrównawczy
  Przysługuje osobie pełnoletniej:

• samotnej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności,

• całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności (zamieszkującej razem z innymi członkami rodziny),

jeżeli dochód osoby zainteresowanej (lub rodziny) nie przekracza kryterium dochodowego. Wysokość zasiłku stałego wyrównawczego stanowi różnicę pomiędzy kryterium dochodowym a dochodem na osobę w rodzinie.
Osobie samotnej uprawnionej do zasiłku stałego wyrównawczego, tymczasowo aresztowanej lub odbywającej karę pozbawienia wolności, przysługuje 30% przyznanego świadczenia. Pozostała część zasiłku może być, w razie potrzeby, przeznaczona na pokrycie wydatków na opłaty mieszkaniowe tej osoby.

Ponadto kobieta w ciąży od 12 tygodnia oraz osoba ciężko i przewlekle chora, mogą skorzystać z dodatku pielęgnacyjnego do renty socjalnej bądź zasiłku stałego.

• Renta socjalna
  Przysługuje osobie:

• pełnoletniej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu niepełnosprawności powstałej przed ukończeniem 18 roku życia, lub

• całkowicie niezdolnej do pracy z powodu niepełnosprawności powstałej do 25 roku życia w trakcie nauki w szkole ponadpodstawowej lub szkole wyższej, lub

• całkowicie niezdolnej do pracy z powodu niepełnosprawności powstałej w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

(całkowita niezdolność oznacza znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności).

Renta socjalna przyznawana jest niezależnie od posiadanych dochodów wszystkich wspólnie zamieszkujących członków rodziny. Jest również świadczeniem o charakterze stałym. Jeśli jednak osoba uprawniona, pobierająca rentę socjalną, osiągnie wynagrodzenie z tytułu pracy zawodowej, które przekroczy wysokość renty socjalnej, wówczas świadczenie ulega zawieszeniu.
Osoba pobierająca rentę socjalną jest zobowiązana poinformować ośrodek pomocy społecznej o otrzymaniu wynagrodzenia przewyższającego jej kwotę - w celu jej zawieszenia. W przypadku uzyskania wynagrodzenia niższego od renty socjalnej (lub utraty zatrudnienia) wypłata renty jest wznawiana.

• Zasiłek okresowy
  Nie jest świadczeniem przyznawanym na stałe (jak w przypadku zasiłku stałego). Zasiłek okresowy jest świadczeniem, które z założenia ma mobilizować środowisko rodzinne do uruchamiania własnych możliwości.
  Może być przyznany osobom i rodzinom, których dochody nie wystarczają na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych w szczególności ze względu na:

• długotrwałą chorobę, jeżeli choroba ta spowodowała wzrost kosztów utrzymania na skutek konieczności stosowania leków, dojazdów do placówek służby zdrowia, zabiegów medyczno - rehabilitacyjnych,

• niepełnosprawność, jeżeli powoduje ona wzrost kosztów utrzymania wynikający z potrzeby uczestnictwa w zajęciach rehabilitacyjnych, zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne lub środki pomocnicze, zaopatrzenia w oprzyrządowanie ułatwiające funkcjonowanie w środowisku, utrzymania i eksploatacji pojazdu inwalidzkiego (w tym przypadku starając się o zasiłek okresowy należy przedstawić przede wszystkim orzeczenie o niepełnosprawności, a także dokumenty potwierdzające poniesione koszty).

• brak możliwości zatrudnienia,

• brak uprawnień do renty rodzinnej po osobie, na której ciążył obowiązek alimentacyjny (np. po zmarłych rodzicach)

• w innych uzasadnionych wypadkach.

Okres na jaki przyznawany jest zasiłek okresowy, uzależniony jest od indywidualnej sytuacji osoby czy rodziny, określa go ośrodek pomocy społecznej na podstawie posiadanego rozeznania okoliczności sprawy. Zasiłek okresowy jest przyznawany jeśli osoba lub rodzina nie przekracza kryterium dochodowego.

• Gwarantowany zasiłek okresowy wraz ze składką na ubezpieczenie emerytalno-rentowe jest świadczeniem pieniężnym przysługującym osobie bezrobotnej, która utraciła prawo do zasiłku dla bezrobotnych, pobieranego na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, z powodu upływu okresu jego pobierania. Wraz z wypłatą zasiłku ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenie emerytalno-rentowe

Świadczenie to przysługuje na okres do 36 miesięcy.

