plik

��OG�LNE WPROWADZENIE DO LITURGII GODZIN Przypisy 1. SBusznie zalicza si publiczn i wsp�ln modlitw Ludu Bo|ego do gB�wnych powinno[ci Ko[cioBa. Ju| od samych jego pocztk�w ci, kt�rzy zostali ochrzczeni, "trwali w nauce ApostoB�w i we wsp�lnocie, w Bamaniu chleba i w modlitwie" (Dz 2, 42). Dzieje Apostolskie wspominaj wielokrotnie jednomy[ln modlitw wsp�lnoty chrze[cijaDskiej1. Zwiadectwa pierwotnego Ko[cioBa stwierdzaj, |e r�wnie| i poszczeg�lni wierni oddawali si modlitwie w okre[lonych godzinach dnia. W r�|nych okolicach bardzo prdko ustaliB si zwyczaj przeznaczania na modlitw pewnych okres�w czasu, jak np. o zmierzchu, gdy zapalano [wiatBa, lub z brzaskiem dnia, kiedy noc si koDczy i zaczyna [wita. Z biegiem czasu u[wicano wsp�ln modlitw tak|e inne godziny dnia kierujc si tym, co wyczytywano w Dziejach Apostolskich. Ukazuj one uczni�w zgromadzonych o godzinie trzeciej2; Piotra wchodzcego na taras, aby si pomodli okoBo sz�stej godziny (Dz 10, 9); Piotra i Jana wchodzcych do [wityni na modlitw o godzinie dziewitej (Dz 3, 1); PawBa i Sylasa modlcych si o p�Bnocy i [piewajcych wtedy hymny Bogu (Dz 16, 25). 2. Owe wsp�lne modlitwy przeksztaBciBy si stopniowo w [ci[le okre[lone godziny modlitw. Tak powstaBa Liturgia Godzin, wzbogacona tak|e czytaniami. Jest ona przede wszystkim modlitw uwielbienia i pro[b bBagaln; jest modlitw Ko[cioBa z Chrystusem i do Chrystusa. I. Modlitwa Chrystusa Chrystus modli si do Ojca 3. Najwy|szy KapBan Nowego i wiecznego Przymierza, Jezus Chrystus, SBowo pochodzce od Ojca i bdce blaskiem Jego chwaBy, przyszedB na [wiat dla udzielenia ludziom |ycia Bo|ego i "zapocztkowaB na tym ziemskim wygnaniu �w hymn, kt�ry rozbrzmiewa w niebie po wszystkie czasy". Odtd z serca Jezusa pBynie chwaBa Bo|a wyra|ona ludzkimi sBowami uwielbienia, przebBagania i wstawiennictwa. On, kt�ry jest pocztkiem nowej ludzko[ci i Po[rednikiem midzy Bogiem i ludzmi, modli si do Ojca w imieniu wszystkich i ich dobra. 4. Syn Bo|y stanowi jedno ze swoim Ojcem (J 10, 30), a przychodzc na [wiat wypowiedziaB te sBowa: "Oto id peBni Twoj wol, Bo|e" (Hbr 10, 9). On zechciaB tak|e pozostawi nam przykBad swojej modlitwy. Ewangelia ukazuje nam czsto modlcego si Chrystusa: podczas chrztu, gdy B�g ujawnia Jego posBannictwo; przed powoBaniem ApostoB�w; przy cudownym rozmno|eniu chleba; w czasie przemienienia na g�rze; przy uzdrowieniu gBuchoniemego; podczas wskrzeszenia Aazarza; przed mesjaDskim wyznaniem wiary przez Piotra; kiedy uczyB swych uczni�w modlitwy; po ich powrocie z misji, na kt�r ich wysBaB; gdy bBogosBawiB dzieci i kiedy si modliB za Piotra. Codzienna dziaBalno[ Chrystusa BczyBa si [ci[le z modlitw, nawet wicej: ona jakby z modlitwy pBynBa. Widzimy Go udajcego si na miejsce odosobnione lub na g�r, aby si modli; wstajcego nad ranem lub modlcego si p�znym wieczorem, a| do czwartej stra|y, spdzajcego caB noc na modlitwie. Wiemy, |e Chrystus uczestniczyB w modlitwie publicznej w synagogach, dokd si udawaB w sobot "zgodnie ze swoim zwyczajem", oraz w [wityni, kt�r nazwaB domem modlitwy. Niewtpliwie te| odmawiaB codzienne modlitwy, jak to czynili pobo|ni Izraelici. OdmawiaB tak|e tradycyjne bBogosBawieDstwa przy posiBkach: podczas rozmno|enia chleb�w, przy Ostatniej Wieczerzy i kiedy w Emaus zasiadB do stoBu ze swoimi uczniami. Od[piewaB te| z nimi hymn przed udaniem si na G�r Oliwn. A| do koDca swego |ycia - w obliczu Mki, podczas Ostatniej Wieczerzy, w trwodze konania i na krzy|u - ukazuje nam Boski Mistrz modlitw jako moc o|ywiajc caB Jego dziaBalno[ mesjaDsk i Jego przej[cie z tego [wiata do Ojca. "Z gBo[nym woBaniem i pBaczem za dni swego ciaBa zanosiB gorce pro[by do Tego, kt�ry m�gB Go wybawi od [mierci" (Hbr 5, 7). Kiedy za[ dokonaB ofiary na oBtarzu krzy|a, "udoskonaliB na wieki tych, kt�rzy s u[wiceni" (Hbr 10, 14); powstawszy za[ z martwych, |yje zawsze i modli si za nas. II. Modlitwa Ko[cioBa Wezwanie do modlitwy 5. To, co Pan Jezus sam czyniB, poleciB r�wnie| i nam czyni. M�wiB bowiem czsto: "M�dlcie si, pro[cie, bBagajcie w imi moje". PozostawiB nam tak|e wz�r pro[by w Modlitwie PaDskiej. Podkre[laB konieczno[ modlitwy pokornej, czujnej, ustawicznej i ufnej w dobro Ojca, o|ywionej dobr intencj i peBnej szacunku w obliczu Boga. ApostoBowie czsto nam przekazuj w swoich listach r�|ne modlitwy, zwBaszcza wielbice Pana i dzikczynne. Oni r�wnie| wzywaj nas do gorliwej i ustawicznej modlitwy zanoszonej w Duchu Zwitym przez Chrystusa do Boga i podkre[laj jej skuteczno[ dla naszego u[wicenia. Zachcaj nas tak|e do modlitwy uwielbienia i dzikczynienia, bBagalnej i wstawienniczej za wszystkich. Ko[ci�B podejmuje modlitw Chrystusa 6. CzBowiek jest stworzony przez Boga i zale|ny od Niego. Powinien wic uzna i wyznawa t wBadz Stw�rcy nad sob. Tak te| czynili, modlc si, wszyscy pobo|ni w cigu wszystkich wiek�w. Ale zwracajc si do Boga musimy pozostawa w jedno[ci z Chrystusem, Panem wszystkich ludzi i jedynym Po[rednikiem, bo tylko przez Niego mamy dostp do Boga. On bowiem Bczy ze sob caB spoBeczno[ ludzk. W ten spos�b powstaje wewntrzny zwizek midzy modlitw Chrystusa a modlitw caBej rodziny ludzkiej. W Chrystusie wic, i tylko w Nim, religijno[ czBowieka znajduje sw zbawcz warto[ i osiga sw�j cel. 7. Istotny i najgBbszy zwizek zachodzi natomiast midzy Chrystusem i tymi, kt�rych On wBczyB jako czBonk�w do swojego CiaBa, czyli Ko[cioBa, przez sakrament odrodzenia. W ten spos�b caBe CiaBo otrzymuje wszelkie bogactwa Syna: dar Ducha Zwitego, prawd i |ycie oraz uczestnictwo w Boskim synostwie Chrystusa, objawione nam w Jego modlitwie, gdy przebywaB w[r�d nas. CaBe CiaBo Ko[cioBa ma tak|e udziaB i w kapBaDstwie Chrystusa: "Ci, kt�rzy zostali ochrzczeni, s tak|e i po[wiceni przez odrodzenie i namaszczenie Duchem Zwitym; s duchow [wityni i [witym kapBaDstwem", uzdolnieni do skBadania kultu Nowego Przymierza; kult ten nie jest owocem naszych wysiBk�w, lecz zasBug Chrystusa i Jego darem. "Najwikszy to dar Boga dla ludzi: Swoje SBowo, przez kt�re wszystko si staBo, uczyniB ich gBow; ich samych za[ Jego czBonkami. Syn Bo|y jest wic i synem czBowieczym. Jako B�g jest jedno z Ojcem, a jako czBowiek jednym spo[r�d ludzi. Gdy w modlitwie zwracamy si do Boga, nie odBczamy od Niego Jego Syna; a kiedy modli si CiaBo, nie czyni tego bez Bczno[ci z GBow. Nasz Pan, Jezus Chrystus, Syn Bo|y, jest jedynym Zbawc swego CiaBa. On sam si modli za nas i w nas, a i do Niego my si modlimy. On modli si za nas jako nasz kapBan; modli si w nas, bo jest GBow CiaBa, kt�rym jeste[my, a modlimy si do Niego, bo jest naszym Bogiem. Rozpoznajmy wic w Nim nasze gBosy, a Jego gBos w nas samych". Na tym wic polega wielko[ modlitwy chrze[cijaDskiej: jest ona udziaBem w miBo[ci Jednorodzonego Syna ku Ojcu i w modlitwie, kt�r Syn podczas swego ziemskiego |ycia wyra|aB ludzkimi sBowami. Ta modlitwa trwa nieustannie w caBym Ko[ciele i wszystkich jego czBonkach w imieniu caBej ludzko[ci i dla jej zbawienia. DziaBanie Ducha Zwitego 8. Jedno[ modlcego si Ko[cioBa jest dzieBem Ducha Zwitego. Jest On w Chrystusie, w caBym Ko[ciele i w ka|dym ochrzczonym. To wBa[nie "Duch Zwity przychodzi z pomoc naszej sBabo[ci i przyczynia si za nami w bBaganiach, kt�rych nie mo|na wyrazi sBowami" (Rz 8, 26). On, jako Duch Syna, daje nam "ducha przybrania za syn�w, w kt�rym mo|emy woBa: Abba, Ojcze!" (Rz 8, 15). Nie ma wic modlitwy chrze[cijaDskiej bez dziaBania Ducha Zwitego. On jednoczy caBy Ko[ci�B i przez Syna prowadzi go do Ojca. Modlitwa wsp�lnoty 9. PrzykBad i polecenia Pana i ApostoB�w wzywaj nas do nieustannej i wytrwaBej modlitwy. Nie chodzi o czysto prawny nakaz, ale o najbardziej istotn cech Ko[cioBa. Jest on bowiem wsp�lnot i ma to wyra|a tak|e i w modlitwie. Dlatego Dzieje Apostolskie, gdy m�wi po raz pierwszy o wsp�lnocie wiernych, ukazuj nam j jako "trwajc jednomy[lnie na modlitwie razem z niewiastami, Maryj, matk Jezusa, i Jego brami" (Dz 1, 14). "Jeden duch i jedno serce o|ywiaBy wszystkich wierzcych" (Dz 4, 32). yr�dBem za[ tej jedno[ci byBo sBowo Bo|e, braterska wsp�lnota, modlitwa i Eucharystia. Bez wtpienia modlitwa w odosobnieniu i przy drzwiach zamknitych54 jest zawsze konieczna i zalecana55, bo jest modlitw czBonka Ko[cioBa przez Chrystusa i w Duchu Zwitym. Jednak|e modlitwa wsp�lnoty ma szczeg�ln warto[, bo przecie| Chrystus powiedziaB: "Gdzie dwaj lub trzej zebrani s w imi moje, tam jestem po[r�d nich" (Mt 18, 20). III. Liturgia Godzin U[wicenie czasu 10. Chrystus nam przykazaB: "Zawsze trzeba si modli i nie ustawa" (Ak 18, 1). Ko[ci�B stosuje si wiernie do tego nakazu, nie ustaje w modlitwie i wzywa nas do niej tymi sBowami: "Przez Niego (Jezusa) skBadajmy Bogu ustawicznie ofiar czci" (Hbr 13, 15). Przykazanie to speBniamy nie tylko sprawujc Eucharysti, ale tak|e w inny spos�b, a zwBaszcza przez Liturgi Godzin. Wyr�|nia si ona spo[r�d czynno[ci liturgicznych szczeg�lnie tym, |e u[wica wszystkie pory dnia i nocy, jak o tym [wiadczy staro|ytna tradycja chrze[cijaDska56. 11. Celem Liturgii Godzin jest wic u[wicenie dnia i ludzkiej dziaBalno[ci. Jej ukBad ma przeto odpowiada w miar mo|no[ci, przez poszczeg�lne Godziny, odpowiednim chwilom dnia, z r�wnoczesnym uwzgldnieniem warunk�w |ycia wsp�Bczesnego57. Dlatego "dla rzeczywistego u[wicenia dnia i odm�wienia z po|ytkiem duchowym Godzin kanonicznych zaleca si zachowanie czasu najbardziej zbli|onego do wBa[ciwej pory tych Godzin"58. Liturgia Godzin a Eucharystia 12. Liturgia Godzin rozciga na poszczeg�lne pory dnia uwielbienie i dzikczynienie oraz wspomnienie tajemnic zbawienia, modlitw bBagaln i przedsmak niebiaDskiej chwaBy dany nam w Eucharystii, bdcej o[rodkiem i szczytem caBego |ycia wsp�lnoty chrze[cijaDskiej60. Liturgia Godzin najlepiej przygotowuje do owocnego sprawowania Eucharystii i o|ywia odpowiednie usposobienie, jak wiar, nadziej, miBo[, pobo|no[ i ducha ofiary. Liturgia Godzin speBnianiem kapBaDskiego dzieBa Chrystusa 13. Chrystus w Duchu Zwitym speBnia przez Ko[ci�B "dzieBo odkupienia ludzi i doskonaBego uwielbienia Boga". Dokonuje si ono przez Eucharysti i sakramenty, ale tak|e poprzez Liturgi Godzin. Chrystus bowiem jest obecny, kiedy zbiera si wsp�lnota, gdy gBosi si sBowo Bo|e i gdy "Ko[ci�B si modli i [piewa psalmy". U[wicenie czBowieka 14. Liturgia Godzin u[wica czBowieka i wielbi Boga. Przez ni bowiem nawizuje si dialog pomidzy Bogiem i ludzmi, gdy "B�g przemawia do swego ludu, a lud odpowiada Bogu [piewem i modlitw". Zbawcze sBowo Bo|e zajmuje wa|ne miejsce w Liturgii Godzin i mo|e ono przynie[ jej uczestnikom obfite owoce u[wicenia. Z Pisma [witego bowiem wzite s czytania; sBowo Boga zawarte w psalmach [piewa si przed Jego obliczem, a pro[by, modlitwy i [piewy przenika duch i natchnienie Pisma. Wiara uczestniczcych karmi si nie tylko tym, "co zostaBo napisane dla naszego pouczenia" (Rz 15, 4), lecz tak|e wtedy, gdy Ko[ci�B si modli i [piewa, dusze wznosz si ku Bogu w nale|nym Mu hoBdzie i otrzymuj od Niego obfitsz Bask. ChwaBa oddawana Bogu w jedno[ci z Ko[cioBem niebios 15. W Liturgii Godzin Ko[ci�B speBnia kapBaDski urzd Chrystusa skBadajc Bogu "nieustannie" ofiar czci, to znaczy owoc warg, kt�re wyznaj Jego imi. Ta modlitwa jest gBosem Oblubienicy przemawiajcej do OblubieDca. Nawet wicej, jest ona modlitw Chrystusa i Jego CiaBa skierowan do Ojca. "Wszyscy bowiem oddajcy si tej modlitwie wypeBniaj zadanie Ko[cioBa i r�wnocze[nie uczestnicz w najwy|szym zaszczycie Oblubienicy Chrystusa, poniewa| oddaj Bogu chwaB, stojc przed Jego tronem w imieniu Matki Ko[cioBa". 16. Ko[ci�B wielbic Boga Liturgi Godzin Bczy si z pie[ni chwaBy wiecznie rozbrzmiewajcej w niebiaDskim przybytku, a r�wnocze[nie raduje si przedsmakiem wieczystej chwaBy wy[piewywanej nieustannie przed tronem Boga i Baranka, opisanej przez [w. Jana w Ksidze Apokalipsy. Albowiem nasza [cisBa Bczno[ z Ko[cioBem w niebie wtedy si urzeczywistnia, gdy wsp�lnie w radosnym uniesieniu "sBawimy Bo|y majestat, a odkupieni przez krew Chrystusa ze wszystkich pokoleD, jzyk�w i narod�w (Ap 5, 9) i zebrani w jeden Ko[ci�B, jedn pie[ni chwaBy wysBawiamy Boga w Tr�jcy Jedynego". T niebiaDsk liturgi ujrzeli w widzeniach prorocy jako zwyciski dzieD bez nocy i [wiatBo[ bez ciemno[ci: "Ju| nie bdziesz mie sBoDca w dzieD jako [wiatBa ani jasno[ ksi|yca nie za[wieci tobie, lecz Pan bdzie dla ciebie wieczn [wiatBo[ci" (Iz 60, 19; por. Ap 21, 23. 25). "Bdzie tylko jeden jedyny dzieD - Pan tylko wie o nim - nie bdzie to ani dzieD, ani noc, wieczorn por bdzie jasno" (Za 14, 7). Ju| przeto "dosignB nas kres czas�w (por. 1 Kor 10, 11); ju| zostaBo postanowione nieodwoBalnie odnowienie [wiata, i ju| zaczBo si ono urzeczywistnia w doczesno[ci". Tak poucza nas wiara o sensie naszego |ycia na ziemi i ka|e nam oczekiwa razem z caBym stworzeniem objawienia si syn�w Bo|ych75. T wiar gBosimy w Liturgii Godzin, tej nadziei dajemy wyraz i w niej si umacniamy, i ju| teraz poniekd mamy udziaB w rado[ciach wiekuistej chwaBy dnia, kt�ry nie zna zmierzchu. Pro[by bBagalne i ordownictwo 17. Liturgia jest nie tylko uwielbieniem Boga. W niej Ko[ci�B wyra|a tak|e pro[by i pragnienia wiernych oraz wyprasza dla caBego [wiata zbawienie u Chrystusa, a przez Niego u Ojca76. Jest to nie tylko gBos Ko[cioBa, ale i Chrystusa, bo w Jego imieniu, to znaczy "przez Pana naszego Jezusa Chrystusa", modlitwy te s zanoszone. W ten spos�b Ko[ci�B w dalszym cigu podejmuje te modlitwy i bBagania, kt�re Chrystus wypowiadaB za dni swego CiaBa77, i przez to s one szczeg�lnie skuteczne. A wic nie tylko miBo[, przykBad i pokuta wsp�lnoty ko[cielnej, lecz tak|e i jej modlitwa jest rzeczywist posBug, kt�r jak matka speBnia wobec dusz, aby je prowadzi do Chrystusa78. Dotyczy to przede wszystkim tych, kt�rych szczeg�lnie powoBano do sprawowania Liturgii Godzin, to znaczy: biskup�w i kapBan�w modlcych si z urzdu za swoich wiernych i za caBy lud Bo|y79; oraz tych, kt�rzy przyjli [wicenia diakoDskie jak r�wnie| i osoby zakonne80. yr�dBo i uwieDczenie dziaBalno[ci pasterskiej 18. Uczestnictwo w Liturgii Godzin przyczynia si do duchowego wzrostu Ludu Bo|ego81. Jest ono ukrytym, ale bardzo istotnym apostolstwem. "Albowiem prace apostolskie to maj na celu, aby wszyscy, stawszy si dziemi Bo|ymi przez wiar i chrzest, gromadzili si wsp�lnie, wielbili Boga po[r�d Ko[cioBa, uczestniczyli w ofierze i po|ywali Wieczerz PaDsk"82. W ten spos�b |ycie wiernych wyra|a i ukazuje innym "misterium Chrystusa i rzeczywist natur prawdziwego Ko[cioBa. Jest on bowiem... widzialny i wyposa|ony w dobra niewidzialne; |arliwy w dziaBaniu i oddany kontemplacji; obecny w [wiecie, a jednak pielgrzymujcy"83. R�wnocze[nie czytania i modlitwy Liturgii Godzin s zr�dBem |ycia chrze[cijaDskiego. Ze stoBu Pisma [w. i sB�w [witych PaDskich czerpie sw�j pokarm, modlitw za[ si umacnia. I tylko Pan, bez kt�rego nic uczyni nie mo|emy84, sprawia, |e nasze dziaBanie jest skuteczne i owocne85, gdy o to bdziemy Go prosi. W ten spos�b bdziemy dzieD po dniu wzrastali jako [witynia Boga w Duchu86 na miar peBnego wzrostu dojrzaBo[ci Chrystusowej87, przy czym przybywa nam siB do gBoszenia Chrystusa wszystkim, kt�rzy s na zewntrz88. Zgodno[ ducha ze sBowem 19. Ta modlitwa stanie si prawdziwie modlitw osobist ka|dego, kto w niej uczestniczy, gdy bdzie sprawowana godnie, uwa|nie i gorliwie, a duch dostroi si do sB�w. Wtedy te| stanie si zr�dBem pobo|no[ci i wielorakiej Baski Bo|ej i |ywi bdzie modlitw prywatn przez dziaBalno[ apostolsk89. Niech wic ka|dy wsp�Bpracuje z Bask z wysoka, aby jej nie przyjmowa na pr�|no, szukajc Chrystusa i przez modlitw coraz gBbiej wnikajc w Jego misterium90. Niech wszyscy wielbi Boga i zanosz do Niego bBagania w tym samym duchu, w jakim si modliB Boski Zbawiciel. IV. Osoby odprawiajce Liturgi Godzin a. Wsp�lne odprawianie Liturgii Godzin 20. Liturgia Godzin, podobnie jak inne czynno[ci liturgiczne, nie jest czynno[ci prywatn, lecz caBego CiaBa Ko[cioBa. Ona to czyni je widocznym i naD oddziaBuje. Jest to najbardziej dostrzegalne - i dlatego najbardziej zalecane - gdy j sprawuje Ko[ci�B miejscowy wraz ze swoim biskupem w otoczeniu kapBan�w i sBug oBtarza, bo "w tym Ko[ciele jest obecny i dziaBa jeden, [wity, katolicki i apostolski Ko[ci�B Chrystusowy". Nawet i wtedy, gdy biskup jest nieobecny, kanonicy kapitulni czy inni kapBani powinni to czyni w czasie odpowiadajcym poszczeg�lnym Godzinom, i je[li to mo|liwe, z udziaBem wiernych. To samo odnosi si tak|e do kapituB kolegiackich. 