• Macierzyński zasiłek okresowy i jednorazowy
  Macierzyński zasiłek okresowy przysługuje:

1. matce dziecka zajmującej się jego wychowaniem,

2. ojcu dziecka zajmującemu się jego wychowaniem w razie śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka,
   - w okresie pierwszych 4 miesięcy życia dziecka,

3. osobie, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka,

4. osobie, która przyjęła dziecko na wychowanie w ramach rodziny zastępczej
   - w okresie pierwszego roku życia dziecka.

5. Łączny okres pobierania zasiłków w przypadkach, o których mowa powyżej w pkt. od 1 do 4 nie może przekroczyć 4 miesięcy.

• Macierzyński zasiłek okresowy ustala się w wysokości różnicy między kwotą równą kryterium dochodowemu osoby samotnie gospodarującej, a posiadanym dochodem na osobę w rodzinie, nie niższej jednak niż 50 zł.
  Macierzyński zasiłek jednorazowy w kwocie 195 zł na każde dziecko urodzone podczas ostatniego porodu przysługuje matce dziecka, a w razie jej śmierci lub porzucenia dziecka przed pobraniem zasiłku osobom, o których mowa powyżej w pkt. od 2 do 4.

• Macierzyński zasiłek okresowy i macierzyński zasiłek jednorazowy przysługuje, osobom wymienionym powyżej, jeżeli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kryterium dochodowego.

• Zasiłek celowy

1. Zasiłek celowy może być przyznany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej.

2. Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów leków i leczenia, remontu mieszkania, opału i odzieży, pobytu dziecka w żłobku lub przedszkolu, a także kosztów pogrzebu.

3. Zasiłek celowy może być przyznany między innymi osobom i rodzinom, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego oraz osobom i rodzinom, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej.

4. Zasiłek celowy może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi w przypadku osób i rodzin wymienionych powyżej w pkt. 3.

Jego wysokość nie jest określona ustawowo i zależy od potrzeby, którą ma zaspokoić, jak również możliwości finansowych gminy, ponieważ ta forma pomocy jest finansowana z jej środków własnych.

• Specjalny zasiłek: okresowy i celowy
  Przyznawane są w szczególnie uzasadnionych przypadkach tym osobom i rodzinom, których dochody przekraczają kryterium dochodowe. Specjalne zasiłki okresowy i celowy są świadczeniami bezzwrotnymi. Wysokość specjalnego zasiłku okresowego została określona na poziomie nie wyższym niż kwota kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, natomiast kwota specjalnego zasiłku celowego nie może przekraczać100% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub kryterium wyznaczonego dla danej rodziny.

• Usługi opiekuńcze oraz specjalistyczne usługi opiekuńcze
  Podstawowe usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokojeniu codziennych potrzeb życiowych (np. zakupy, przygotowanie posiłku), opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz w miarę możliwości również zapewnienie kontaktów z otoczeniem. Usługi opiekuńcze są przyznawane osobom samotnym (lub jeśli rodzina nie jest w stanie takiej pomocy zapewnić), które z powodu niepełnosprawności, chorób, wieku lub z innych przyczyn wymagają pomocy ze strony innych osób. Specjalistyczne usługi opiekuńcze są dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności i świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem. Mogą one polegać na: usprawnianiu do funkcjonowania w społeczeństwie, pielęgnacji, rehabilitacji fizycznej, terapii psychologicznej i pedagogicznej, wsparciu edukacyjnym, pomocy mieszkaniowej.
  Usługi specjalistyczne dotyczyć mogą na przykład osób: z zaburzeniami psychicznymi, osób chorych psychicznie, osób chorujących neurologicznie lub z uszkodzeniem centralnego układu nerwowego, osób z upośledzeniem umysłowym, osób z uszkodzeniami narządów ruchu i innych.