21. Wszdzie, gdzie jest to mo|liwe, gB�wne Godziny powinny by odprawiane w ko[ciele tak|e i przez inne wsp�lnoty wiernych, a przede wszystkim parafialne; parafie s bowiem wsp�lnotami diecezji zorganizowanymi lokalnie pod przewodnictwem pasterzy zastpujcych biskupa. "W pewien spos�b przedstawiaj one widzialny Ko[ci�B ustanowiony na caBej ziemi". 22. Wierni wezwani na Liturgi Godzin i na niej zebrani w jedno[ci serc i gBos�w, czyni widocznym Ko[ci�B sprawujcy misterium Chrystusa. 23. Organizacja i kierownictwo modlitw wsp�lnoty nale|y do tych, kt�rzy otrzymali [wicenia lub specjaln misj kanoniczn. Niech wic doBo| oni staraD, "by wszyscy powierzeni ich opiece byli jednomy[lni w modlitwie". Maj oni zachca wiernych do wsp�lnego udziaBu w gB�wnych cz[ciach Liturgii Godzin, zwBaszcza w niedziele i [wita, oraz przygotowa ich do tego odpowiednimi pouczeniami. Niech im poka|, |e taki udziaB jest autentyczn szkoB modlitwy. Aby to osign, nale|y przyswoi wiernym zrozumienie psalm�w w duchu chrze[cijaDskim, a oni w ten spos�b naucz si stopniowo modlitwy Ko[cioBa i coraz bardziej bd j prze|ywa. 24. Wsp�lnoty kanonik�w, mnich�w i mniszek oraz czBonkowie innych zakon�w, kt�rzy na mocy reguBy lub konstytucji odprawiaj wsp�lnie Liturgi Godzin w caBo[ci lub cz[ciowo, wedBug powszechnego albo wBasnego obrzdu, ukazuj w specjalny spos�b modlcy si Ko[ci�B, bo s wtedy w peBni obrazem Ko[cioBa wielbicego Pana zgodnym gBosem. Wsp�lnoty te speBniaj zadanie "wsp�Bpracy przede wszystkim modlitw w budowaniu i wzro[cie caBego Mistycznego CiaBa Chrystusowego oraz dobra Ko[cioB�w miejscowych". Odnosi si to zwBaszcza do wsp�lnot kontemplacyjnych. 25. Ci, kt�rzy przyjli [wicenia i nie s zobowizani skdind do wsp�lnego odmawiania Liturgii Godzin, niech si staraj, je[li mieszkaj razem lub bior udziaB w swoich spotkaniach, odm�wi wsp�lnie przynajmniej cz[ tych modlitw, a zwBaszcza Jutrzni rano i Nieszpory pod wiecz�r. 26. Zakonnikom i zakonnicom nie obowizanym do wsp�lnego sprawowania Liturgii Godzin, a tak|e czBonkom jakiegokolwiek instytutu doskonaBo[ci, usilnie si zaleca, aby j odprawiali we wBasnej wsp�lnocie, albo z wiernymi, w caBo[ci lub przynajmniej cz[ciowo. 27. Ludzi [wieckich gromadzcych si z r�|nych powod�w, apostolskich lub innych, zachca si do wypeBnienia obowizku wsp�lnej modlitwy Ko[cioBa przez odm�wienie cz[ci Liturgii Godzin. Wypada bowiem, by si przyzwyczajali do czczenia Boga w duchu i prawdzie, a to przede wszystkim przez czynno[ liturgiczn. Niech te| wiedz, |e przez kult publiczny i modlitw dosigaj wszystkich ludzi i w niemaBym stopniu mog si przyczyni do zbawienia caBego [wiata. Wypada wreszcie, by i w rodzinie, kt�ra jest jakby domowym sanktuarium Ko[cioBa, nie poprzestawano na wsp�lnych modlitwach, ale tak|e, w miar mo|no[ci, odmawiano jak[ cz[ Liturgii Godzin, zespalajc si w ten spos�b tym [ci[lej z caBym Ko[cioBem. b. Obowizek odprawiania Liturgii Godzin 28. Liturgi Godzin powierzono szczeg�lnie tym, kt�rzy przyjli [wicenia. tj. biskupom, kapBanom i diakonom. Ka|dy wic z nich jest do niej obowizany, i to nawet wtedy, gdy wierni nie bior w niej udziaBu. W tym wypadku stosuje si odpowiednie zmiany. Ko[ci�B poleca tym duchownym odprawianie Liturgii Godzin, poniewa| modlitwa Chrystusowa ma trwa nieprzerwanie w Ko[ciele. Stanie si to wtedy, kiedy przynajmniej oni bd speBniali stale i niezawodnie to, co jest zadaniem caBej wsp�lnoty wierzcych. Przede wszystkim biskup jest widzialnym uosobieniem Chrystusa; jest on bowiem najwy|szym kapBanem swej owczarni i od niego w pewien spos�b pochodzi i zale|y |ycie w Chrystusie wiernych, kt�rzy zostali mu powierzeni. Dlatego biskup ma by oddany modlitwie jako pierwszy spo[r�d grona swego Ko[cioBa, a sprawowana przez niego Liturgia Godzin jest zawsze modlitw w imieniu Ko[cioBa i za Ko[ci�B mu powierzony. KapBani zjednoczeni z biskupem i caBym prezbiterium tak|e uosabiaj Chrystusa KapBana i na nich te| spoczywa ten sam obowizek zanoszenia do Boga modlitw bBagalnych za lud im oddany jak r�wnie| za caBy [wiat. Wszyscy powy|ej wymienieni speBniaj posBug Dobrego Pasterza modlcego si za swoich, aby mieli |ycie i zespolili si w jedno. Liturgia Godzin, do kt�rej Ko[ci�B ich zobowizuje, ma o|ywia ich pobo|no[ i modlitw osobist, by dla nich |r�dBem kontemplacji oraz natchnieniem pracy duszpasterskiej i misyjnej dla rozkwitu Ko[cioBa Bo|ego. 29. Ko[ci�B powoBaB biskup�w, kapBan�w i diakon�w do sprawowania Liturgii godzin (por. nr 17). Powinni wic oni codziennie wypeBni w caBo[ci ten obowizek przestrzegajc, o ile to mo|liwe, odmawiania poszczeg�lnych Godzin w odpowiedniej porze dnia. Przede wszystkim niech zwr�c najbaczniejsz uwag na Godziny, kt�re s jak gdyby o[rodkiem tej liturgii, to znaczy na Jutrzni i Nieszpory, i niech nie opuszczaj ich bez powa|nego powodu. Niech te| wiernie odmawiaj Godzin CzytaD, jest ona bowiem przede wszystkim sprawowaniem liturgii sBowa Bo|ego. W ten spos�b dopeBni codziennego zadania szczeg�lnie im powierzonego, a mianowicie karmienia si tym sBowem, by stawa si coraz bardziej doskonaBymi uczniami Pana i coraz doskonalej wnika w niezgBbione bogactwa Chrystusa. Dla lepszego u[wicenia caBego dnia niech z prawdziwej potrzeby serca odmawiaj Modlitw w cigu dnia i na jego zakoDczenie. Przez t ostatni wypeBni w caBo[ci oficjum i polec si Bogu. 30. Jest rzecz po|dan, by diakoni ustanowieni na staBe odmawiali codziennie przynajmniej cz[ Liturgii Godzin, okre[lon przez konferencj episkopatu. 31. a) KapituBy katedralne i kolegiackie maj odprawia w ch�rze cz[ci Liturgii Godzin przewidziane prawem og�lnym lub partykularnym. CzBonkowie tych kapituB opr�cz Godzin obowizujcych wszystkich duchownych maj obowizek odmawia prywatnie te Godziny, kt�re obowizuj ich kapituB. b) Wsp�lnoty zakonne obowizane do Liturgii Godzin oraz ich poszczeg�lni czBonkowie maj odprawia oficjum zgodnie z wBasnymi ustawami, zachowujc przepis zawarty w nr 29, odnoszcy si do tych, kt�rzy przyjli [wicenia. Wsp�lnoty za[ obowizane do oficjum w ch�rze maj tam|e codziennie sprawowa caBo[ Liturgii Godzin. Poza ch�rem za[ czBonkowie tych wsp�lnot odmawiaj Godziny zgodnie z wBasnym prawem partykularnym, ale zawsze zachowujc przepis podany w nr 29. 32. PozostaBe wsp�lnoty zakonne oraz ich czBonkowie niech odprawiaj cz[ Liturgii Godzin zale|nie od konkretnych warunk�w ich |ycia; Liturgia Godzin, kt�ra jest modlitw Ko[cioBa, tworzy ze wszystkich, gdziekolwiek si znajduj, jedno serce i jedn dusz. Podobne wezwanie kieruje si tak|e do ludzi [wieckich. c. UkBad Liturgii Godzin oraz jej sprawowanie 33. Liturgia Godzin, zgodnie z przeznaczeniem, w doborze tre[ci oraz ukBadzie rzdzi si wBasnymi prawami. Dobiera ona i ukBada we wBa[ciwy sobie spos�b te skBadniki, kt�re znajduj si we wszystkich obrzdach chrze[cijaDskich. I tak na ka|d Godzin skBada si hymn, nastpnie psalmodia, potem dBu|sze lub kr�tsze czytanie Pisma [w., wreszcie modlitwy na zakoDczenie. Liturgia Godzin, czy to wsp�lnie odprawiana, czy odmawiana prywatnie, pozostaje zawsze w swej istocie dialogiem midzy Bogiem a czBowiekiem. Jednak|e wsp�lne jej odprawianie ja[niej uwydatnia to, |e jest ona z natury rzeczy modlitw wsp�lnoty Ko[cioBa. Wsp�lne odprawianie tej liturgii sprzyja czynnemu uczestnictwu biorcych w niej udziaB zgodnie z funkcj przypadajc ka|demu. Dzieje si to przez aklamacje, dialog, ch�rowe odmawianie psalm�w i dopuszcza r�|norodne zastosowanie form i [rodk�w wyrazu. Dlatego wsp�lnotowe odprawianie Liturgii Godzin ma zawsze pierwszeDstwo, szczeg�lnie je|eli si mu zapewni czynny udziaB wiernych, i nale|y j przekBada ponad prywatne jej odmawianie. W miar mo|no[ci, i gdy sprawuje si j w ch�rze lub wsp�lnocie, wypada, je[li to mo|liwe, odprawia j ze [piewem, zgodnie z jej zaBo|eniami i przeznaczeniem, uwzgldniajc przy tym charakter jej poszczeg�lnych cz[ci. W ten spos�b wypeBni si napomnienie ApostoBa: "SBowo Chrystusa niech w was przebywa z caBym swym bogactwem: z wszelk mdro[ci nauczajcie i napominajcie samych siebie przez psalmy, hymny, pie[ni peBne ducha, pod wpBywem Baski [piewajc Bogu w waszych sercach" (Kol 3, 16; por. Ef 5, 19-20) I. Wprowadzenie do caBo[ci Liturgii Godzin 34. Zazwyczaj Liturgi Godzin rozpoczyna Wezwanie. SkBada si ono z wersetu Panie, otw�rz wargi moje, a usta moje bd gBosi Twoj chwaB oraz z psalmu 95, kt�ry codziennie wzywa wiernych do gBoszenia chwaBy Bo|ej, do sBuchania gBosu Pana i zachca ich do wyczekiwania "krainy spoczynku". Zamiast psalmu 95 mo|na tak|e, zale|nie od okoliczno[ci, wzi psalm 100 lub 24. Psalm Wezwania najlepiej odmawia na przemian z jego antyfon zgodnie z podanymi wskaz�wkami. T antyfon recytuje si i powtarza przed rozpoczciem psalmu; powtarza si j tak|e po ka|dej jego strofie. 35. Wezwanie odmawia si na pocztku caBego cyklu codziennej modlitwy, poprzedza ono albo Jutrzni, albo Godzin CzytaD, w zale|no[ci od tego, kt�ra Godzina rozpoczyna dzieD. Stosownie jednak do okoliczno[ci psalm Wezwania i antyfon mo|na opu[ci, je|eli miaBby on poprzedza Jutrzni. 36. Antyfon psalmu Wezwania zmienia si w zale|no[ci od dni liturgicznych, jak to podaj przepisy tam umieszczone. II. Jutrznia i Nieszpory 37. "Zgodnie z czcigodn tradycj caBego Ko[cioBa za gB�wne cz[ci codziennego oficjum nale|y uwa|a Jutrzni jako modlitw porann i Nieszpory jako modlitw wieczorn, i tak je odprawia"2. 38. Jutrznia jest u[wiceniem porannych godzin dnia, jak to wida po jej ukBadzie i doborze tre[ci. Ten poranny charakter Jutrzni najlepiej wyra|aj sBowa [w. Bazylego: "Jutrzni po[wicamy Bogu jako pierwsze poruszenie naszej duszy i my[li i nie podejmujemy |adnego innego dziaBania, zanim wpierw nie napeBni nas rado[ci wspomnienie Boga, bo jest napisane: �wspomniaBem na Boga i rozradowaBem si� (Ps 77, 4 Vulg.). Tak|e i nasze ciaBo niech nie rozpoczyna pracy, zanim nie speBnimy tego, co napisano: �Do Ciebie bd si modliB, Panie, rankiem m�j gBos usByszysz; rano stan przed Tob i ujrz Ciebie� (Ps 5, 4-5)"3. Jutrznia odprawiana o brzasku budzcego si dnia jest ponadto wspomnieniem zmartwychwstania Pana Jezusa, "ZwiatBo[ci prawdziwej, kt�ra o[wieca ka|dego czBowieka" (J 1, 9), "SBoDca sprawiedliwo[ci" (Ml 3, 20) i "nawiedzajcego nas Wschodzcego SBoDca" (Ak 1, 78). ZrozumiaBe jest wic przypomnienie dane nam przez [w. Cypriana: "Nale|y si modli rano, aby porann modlitw wysBawia zmartwychwstanie Pana"4. 39. Nieszpory odprawia si w porze wieczornej, gdy dzieD si ju| koDczy, "dziki skBadajc za to, co w tym dniu zostaBo nam dane, i za dobro, kt�re przez nas byBo dokonane"5. Ta modlitwa "wznoszca si jak kadzidBo przed obliczem Pana i wzniesienie rk naszych w wieczornej ofierze"6 jest r�wnie| pamitk Odkupienia. Mo|na j "r�wnie| rozumie w gBbszym jeszcze znaczeniu jako rzeczywist ofiar wieczorn: t przekazan nam przez Pana i Zbawiciela naszego i przez Niego zBo|on podczas Ostatniej Wieczerzy z ApostoBami, na kt�rej daB pocztek sakramentom Ko[cioBa. Mo|na j te| pojmowa jako ofiar wieczorn, kt�r zBo|yB nastpnego dnia, to znaczy przy koDcu wiek�w, kiedy rozpostarB swe rce dla zbawienia caBego [wiata i ofiarowaB si Ojcu"7. Mamy si wic wtedy zwraca z nadziej ku ZwiatBu, kt�re nie zna zachodu - "modli si i prosi, by Chrystus powr�ciB i przyni�sB nam Bask wiekuistej [wiatBo[ci"8. W koDcu w tej wieczornej porze Bczymy nasze gBosy z Ko[cioBami wschodnimi i razem z nimi wzywamy "radosnej [wiatBo[ci [witej chwaBy przedwiecznego Ojca w niebie - bBogosBawionego Jezusa Chrystusa. Doczekawszy si zachodu sBoDca i ogldajc wieczorne [wiatBo, sBawimy Boga Ojca i Syna, i Ducha Zwitego". 40. Jutrznia przeto i Nieszpory maj wielkie znaczenie jako modlitwa wsp�lnoty chrze[cijan. Nale|y wic popiera publiczne lub wsp�lne ich odprawianie w[r�d tych zwBaszcza, kt�rzy prowadz |ycie wsp�lne. Zaleca si ponadto ich odmawianie poszczeg�lnym wiernym, kt�rzy nie mog bra udziaBu we wsp�lnym odprawianiu tych Godzin. 41. Jutrznia i Nieszpory rozpoczynaj si od wersetu wprowadzajcego: Bo|e, wejrzyj ku wspomo|eniu memu. Panie, pospiesz ku ratunkowi memu, po kt�rym dodaje si ChwaBa Ojcu i Synowi, i Duchowi Zwitemu, jak byBa... oraz Alleluja (opuszczane w okresie Wielkiego Postu). Ten werset oraz ChwaBa Ojcu... opuszcza si wtedy, gdy Jutrzni rozpoczyna si od Wezwania. 42. Nastpnie [piewa si lub odmawia odpowiedni hymn. Hymn nadaje ka|dej Godzinie czy [witu wBa[ciwy ton, a r�wnocze[nie wprowadza w atmosfer radosnej modlitwy, zwBaszcza gdy wierni bior w niej udziaB. 43. Po hymnie nastpuje psalmodia stosownie do wytycznych podanych w nr 121-125. Psalmodia Jutrzni skBada si z jednego psalmu przystosowanego do godziny porannej, z pie[ni zaczerpnitej ze Starego Testamentu oraz z drugiego psalmu o charakterze pochwalnym zgodnie z tradycj Ko[cioBa. Psalmodia Nieszpor�w skBada si z dw�ch psalm�w, albo dwu cz[ci jednego, gdy ten jest dBu|szy, dostosowanych do tej godziny dnia i jej odprawiania z udziaBem wiernych, oraz pie[ni zaczerpnitej z List�w Apostolskich lub Apokalipsy. 44. Po psalmodii nastpuje kr�tkie lub dBu|sze czytanie. 45. Czytanie kr�tkie jest dobrane odpowiednio do dnia, okresu liturgicznego lub [wita. Nale|y je odczyta jako gBoszenie sBowa Bo|ego i tak te| go sBucha. Uwydatnia ono z moc jakie[ zdanie i my[l natchnion lub te sBowa Pisma [w., na kt�re nie zwr�ciBoby si uwagi w czytaniu cigBym. Czytania kr�tkie Bcznie z psalmodi r�|ne s na poszczeg�lne dni. 46. WedBug uznania celebrujcego, a zwBaszcza przy udziale wiernych, mo|na wybra dBu|sze czytanie z Pisma [w., zaczerpnite czy to z Godziny CzytaD, czy z tekst�w mszalnych, przede wszystkim tych, kt�re si opu[ciBo z r�|nych powod�w. Niekiedy mo|na te| wybra inne jeszcze czytania, bardziej dostosowane, zgodnie z tym, co powiedziano w nr 249-250 i w nr 251. 47. Gdy Jutrzni i Nieszpory odprawia si przy udziale wiernych, czytanie dBu|sze mo|na, wedBug uznania, wyja[ni w kr�tkiej homilii. 48. Po czytaniu bdz te| homilii wypada zachowa w skupieniu chwil milczenia. 49. Odpowiedzi na sBowo Bo|e jest kr�tkie responsorium [piewane lub recytowane, kt�re jednak wedle uznania mo|na opu[ci. Zamiast responsorium wolno [piewa inn pie[D tego rodzaju i o podobnym przeznaczeniu, jednak|e te pie[ni musz by zatwierdzone do tego celu przez konferencj episkopatu. 50. Nastpnie wykonuje si uroczy[cie pie[D z Ewangelii z jej wBasn antyfon: w Jutrzni pie[D Zachariasza BBogosBawiony Pan, B�g Izraela, a w Nieszporach pie[D Maryi Wielbi dusza moja Pana. Obie te pie[ni, majce za sob wielowiekow i powszechn tradycj Ko[cioBa rzymskiego, wyra|aj pochwaB dzieBa odkupienia i dzikczynienie. Antyfony tych pie[ni s dostosowane do dnia, okresu liturgicznego lub [wita. 51. Po pie[ni odmawia si rano modlitwy po[wicajce Panu dzieD i jego prace, a wieczorem modlitwy wstawiennicze (por. nr 179-193). 52. Po tych modlitwach i pro[bach odmawia si wsp�lnie Ojcze nasz. 53. Bezpo[rednio po Ojcze nasz odmawia si modlitw koDczc te Godziny. Dla dni zwykBych znajduje si ona w psaBterzu, dla innych dni w tekstach wBasnych obchodu liturgicznego. 54. Na zakoDczenie kapBan lub diakon przewodniczcy liturgii pozdrawia wiernych sBowami: Pan z wami i udziela im bBogosBawieDstwa jak we Mszy [w., po czym dodaje: Idzcie w pokoju, na co obecni odpowiadaj: Bogu niech bd dziki. W braku kapBana lub diakona liturgia tych Godzin koDczy si bBogosBawieDstwem: Niech nas Pan bBogosBawi... III. Godzina CzytaD 55. Godzina CzytaD podaje do rozwa|enia ludowi Bo|emu, a zwBaszcza osobom szczeg�lnie Bogu po[wiconym, obfity skarbiec Pisma [w. oraz najpikniejsze teksty autor�w pism dotyczcych |ycia duchowego. Obecnie zakres codziennych czytaD biblijnych we Mszy [w. zostaB poszerzony, jednak|e bogactwa objawienia i tradycji podane w Godzinie CzytaD przyczyniaj si do wikszego postpu duchowego. Przede wszystkim kapBani powinni poszukiwa tych bogactw, aby rozdziela innym dane im sBowo Bo|e i swoj nauk "karmi lud Bo|y"9. 56. Godzina CzytaD obejmuje tak|e psalmy, hymn, modlitw oraz inne jeszcze cz[ci, jest wic naprawd Godzin modlitewn. Modlitwa bowiem powinna towarzyszy "czytaniu Pisma [w., poniewa| w ten spos�b nawizuje si rozmowa midzy Bogiem i czBowiekiem, bo... do Niego si zwracamy, gdy si modlimy, Jego sBuchamy czytajc sBowo Bo|e"10. 