• Podsumowanie Pomoc społeczna świadczona przez organy rządowe i samorządowe wciąż obejmuje swoim zasięgiem działania znaczną część społeczeństwa polskiego. Począwszy od roku 1989, liczba osób znajdujących się w sferze działania tej instytucji szybko rosła, osiągając wysoki poziom ponad 3mln osób w 1993 roku, tj. prawie 4-krotnie więcej niż w 1989 roku. Rok 1994 rozpoczął się od konfrontacji potrzeb w zakresie pomocy społecznej z możliwościami budżetu, co spowodowało spadek liczby osób objętych pomocą społeczną do 2,3 mln. Od roku 1995 obserwuje się pewną stabilizację w liczbie odbiorców pomocy społecznej na poziomie ponad 2 mln osób. Analizując pomoc społeczną wg form jej udzielania dostrzega się, że największe zapotrzebowanie zgłaszano na zasiłki okresowe. Wśród osób otrzymujących ten rodzaj zasiłku znajdują się między innymi osoby niepełnosprawne, wykorzystujące go na zakup sprzętu ortopedycznego bądź na pokrycie kosztów rehabilitacji, oraz rodziny z długotrwale chorymi, jednakże znaczną część tych zasiłków otrzymują osoby bezrobotne, zwłaszcza te które, oczekują na przyznanie alimentów lub świadczeń emerytalno - rentowych.

6. Pomoc instytucjonalna
Pomoc instytucjonalna występuje wtedy, gdy świadczenia udzielane są w domach pomocy społecznej.

Dom pomocy społecznej to jednostka świadcząca na poziomie obowiązującego standardu osobom wymagającym całodobowej opieki usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne w formach i w zakresie wynikających z indywidualnych potrzeb. Domy pomocy społecznej umożliwiają również korzystanie ze świadczeń przysługujących z tytułu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Podział domów pomocy społecznej:

Ze względu na czas pobytu:

• domy stałego pobytu,

• domy okresowego pobytu.

Ze względu na przeznaczenie:

• dla osób starych,

• dla osób przewlekle chorych somatycznie,

• dla osób umysłowo upośledzonych,

• dla osób przewlekle chorych psychicznie,

• dla osób niepełnosprawnych fizycznie,

• dla samotnych kobiet w ciąży oraz samotnych matek z małoletnimi dziećmi.

Do domów pomocy społecznej należą również tzw. specjalistyczne domy pomocy społecznej. Są to ośrodki o zasięgu krajowym dla osób wymagających rehabilitacji zdrowotnej lub społecznej, które świadczą usługi okresowo.

Domy pomocy społecznej są instytucjami niekomercyjnymi. Jako organizacje funkcjonują w systemie otwartym, który z jednej strony ogranicza ich działania, z drugiej jednak stwarza szansę poszukiwania zewnętrznych źródeł wsparcia. W otoczeniu tych domów działają organizacje o różnym charakterze:

• rządowe lub samorządowe (wojewódzkie zakłady pomocy społecznej, ośrodki pomocy społecznej, administracja państwowa, służba zdrowia, szkolnictwo)

• pozarządowe (kościoły, fundacje, stowarzyszenia, samorządy).

Domy pomocy społecznej są przeznaczone dla osób, którym nie można zapewnić wystarczających usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania. Kierowani są tu ci, którzy ze względu na wiek, sytuację życiową, stan zdrowia, warunki rodzinne, materialne czy też mieszkaniowe kwalifikują się do korzystania z tej właśnie formy pomocy.

Stale rośnie liczba domów pomocy społecznej, jak również zapotrzebowanie na świadczone tam usługi, można też zaobserwować zwiększającą się liczbę osób świadomie decydujących się na mieszkanie w tych ośrodkach.

Głównym źródłem finansowania domów pomocy społecznej jest budżet państwa. Wojewoda jest odpowiedzialny za organizowanie i finansowanie domów pomocy społecznej o zasięgu ponadlokalnym oraz kierowanie do nich osób potrzebujących opieki. Wojewoda może także prowadzić domy specjalistyczne. Gminy w ramach zadań własnych są zobowiązane do prowadzenia domów pomocy społecznej, ośrodków wsparcia o zasięgu lokalnym oraz kierowania do nich osób wymagających pomocy. Do kompetencji powiatu należy organizowanie i zapewnienie usług o określonym standardzie w domach pomocy o zasięgu ponadgminnym oraz kierowanie do nich osób ubiegających się o przyjęcie.