57. Na mocy konstytucji Soboru WatykaDskiego II o liturgii Godzin CzytaD, "chocia| zachowuje ona w ch�rze charakter modlitwy nocnej, nale|y tak przygotowa, by mogBa by odmawiana o ka|dej porze dnia i powinna zawiera mniej psalm�w, a dBu|sze czytania"11. 58. Wszyscy, kt�rzy na mocy prawa partykularnego odmawiaj t Godzin jako modlitw uwielbienia w cigu nocy, oraz ci, kt�rzy w spos�b godny pochwaBy pragn ten zwyczaj zachowa, odm�wi w okresie zwykBym hymn ze zbioru na ten cel przeznaczonego bez wzgldu na to, czy t Godzin odmawiaj w nocy czy te| bardzo wcze[nie rano i przed Jutrzni. Ponadto co do niedziel oraz uroczysto[ci i niekt�rych [wit nale|y zachowa wytyczne podane w nr 70-73. 59. Godzin CzytaD mo|na odmawia o ka|dej porze dnia, a nawet i poprzedniego dnia po odm�wieniu Nieszpor�w i zapadniciu nocy. Zawsze jednak nale|y zachowa przepisy podane wy|ej. 60. Godzin CzytaD rozpoczyna si Wezwaniem wtedy, gdy si j odmawia przed Jutrzni, tak jak to powiedziano w nr 34-36. W przeciwnym wypadku zaczyna si j od wersetu Bo|e, wejrzyj ku wspomo|eniu memu Bcznie z ChwaBa Ojcu... dodajc Alleluja poza okresem Wielkiego Postu. 61. Nastpnie odmawia si hymn. W okresie zwykBym wybiera si go ze zbioru na ten cel przeznaczonego, jak to powiedziano w nr 58, ale zawsze z uwzgldnieniem pory dnia lub nocy, w kt�rej odprawia si Godzin CzytaD. 62. Po hymnie odmawia si trzy psalmy (lub ich cz[ci, je[li psalmy przypadajce na dany dzieD s dBu|sze). Triduum paschalne oraz dni oktawy Wielkanocy i Narodzenia PaDskiego, a tak|e uroczysto[ci i [wita maj wBasne psalmy i antyfony. W niedziele i dni powszednie bierze si psalmy i antyfony wedBug bie|cego ukBadu psaBterza. Tak samo si czyni we wspomnieniach o [witych, wyjwszy te, kt�re maj wBasne psalmy i antyfony (por. nr 218 i nn.). 63. Po psalmach, a przed czytaniami, odmawia si zazwyczaj werset. Stanowi on w modlitwie przej[cie od psalmodii do sBuchania czytaD. 64. Dwa s czytania: pierwsze jest wyjte z Pisma [w., a drugie zaczerpnite z pism Ojc�w Ko[cioBa lub innych autor�w ko[cielnych, albo z hagiografii. 65. Po ka|dym z czytaD odmawia si responsorium (por. nr 169-172). 66. Czytania z Pisma [w. s podane w okresach roku liturgicznego i tam nale|y ich szuka stosownie do wytycznych podanych w nr 140-145. Jednak|e w uroczysto[ci i [wita czytania te bierze si z tekst�w wBasnych obchodu lub wsp�lnych. 67. Czytanie drugie wraz z responsorium znajduje si w Liturgii Godzin lub w tekstach do wyboru w lekcjonarzu, o kt�rym jest mowa w nr 161. Zazwyczaj jest to czytanie podane w tekstach okresu roku liturgicznego. W uroczysto[ci i [wita ku czci [witych bierze si wBasne czytania hagiograficzne podane na dany dzieD, a gdy go brak, nale|y je dobra z Tekst�w wsp�lnych o [witych. W dni, w kt�re przypadaj wspomnienia o [witych i kt�re si obchodzi jako takie, bierze si r�wnie| czytanie hagiograficzne zamiast czytania z dnia bie|cego (por. nr 166 i 235). 68. W niedziele (poza okresem Wielkiego Postu), podczas oktawy Wielkanocy i Narodzenia PaDskiego oraz w uroczysto[ci i [wita po drugim czytaniu i responsorium odmawia si hymn Ciebie, Bo|e, chwalimy. Hymn ten opuszcza si we wspomnienia i dni powszednie. Ostatni cz[ hymnu, zaczynajc si od sB�w Zachowaj lud Tw�j, Panie..., a| do koDca, mo|na opu[ci wedle uznania. 69. Godzin CzytaD koDczy si modlitw przypadajc na dany dzieD, oraz przynajmniej we wsp�lnym odmawianiu aklamacj BBogosBawmy Panu - Bogu niech bd dziki. IV. Wigilie 70. Wigili paschaln obchodzi caBy Ko[ci�B w spos�b podany w odno[nych ksigach liturgicznych. "Ta noc czuwania - m�wi [w. Augustyn - ma tak wielkie znaczenie, |e nazwa wigilii do niej si przede wszystkim odnosi, chocia| dzieli j ona z innymi tego rodzaju czuwaniami"12. "Czuwamy tej nocy, w kt�rej Pan zmartwychwstaB i w swoim ciele daB nam pocztek |ycia... nie znajcego ju| [mierci i za[nicia; a gdy tak dBu|ej nieco czuwamy i wielbimy pie[niami ZmartwychwstaBego, wraz z Nim i z Jego Baski bdziemy kr�lowali w |yciu, kt�re nie ma koDca"13. 71. W r�|nych Ko[cioBach przyjB si zwyczaj rozpoczynania podobn wigili rozmaitych uroczysto[ci, a przede wszystkim Narodzenia PaDskiego i ZesBania Ducha Zwitego. Ten zwyczaj nale|y zachowa i popiera zgodnie z tradycj danego Ko[cioBa. Je|eli gdzieniegdzie wprowadza si nocne czuwanie dla podkre[lenia innych jeszcze uroczysto[ci czy pielgrzymek, nale|y podczas tych wigilii stosowa wytyczne dotyczce nabo|eDstw sBowa Bo|ego. 72. Ojcowie Ko[cioBa i pisarze ko[cielni czsto wzywali wiernych, zwBaszcza tych, kt�rzy prowadz |ycie kontemplacyjne, do nocnych czuwaD, albowiem taka modlitwa jest wyrazem oczekiwania na przyj[cie Pana i do tego pobudza: "O p�Bnocy rozlegBo si woBanie: Pan mBody idzie, wyjdzcie mu na spotkanie" (Mt 25, 6); "Czuwajcie wic, bo nie wiecie, kiedy Pan domu przyjdzie: z wieczora czy o p�Bnocy, czy o pianiu kogut�w, czy rankiem. By niespodzianie przyszedBszy, nie zastaB was [picych" (Mk 13, 35-36). A zatem godni s pochwaBy ci, kt�rzy Godzin CzytaD odprawiaj jako modlitw w cigu nocy. 73. W obrzdku rzymskim Godzina CzytaD byBa zawsze do[ kr�tka ze wzgldu na tych zwBaszcza, co si oddaj pracom apostolskim. Jednak|e ci, kt�rzy zgodnie z tradycj pragn przedBu|y wigili niedzieln, uroczysto[ci i [wit, maj zachowa nastpujcy porzdek: Najpierw odprawia si Godzin CzytaD, tak jak podano w Liturgii Godzin. Po czytaniach, a przed hymnem Ciebie, Bo|e, chwalimy, dodaje si pie[ni umieszczone w tym celu w Dodatku do wspomnianej Liturgii Godzin. Nastpnie czyta si Ewangeli i wygBasza homili, zale|nie od okoliczno[ci. Wtedy dopiero [piewa si hymn Ciebie, Bo|e, chwalimy i odmawia modlitw. W uroczysto[ci i [wita Ewangeli bierze si z lekcjonarza mszalnego, a w niedziele ze zbioru czytaD dotyczcych tajemnicy paschalnej i umieszczonych w Dodatku do Liturgii Godzin. V. Modlitwa przedpoBudniowa, poBudniowa i popoBudniowa, czyli Modlitwa w cigu dnia 74. Zgodnie ze starodawn tradycj i wzorem Ko[cioBa czas�w apostolskich wierni zachowali pobo|ny zwyczaj modlenia si w r�|nych godzinach dnia, nawet w[r�d pracy. Powy|sza tradycja przybraBa z biegiem czasu r�|ne formy wyrazu w obrzdach liturgicznych. 75. W praktyce liturgicznej tak Wschodu, jak i Zachodu zachowano Modlitw przedpoBudniow, poBudniow i popoBudniow, poniewa| z tymi zwBaszcza Godzinami wi|e si wspomnienie Mki Pana i pocztk�w gBoszenia Ewangelii. 76. Sob�r WatykaDski II postanowiB zachowa w oficjum ch�rowym te trzy Godziny mniejsze14. Ci, kt�rzy prowadz |ycie kontemplacyjne, maj zachowa liturgiczny zwyczaj odprawiania tych modlitw, chyba |e ich prawo partykularne postanawia inaczej. Odmawianie tych Godzin zaleca si tak|e innym, a szczeg�lnie tym, kt�rzy odbywaj rekolekcje lub uczestnicz w zebraniach duszpasterskich. 77. Poza ch�rem i z zachowaniem prawa partykularnego mo|na odm�wi tylko jedn z tych trzech Godzin, odpowiadajc danej porze dnia, aby w ten spos�b zachowa tradycj modlitwy w cigu dnia i po[r�d pracy. 78. UkBad tych trzech Godzin uwzgldnia wic zar�wno tych, kt�rzy odmawiaj tylko jedn modlitw, jak i tych, co pragn odm�wi wszystkie trzy albo s do tego obowizani na mocy prawa. 79. Ka|d z powy|szych trzech Godzin rozpoczyna werset Bo|e, wejrzyj ku wspomo|eniu memu oraz ChwaBa Ojcu... jak byBa i Alleluja (kt�re opuszcza si w okresie Wielkiego Postu). Potem nastpuje hymn odpowiadajcy danej Godzinie, a po nim psalmodia, kr�tkie czytanie z wersetem, modlitwa na zakoDczenie oraz, przynajmniej w odmawianiu wsp�lnym, BBogosBawmy Panu - Bogu niech bd dziki. 80. Na poszczeg�lne Godziny przewidziano hymny i modlitwy zmienne, aby zgodnie z tradycj odpowiadaBy porze dnia i we wBa[ciwy spos�b zapewniBy jego u[wicenie. Dlatego odmawiajc tylko jedn z tych Godzin, nale|y dobra odpowiednio te jej cz[ci. Tak|e kr�tkie czytania i modlitwy zmieniaj si w zale|no[ci od dnia, okresu liturgicznego lub [wita. 81. Podano psalmodi dwojakiego rodzaju: bie|c i uzupeBniajc. Pierwszej u|ywa si w wypadku odmawiania jednej tylko Godziny. Odmawiajc wicej ni| jedn w pierwszej nale|y wzi psalmy bie|ce, w pozostaBych psalmodi uzupeBniajc. 