Warunki działania domów pomocy społecznej są bardzo trudne. Obok problemów natury finansowej pojawiają się także problemy z zakresu zarządzania, doboru wykwalifikowanego personelu, problemy lokalowe czy też dotyczące bezpośrednio mieszkańców.

Na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej opracowano „Projekt rekomendacji minimalnego standardu domów pomocy w Polsce”. Dokładna analiza działalności domów pomocy społecznej pozwoliła na sformułowanie następujących wniosków:

• istnieje ogromne zróżnicowanie standardu budynków i świadczonych tam usług,

• występują trudne warunki lokalowe,

• zaobserwowano brak możliwości respektowania prawa mieszkańca do intymności i prywatności (wspólne łazienki i toalety na korytarzach),

• zbyt duże budynki (dla 200 - 300 osób),

• zbyt duże zagęszczenie mieszkańców.

7. Prognozy zmian w zakresie pomocy społecznej

Rozwój pomocy społecznej jest uzależniony od szeregu uwarunkowań, m.in.:

• rozwój gospodarczy kraju,

• zakładany kierunek reformy całego systemu polityki społecznej,

• sytuacja demograficzna kraju i postępująca zmiana modelu rodziny,

• dążenie do zgodności rozwiązań polskich w tym zakresie z rozwiązaniami obowiązującymi w Unii Europejskiej.

Prognozując zmiany w pomocy społecznej należy uwzględnić sytuację demograficzną Polski, z której wynika, że mamy do czynienia ze starzeniem się społeczeństwa polskiego. Zjawisko stałego wzrostu liczby ludzi starszych oznacza dla instytucji pomocy społecznej zarówno w dalszej, jak i w bliższej perspektywie konieczność zapewnienia właściwej organizacji życia tej części populacji, która nie jest zdolna do samodzielnej egzystencji. Przypuszczalnie ze względu na szczególnie niekorzystne zmiany w zakresie stosunków rodzinnych i sąsiedzkich i ogólnie niski poziom zabezpieczenia materialnego ludzi starszych, odsetek osób wymagających pomocy będzie rósł. Z pewnością więc w niedalekiej przyszłości wzrośnie zapotrzebowanie na świadczenia opiekuńcze oraz na wszelkie usługi, świadczone przez ośrodki wsparcia. Zasada rodzinnej odpowiedzialności za sytuację materialną najbliższych krewnych została prawnie zapisana, ale w praktyce nie jest do wyegzekwowania.

W przyszłości musi być spełniona zgodność rozwiązań polskich w zakresie pomocy społecznej z rozwiązaniami obowiązującymi w UE.

Aby podnieść efektywność działania instytucji pomocy społecznej w Polsce, konieczna jest ścisła współpraca w procesie pokonywania trudności przez wszystkie zainteresowane strony: współpraca na linii pracownik socjalny - świadczeniobiorca, jak również ścisłe współdziałanie między różnymi instytucjami, działającymi w obszarze pomocy społecznej.

Jedno jest pewne pomoc społeczna powinna nikomu nie szkodzić, a ponadto w jej ramach powinno się dążyć do trwałego usamodzielnienia każdego, kto był zmuszony udać się po jej wsparcie. Należy przy tym respektować takie wartości jak: godność i odpowiedzialność jednostki, prawa człowieka, samorządność i równość szans. Wraz z rozwojem sektora niepublicznego w pomocy społecznej, należałoby jednocześnie rozwinąć instytucje rzecznictwa interesów klientów pomocy społecznej oraz system formalnej i nieformalnej kontroli, za który będzie odpowiadać sektor publiczny.

BIBLIOGRAFIA:

1. Zabezpieczenie społeczne Pisz; AE 1998;

2. Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym 26.02.1997

3. Ustawa o pomocy społecznej 19.08.1996

4. Zadania społeczne Pisz; AE 1999

5. Polityka społeczna w okresie transformacji, Frączkiewicz - Wronka i M. Zrałek; AE Katowice 2000

6. Polityka społeczna, A. Rajkiewicz i J. Supińska; Katowice 1998

7. www.spes.org.pl

8. http://republika.pl/kpjas/rsz.html

9. http://achilles.wam.lodz.pl/reforma

10. http://www.sil.finn.pl/xml/gazeta/archiwum/1999/r3_2

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

19

---