82. Psalmodia bie|ca obejmuje trzy psalmy (lub trzy ich fragmenty, gdy psalmy s dBu|sze) podane w psaBterzu wraz z ich antyfonami, je|eli we wBa[ciwym miejscu nie zaznaczono inaczej. W uroczysto[ci, w czasie Triduum paschalnego oraz w dni oktawy Wielkanocy odmawia si antyfony wBasne z trzema psalmami zaczerpnitymi z psalmodii dodatkowej, chyba |e nale|y wzi psalmy przewidziane na dany dzieD. Je|eli jaka[ uroczysto[ przypada w niedziel, nale|y wzi psalmy z niedzieli I tygodnia. 83. Psalmodia uzupeBniajca obejmuje po trzy psalmy wybrane zazwyczaj z tak zwanych "psalm�w gradualnych". VI. Modlitwa na zakoDczenie dnia 84. Ta Godzina jest ostatni modlitw dnia, odmawian przed spoczynkiem nocnym, nawet i po p�Bnocy, je[li tak si zdarzy. 85. Modlitwa na zakoDczenie dnia rozpoczyna si, podobnie jak inne Godziny, wersetem Bo|e, wejrzyj ku wspomo|eniu memu oraz ChwaBa Ojcu... jak byBa i Alleluja (opuszczanym w okresie Wielkiego Postu). 86. Jako zwyczaj godny pochwaBy zaleca si nastpnie dokonanie rachunku sumienia. Przy odmawianiu wsp�lnym odbywa si on w ciszy, albo wBcza si go w akt pokuty wedBug formularzy podanych w Mszale rzymskim. 87. Po rachunku sumienia nastpuje odpowiedni hymn. 88. Po I Nieszporach niedzieli odmawia si w Modlitwie na zakoDczenie dnia psalmy 4 i 134, a po II Nieszporach psalm 91. W pozostaBe dni dobrano psalmy m�wice o ufno[ci w Panu i do niej pobudzajce. Zamiast nich mo|na odm�wi psalmy z niedzieli, zwBaszcza wtedy, gdy pragnie si je odm�wi z pamici. 89. Po psalmodii nastpuje kr�tkie czytanie i od razu po nim responsorium W rce Twoje, Panie..., po czym odmawia si pie[D Teraz, o Panie, pozw�l odej[ sBudze swemu z antyfon. Ta pie[D stanowi jakby szczytowy moment Modlitwy na zakoDczenie dnia. 90. Modlitwa koDczca t Godzin jest podana w psaBterzu. 91. Po modlitwie dodaje si, r�wnie| w odmawianiu prywatnym, bBogosBawieDstwo Noc spokojn i koniec szcz[liwy... 92. Na koniec odmawia si jedn z antyfon ku czci Naj[witszej Maryi Panny. W okresie wielkanocnym jest to zawsze antyfona Kr�lowo niebios... Konferencja episkopatu mo|e zatwierdzi inne jeszcze antyfony opr�cz tych, kt�re s podane w Liturgii Godzin15. VII. Aczenie poszczeg�lnych Godzin z Msz [w. lub midzy sob 93. W niekt�rych wypadkach, uzale|nionych od okoliczno[ci, gdy oficjum odprawia si publicznie lub we wsp�lnocie, mo|na poBczy jedn z Godzin ze Msz [w. Nale|y wtedy zachowa przepisy podane ni|ej, a dana Godzina i Msza [w. musz odpowiada temu samemu oficjum. Nie mo|na jednak dopu[ci, by to stanowiBo przeszkod w dziaBalno[ci duszpasterskiej, zwBaszcza w niedziel. 94. Je|eli Jutrznia, czy to w ch�rze, czy te| odmawiana wsp�lnie, poprzedza bezpo[rednio Msz [w., liturgi rozpoczyna si albo od wersetu wprowadzajcego i hymnu tej Godziny, albo od Wej[cia i towarzyszcego mu [piewu, po kt�rym nastpuje pozdrowienie wypowiadane przez celebransa. Pierwszy spos�b jest wskazany zwBaszcza w dni powszednie, a drugi przede wszystkim w dni [witeczne. W takim wypadku opuszcza si jeden z obrzd�w wstpnych. Nastpnie odmawia si, jak zwykle, psalmy Jutrzni. Po nich, opu[ciwszy kr�tkie czytanie, akt pokuty, oraz gdy wynika to z okoliczno[ci, Panie, zmiBuj si, odmawia si ChwaBa na wysoko[ci Bogu, je[li rubryki to przewiduj. Potem celebrans odmawia modlitw ze Mszy [w., po czym sprawuje si liturgi sBowa. Modlitw powszechn odmawia si jak zazwyczaj we Mszy [w. We Mszy porannej dni powszednich mo|na jednak u|y w tym miejscu pr�[b z Jutrzni. Po Komunii [w. i towarzyszcym jej [piewie wykonuje si pie[D BBogosBawiony Pan, B�g Izraela wraz z jego antyfon. Nastpnie celebrans odmawia modlitw po Komunii [w. i koDczy Msz [w. jak zazwyczaj. 95. Je|eli Modlitwa w cigu dnia (to znaczy przedpoBudniowa, poBudniowa lub popoBudniowa, w zale|no[ci od pory dnia) odprawiana publicznie, poprzedza bezpo[rednio Msz [w., wtedy liturgi rozpoczyna si albo od wersetu wprowadzajcego i hymnu danej Godziny (dotyczy to przede wszystkim dni powszednich), albo od Wej[cia i towarzyszcego mu [piewu oraz pozdrowienia wypowiadanego przez celebransa (szczeg�lnie w dni [witeczne). W takim wypadku opuszcza si jeden z obrzd�w wstpnych. Potem odmawia si psalmy, a opu[ciwszy kr�tkie czytanie i akt pokuty, oraz ewentualnie Panie, zmiBuj si, odmawia si, je|eli jest to przewidziane przez rubryki, ChwaBa na wysoko[ci Bogu. Nastpnie celebrans odmawia modlitw ze Mszy [w. 96. Nieszpory Bczy si z Msz [w. podobnie jak Jutrzni, je[li bezpo[rednio j poprzedzaj. Jednak|e I Nieszpory uroczysto[ci i niedziel oraz [wit PaDskich przypadajcych w niedziel mo|na odprawia dopiero po Mszy [w. dnia poprzedzajcego lub soboty. 97. Je|eli Modlitw w cigu dnia (tzn. przedpoBudniow, poBudniow lub popoBudniow) albo Nieszpory odmawia si po Mszy [w., wtedy Msz odprawia si jak zwykle a| do modlitwy po Komunii wBcznie, a po niej nastpuje psalmodia danej Godziny. Je|eli jest to Modlitwa w cigu dnia, to po odm�wieniu psalm�w opuszcza si kr�tkie czytanie i odmawia si bezpo[rednio modlitw, a po niej nastpuje rozesBanie wiernych tak jak we Mszy [w. W Nieszporach za[ po psalmodii opuszcza si czytanie i od razu po niej odmawia si pie[D Wielbi dusza moja Pana wraz z antyfon. Opuszcza si pro[by i Ojcze nasz, a odmawia si modlitw koDcow i udziela wiernym bBogosBawieDstwa. 98. Z wyjtkiem nocy Narodzenia PaDskiego nie Bczy si z zasady Godziny CzytaD z Msz [w, gdy| ta ostatnia ma wBasny cykl czytaD, odrbny od oficjum, i nale|y go zachowa. W caBkiem wyjtkowych i jednorazowych wypadkach takiego poBczenia, po drugim czytaniu tej Godziny i odm�wieniu responsorium, opuszcza si reszt, a Msz [w. rozpoczyna, gdy to rubryki przewiduj, hymn ChwaBa na wysoko[ci Bogu, w przeciwnym za[ razie modlitwa. 99. Je|eli Godzina CzytaD poprzedza bezpo[rednio inn Godzin, wtedy na pocztku oficjum mo|na odm�wi hymn odpowiadajcy tej drugiej Godzinie. Po czytaniach opuszcza si modlitw i zakoDczenie, a w nastpujcej po nich Godzinie pomija si werset wprowadzajcy i ChwaBa Ojcu. I. Psalmy oraz ich powizanie z modlitw chrze[cijaDsk 100. W Liturgii Godzin Ko[ci�B modli si przewa|nie owymi wspaniaBymi pie[niami w ksigach Starego Testamentu, uBo|onymi przez ich autor�w pod natchnieniem Ducha Zwitego. Ze wzgldu na to pochodzenie unosz one swoj moc ducha ludzkiego ku Bogu, budz w czBowieku zbo|ne uczucia; w pomy[lno[ci skBaniaj go do dzikczynienia, a w przeciwno[ciach przynosz pociech i dodaj otuchy. 101. Jednak|e psalmy ukazuj tylko sBaby odblask owej peBni czas�w, kt�ra si objawiBa w Jezusie Chrystusie i z kt�rej modlitwa Ko[cioBa czerpie swoj moc. I chocia| wszyscy chrze[cijanie niezmiernie ceni psalmy, to jednak nie nale|y si dziwi, |e niekt�re z nich trudno im sobie przyswoi w modlitwie. 102. Duch Zwity jednak|e, pod kt�rego natchnieniem psalmy powstaBy, zawsze wspiera swoj Bask tych, co z wiar i dobr wol je [piewaj. Jest tak|e rzecz nieodzown, by ka|de w miar swoim mo|liwo[ci "staraB si o gBbsze poznanie Pisma [w., a zwBaszcza psalm�w"1, i zdaB sobie spraw, w jaki spos�b ma postpi, aby staBy si one jego wBasn modlitw. 103. Psalmy nie s przeznaczone do czytania, nie s te| modlitwami pisanymi proz, lecz utworami poetyckimi i pie[niami uwielbienia. Je|eli wic niekiedy mogBy by u|ywane w formie czytaD, to jednak sBusznie, z uwagi na ich rodzaj literacki, nazywaj si po hebrajsku tehilim, to znaczy "pie[ni uwielbienia", a po grecku psalmoi, czyli "pie[ni wykonywane przy dzwiku harfy". Istotnie, wszystkie psalmy maj charakter muzyczny, a to okre[la odpowiedni spos�b ich wykonywania. Dlatego psalm musi zachowa ten sw�j charakter r�wnie| i wtedy, gdy jest odmawiany, nawet przez jedn osob i po cichu. Bez wtpienia jest on pokarmem dla ducha, skBania jednak o wiele bardziej do poruszenia serca [piewajcych i sBuchajcych, a tak|e tych, co graj "na harfie i cytrze". 104. Kto zatem prawdziwie modli si psalmem, ten rozwa|a wiersz po wierszu i zawsze w gotowo[ci serca odpowiada na jego wezwanie, jak tego chce Duch Zwity, kt�ry natchnB psalmist i si stanie tak|e natchnieniem pragncych Jego Baski. Psalmodia wic wymaga szacunku nale|nego majestatowi Boga, ale winna jej r�wnie| towarzyszy wewntrzna rado[ i miBo[, bo taka postawa odpowiada poezji sakralnej i pie[ni Bo|ej, a nade wszystko wolno[ci dzieci Bo|ych. 105. SBowa psalmu mog by dla nas pomoc do Batwiejszej i |arliwszej modlitwy, zwBaszcza gdy skBadamy dziki i wielbimy Boga w radosnym uniesieniu lub gdy woBamy do Niego po[r�d naszych utrapieD. Ale niekiedy mog powsta trudno[ci, gdy na przykBad psalm nie zwraca si bezpo[rednio do Boga. Psalmista jest bowiem poet i dlatego czsto zwraca si do ludu; szczeg�lnie gdy wspomina dzieje lzraela lub kieruje swoje wezwania do innych, a nawet do nierozumnych stworzeD. Co wicej, ka|e przemawia Bogu i ludziom, a nawet, jak w psalmie 2, nieprzyjacioBom Boga. Jasn wic jest rzecz, |e psalm nie jest modlitw w tym samym znaczeniu co modlitwy uBo|one przez Ko[ci�B. Ponadto psalmy s utworami poetyckimi i muzycznymi, i zgodnie z tym ich charakterem nie musz si koniecznie zwraca bezpo[rednio do Boga, ale maj by [piewane przed Jego obliczem. Poucza nas o tym [w. Benedykt: "Rozwa|my wic, jak mamy si zachowa w obliczu Boga i anioB�w, i niech przy [piewie psalm�w nasza my[l bdzie zgodna z naszym gBosem"2. 106. Przy [piewie psalm�w serce [piewajcego otwiera si na te uczucia, kt�rymi s one przepeBnione, ka|dy zgodnie ze swoim rodzajem literackim. A wic bdzie to skarga lub wyraz ufno[ci, dzikczynienie albo inne prze|ycia, a egzegeci sBusznie podkre[laj te r�|nice. 107. Zwracajc uwag na dosBowny sens psalm�w ten, kt�ry je [piewa, pojmuje ich sens praktyczny dla ludzi wierzcych. Wiadomo, |e ka|dy psalm powstaB w okre[lonych okoliczno[ciach i do nich to si odnosz nagB�wki umieszczone w psaBterzu hebrajskim przed ka|dym psalmem. Niezale|nie jednak od tych powizaD historycznych ka|dy psalm ma sw�j dosBowny sens, kt�rego nawet i w naszych czasach nie nale|y pomija. Pie[ni te powstaBy na Wschodzie, przed wieloma wiekami, dobrze jednak wyra|aj cierpienia i nadzieje, ndz i ufno[ ludzi wszystkich czas�w i miejsc; opiewaj wiar w Boga, objawienie i odkupienie. 108. Psalmy odmawia si w Liturgii Godzin nie tyle we wBasnym imieniu, ile w imieniu caBego Ko[cioBa Chrystusowego, a nawet uto|samiajc si z Chrystusem. Je[li si o tym pamita, wtedy nie bdzie trudno[ci, gdy nasze prze|ycia wewntrzne odbiegaj od tre[ci odmawianego psalmu. Gdy na przykBad peBni smutku i b�lu mamy odmawia psalm wyra|ajcy uczucia rado[ci albo w chwilach pomy[lnych psalm skargi. W modlitwie osobistej mo|na tego unikn wybierajc psalm odpowiadajcy naszym uczuciom, ale Liturgia Godzin nie jest nasz modlitw prywatn, bo nawet je[li odmawiana samotnie, zawsze jest modlitw w imieniu Ko[cioBa w podanym przez niego ukBadzie psalm�w. Wtedy za[ zawsze istnieje pow�d do rado[ci lub smutku, bo i tu sprawdzaj si sBowa ApostoBa: "Weselcie si z tymi, kt�rzy si wesel; pBaczcie z tymi, kt�rzy pBacz" (Rz 12, 15). W ten spos�b czBowiek sBaby i zraniony w swej miBo[ci wBasnej, zostaje uzdrowiony przez miBo[, przez kt�r duch i sBowa wypowiadanego psalmu odpowiadaj sobie wzajemnie3. 109. Odmawiajc psalmy w imieniu Ko[cioBa nale|y wnikn w peBniejszy ich sens, a zwBaszcza w sens mesjaDski. Z tego przecie| wzgldu Ko[ci�B przyjB psaBterz. To znaczenie mesjaDskie ujawniBo si w peBni w Nowym Testamencie, a sam Chrystus Pan jasno je wyraziB m�wic do ApostoB�w: "Wszystko musi si wypeBni, co napisane jest o Mnie w Prawie Moj|esza, u Prorok�w i w Psalmach" (Ak 24, 44). Znamienny tego przykBad znajdujemy u [w. Mateusza; dotyczy on Mesjasza, Syna Dawida, a r�wnocze[nie jego Pana4. W tym kontek[cie psalm 110 odnosi si do Mesjasza. Tak samo postpowali Ojcowie Ko[cioBa. Rozumieli oni i tBumaczyli psaBterz jako proroctwo o Chrystusie i Ko[ciele, a dla tych samych powod�w wprowadzono psalmy do liturgii. Co prawda zdarzaBy si niekiedy zbyt wyszukane interpretacje, jednak|e, og�lnie rzecz biorc, zar�wno Ojcowie Ko[cioBa, jak i liturgia sBusznie szukali w psalmach gBosu Chrystusa woBajcego do Ojca, lub Ojca przemawiajcego do Syna. Rozpoznawali tam nawet gBos Ko[cioBa, apostoB�w i mczennik�w. R�wnie| i [redniowiecze przyjmowaBo tak interpretacj; [wiadcz o tym liczne kodeksy psaBterza pochodzce z tego okresu. Ju| same w nich nagB�wki psalm�w podawaBy odmawiajcemu sens chrystologiczny. Ta interpretacja chrystologiczna nie ograniczaBa si tylko do psalm�w uwa|anych za mesjaDskie, ale si rozcigaBa tak|e na wiele innych. W niekt�rych wypadkach jest to niewtpliwie akomodacja, przyjta jednak przez tradycj Ko[cioBa. ZwBaszcza na dni [witeczne psalmy dobrano z takiego punktu widzenia; czsto to podkre[laj antyfony zaczerpnite z tych wBa[nie psalm�w. II. Antyfony oraz inne teksty pomagajce do modlitewnego odmawiania psalm�w 110. NagB�wki psalm�w, modlitwy dodawane po ka|dym z nich, a zwBaszcza antyfony, bardzo si przyczyniBy w dziejach tradycji BaciDskiej do lepszego zrozumienia tych psalm�w i przyswojenia ich sobie jako modlitwy chrze[cijanina. 111. PsaBterz Liturgii Godzin umieszcza przy ka|dym psalmie nagB�wek podajcy jego tre[ oraz znaczenie dla |ycia chrze[cijaDskiego. Stanowi to wielki po|ytek dla odmawiajcego. Natomiast dla uBatwienia modlitwy w duchu nowego objawienia dodano tak|e zdanie zaczerpnite z Nowego Testamentu lub pism Ojc�w Ko[cioBa, wskazujce na sens chrystologiczny tej modlitwy. 112. W Dodatku do Liturgii Godzin podano modlitwy odnoszce si do ka|dego psalmu z osobna. Maj one pomaga w zrozumieniu psalm�w w duchu chrze[cijaDskim. Mo|na si nimi posBugiwa dowolnie wedBug dawnej tradycji: po odm�wieniu psalmu i chwili skupienia wymieniona modlitwa zbiera jak gdyby i wypowiada uczucia o|ywiajce uczestnik�w psalmodii. 113. Ka|dy psalm ma wBasn antyfon. Nale|y j odmawia nawet i wtedy, gdy Liturgia Godzin odprawia si bez [piewu albo prywatnie. Antyfony bowiem pomagaj do uwydatnienia rodzaju literackiego danego psalmu; czyni z psalmu osobist modlitw odmawiajcego go; zwracaj uwag na jakie[ zdanie, kt�rego Batwo by si nie zauwa|yBo; w r�|nych okoliczno[ciach nadaj temu czy innemu psalmowi szczeg�lny charakter; zwBaszcza pomagaj w interpretacji typologicznej lub odnoszcej si do danego [wita, pod warunkiem jednak wykluczenia przesadnych akomodacji; wreszcie urozmaicaj i uprzyjemniaj odmawianie psalm�w. 114. Antyfony psaBterza tak zostaBy uBo|one, aby mogBy by przetBumaczone na r�|ne jzyki narodowe, a tak|e by mo|na je byBo powtarza po ka|dej strofie psalmu, stosownie do tego, co powiedziano pod nr 125. W okresie zwykBym w cigu roku i kiedy Liturgi Godzin odprawia si bez [piewu, mo|na dowolnie zamiast antyfon stosowa sentencje umieszczone pod nagB�wkiem psalmu, o kt�rych mowa pod nr 111. 115. Psalmy dBu|sze s w danej godzinie podzielone na cz[ci, z kt�rych ka|da ma osobn antyfon. Wprowadza to pewne urozmaicenie, zwBaszcza przy odprawianiu ze [piewem, i pomaga lepiej korzysta z bogatej tre[ci psalmu. Mo|na te| odmawia caBy psalm w spos�b cigBy, z zastosowaniem tylko pierwszej antyfony. 116. Psalmy Jutrzni i Nieszpor�w maj wBasne antyfony w Triduum paschalne, dni w cigu oktawy Wielkanocy i Narodzenia PaDskiego, niedziele okres�w: Adwentu, Narodzenia PaDskiego, Wielkiego Postu i okresu wielkanocnego oraz dni od 17 do 24 grudnia. 117. Na uroczysto[ci antyfony wBasne s podane do Godziny CzytaD, Jutrzni oraz do Modlitwy przedpoBudniowej, poBudniowej i popoBudniowej i do Nieszpor�w. W razie ich braku bierze si antyfony z Tekst�w wsp�lnych. W [wita stosuje si t sam zasad do Godziny CzytaD, Jutrzni i Nieszpor�w. 118. We wspomnienia [witych zachowuje si ich wBasne antyfony, gdy takie maj (por. nr 235). 119. Antyfony do pie[ni Zachariasza i Maryi bierze si z odpowiednich okres�w, je[li s podane. W przeciwnym wypadku z psaBterza na dany dzieD. Na dni uroczysto[ci i [wit podano wBasne antyfony, a je[li ich brakuje, to nale|y si posBu|y antyfonami z Tekst�w wsp�lnych. We wspomnienia [witych nie majcych antyfon wBasnych, dobiera si je dowolnie albo z Tekst�w wsp�lnych, albo z bie|cego dnia tygodnia. 120. W okresie wielkanocnym do wszystkich antyfon dodaje si Alleluja, chyba |e taka aklamacja nie zgadza si z ich tre[ci. III. Spos�b odmawiania psalm�w 121. R�|ne mog by sposoby odmawiania psalm�w. Bdzie to uzale|nione od rodzaju literackiego psalmu i jego dBugo[ci, od tego czy jest odmawiany po Bacinie lub w jzyku narodowym; od tego zwBaszcza, czy go odmawia jedna lub wiele os�b czy te| liturgi odprawia si z udziaBem wiernych. Trzeba bowiem, by uczestnicy lepiej odczuli duchowe pikno psalm�w. Nie chodzi tu o dBugo[ modlitwy, lecz o dob�r psalm�w oraz ich zr�|nicowanie jak te| swoisty charakter ka|dego psalmu z osobna. 122. Zgodnie z r�|nymi sposobami potwierdzonymi tradycj lub do[wiadczeniem psalmy [piewa si lub odmawia w spos�b cigBy, lub na przemian, dzielc wiersze pomidzy dwie strony ch�ru czy te| grupy je wykonujce, albo te| na spos�b responsoryjny. 123. Przed ka|dym psalmem odmawia si antyfon, jak to powiedziano pod nr 113-120, a po odm�wieniu psalmu dodaje si stosownie do ustalonego zwyczaju ChwaBa Ojcu... i Jak byBa na pocztku... ChwaBa Ojcu jest stosownym zakoDczeniem poleconym nam przez tradycj i nadaje modlitwom Starego Testamentu charakter pochwalny oraz chrystologiczny i trynitarny. Po tym zakoDczeniu wedBug uznania powtarza si antyfon. 124. W wypadku psalm�w dBu|szych psaBterz podaje ich podziaB, zaznaczajc przez to troist struktur psalmodii godzin i r�wnocze[nie zachowujc obiektywny sens danego psalmu. Wypada zatem przestrzega tych podziaB�w, zwBaszcza w odmawianiu ch�rowym i po Bacinie. Na koDcu ka|dej z tych cz[ci dodaje si ChwaBa Ojcu. Mo|na si stosowa do tego tradycyjnego sposobu odmawiania lub zrobi przerw po ka|dej z tych cz[ci, albo odm�wi caBy psalm bez przerwy wraz z jego antyfon. 125. Ponadto, gdy temu odpowiada rodzaj literacki psalmu, podano jego podziaB na strofy. Mo|na wic, zwBaszcza kiedy psalm jest [piewany w jzyku |ywym, powtarza antyfon po ka|dej strofie. W tym wypadku ChwaBa Ojcu dodaje si tylko na zakoDczenie psalmu. IV. Zasady ukBadu psalm�w w Liturgii Godzin 126. Psalmy rozBo|ono na cztery tygodnie. Niekt�re zostaBy opuszczone. Inne psalmy, wyr�|nione przez tradycj, powtarza si cz[ciej, a w Jutrzni, Nieszporach oraz Modlitwie na zakoDczenie dnia umieszczono psalmy odpowiadajce tym Godzinom. 127. W Jutrzni i Nieszporach, kt�re bardziej ni| inne Godziny przeznaczone s do odprawiania z ludem, dobrano odpowiednie psalmy. 128. Przepisy normujce dob�r psalm�w w Modlitwie na zakoDczenie dnia podano pod nr 88. 129. Na niedziele w Godzinie CzytaD i w Modlitwie w cigu dnia przeznaczono psalmy, kt�re zgodnie z tradycj najlepiej wyra|aj misterium paschalne. W pitki za[ dobrano psalmy pokutne lub odnoszce si do Mki PaDskiej. 130. Na okres Adwentu, Narodzenia PaDskiego, Wielkiego Postu oraz na okres wielkanocny przeznaczono psalmy 78, 105 i 106, poniewa| uwydatniaj one w spos�b szczeg�lny dzieje zbawienia w Starym Testamencie jako zapowiedz tego, co si dokonaBo w Nowym. 131. Pominito w psaBterzu psalmy 58, 83 i 109, tak zwane "zBorzeczce"; opuszczono tak|e kilka wierszy w niekt�rych psalmach, co zaznaczono w ich nagB�wkach. Ma to zapobiec trudno[ciom natury psychologicznej: chocia| psalmy "zBorzeczce" nie s obce pobo|no[ci Nowego Testamentu, czego przykBad znajdujemy w Ksidze Apokalipsy (6, 10), to przecie| nie s one bynajmniej zacht do zBorzeczenia komukolwiek. 132. Psalmy zbyt dBugie, by mogBy si zmie[ci w jednej Godzinie, rozBo|ono na szereg dni w tej samej Godzinie. W ten spos�b mog one by odmawiane w caBo[ci przez tych, kt�rzy zazwyczaj nie odmawiaj innych Godzin. Tak np. psalm 119 rozBo|ono na 22 dni i umieszczono w Modlitwie w cigu dnia, zachowujc przy tym jego podziaB wewntrzny. Postpiono tak, poniewa| tradycja przeznacza ten psalm na Godziny dzienne. 133. UkBad psaBterza rozBo|onego na cztery tygodnie powizano z rokiem liturgicznym w spos�b nastpujcy. Od pierwszego tygodnia psaBterza, z pominiciem innych ewentualnie pozostajcych tygodni, rozpoczyna si l niedziel Adwentu, 1 niedziel okresu zwykBego, 1 niedziel Wielkiego Postu i 1 niedziel wielkanocn. W okresie zwykBym cykl psaBterza pokrywa si z cyklem tygodni, a wic po ZesBaniu Ducha Zwitego rozpoczyna si od tego tygodnia psaBterza, kt�ry jest podany w cz[ci okresowej na pocztku odno[nego tygodnia zwykBego. 134. Godzina CzytaD ma wBasne psalmy w uroczysto[ci i [wita, w czasie Triduum paschalnego, w dni oktawy Wielkanocy i Narodzenia PaDskiego. Dobrano je spo[r�d psalm�w przekazanych przez tradycj, a ich dostosowanie do danego dnia podkre[la zazwyczaj antyfona. To samo odnosi si do Modlitwy w cigu dnia w niekt�re [wita PaDskie i w dni oktawy Wielkanocy. Psalmy Jutrzni i pie[D bierze si z pierwszej niedzieli psaBterza. Zgodnie ze staro|ytnym zwyczajem psalmy I Nieszpor�w uroczysto[ci bierze si z grupy psalm�w wielbicych (Laudate). II Nieszpory uroczysto[ci oraz Nieszpory [wit maj wBasne psalmy i pie[D. W uroczysto[ci, z wyjtkiem tych, o kt�rych mowa powy|ej, je[li nie wypadaj w niedziel, w Modlitwie w cigu dnia psalmy dobiera si spo[r�d tzw. psalm�w gradualnych; w [wita za[ odmawia si w tej Godzinie psalmy z bie|cego dnia psaBterza. 135. W pozostaBych wypadkach odmawia si psalmy z bie|cego dnia psaBterza, wyjwszy obchody, kt�re maj wBasne antyfony lub psalmy. V. Pie[ni ze Starego i Nowego Testamentu 136. Zgodnie ze zwyczajem, midzy pierwszym i drugim psalmem Jutrzni umieszcza si pie[D ze Starego Testamentu. Opr�cz zbioru tych pie[ni przekazanego nam przez dawn tradycj rzymsk oraz zbioru wprowadzonego do brewiarza przez [w. Piusa X dodano w psaBterzu jeszcze inne pie[ni z r�|nych ksig Starego Testamentu, tak aby ka|dy dzieD czterech tygodni miaB swoj pie[D wBasn. W niedziele powtarza si na przemian dwie cz[ci pie[ni Trzech mBodzieDc�w. 137. W Nieszporach umieszczono po dw�ch psalmach pie[D z Nowego Testamentu, wzit z List�w lub Apokalipsy. Przewidziano siedem pie[ni, po jednej na ka|dy dzieD tygodnia. W niedziele okresu Wielkiego Postu zamiast pie[ni z Alleluja wyjtej z Apokalipsy umieszczono pie[D z 1 Listu [w. Piotra. W uroczysto[ Objawienia i [wito Przemienienia PaDskiego odmawia si wskazan tam pie[D z 1 Listu do Tymoteusza. 138. Pie[ni z Ewangelii: BBogosBawiony Pan, B�g Izraela, Wielbi dusza moja Pana oraz Teraz, o Panie maj by otaczane tak sam czci i godno[ci, z jak sBuchamy sB�w Ewangelii. 139. Zgodnie z tradycj psalmodia i czytania zachowuj nastpujc kolejno[: najpierw teksty ze Starego Testamentu, nastpnie pisma ApostoBa, a na koDcu Ewangelia. VI. Czytania Pisma [witego a. Zasady og�lne 140. Zgodnie z pradawn tradycj czyta si publicznie Pismo [w. w czasie liturgii, i to nie tylko podczas sprawowania Eucharystii, lecz tak|e w oficjum. Wierni powinni ceni sobie i powa|a te czytania, bo nie pochodz one z wyboru osobistego ani z przesadnych upodobaD jednostek, lecz podaje je Ko[ci�B i s one [ci[le powizane z Misterium, kt�re Oblubienica Chrystusa "odsBania w cigu caBego roku, poczwszy od Wcielenia i Narodzenia a| do Wniebowstpienia, dnia ZesBania Ducha Zwitego oraz oczekiwania bBogosBawionej nadziei i przyj[cia Pana"5. Ponadto w obrzdzie liturgicznym czytaniu Pisma [w. zawsze towarzyszy modlitwa. W ten spos�b czytanie jest bardziej owocne, a modlitwa, zwBaszcza modlitwa psalm�w, staje si bardziej gBboka i serdeczna. 141. Liturgia Godzin przewiduje dBu|sze i kr�tsze czytania Pisma [w. 142. W nr 46 jest mowa o czytaniach dBu|szych, kt�re mo|na stosowa wedBug uznania w Jutrzni i Nieszporach. b. UkBad czytaD Pisma [w. w Godzinie CzytaD 143. UkBad czytaD Pisma [w. w Godzinie CzytaD bierze pod uwag zar�wno okresy liturgiczne, w jakich zgodnie ze zwyczajem u[wiconym tradycj czyta si niekt�re z ksig Pisma [w., jak i ukBad czytaD w Mszy [w. Liturgia Godzin wi|e si wic z Msz [w. w ten spos�b, by te dwa ukBady czytaD uzupeBniaBy si wzajemnie i dawaBy peBny obraz historii zbawienia. 144. Z wyjtkiem tego, co powiedziano w nr 73, w Liturgii Godzin nie czyta si Ewangelii, bo jest ona czytana w caBo[ci co roku podczas Mszy [w. 145. Przewidziano podw�jny cykl czytaD Pisma [w. Pierwszy z nich, umieszczony w Liturgii Godzin, rozciga si na caBy rok. Drugi znajduje si w Dodatku i mo|na go u|ywa dowolnie; obejmuje on dwa lata, podobnie jak czytania w Mszy [w. w dni powszednie okresu zwykBego. 146. Dwuletni cykl czytaD w Liturgii Godzin tak uBo|ono, by co roku czytano prawie wszystkie ksigi Pisma [w., a teksty dBu|sze i trudniejsze, kt�re nie znajduj miejsca w Mszy [w., mogBy by czytane w oficjum. Nowy Testament czyta si w caBo[ci ka|dego roku po cz[ci w Liturgii Godzin, po cz[ci za[ w Mszy [w. Natomiast ze Starego Testamentu wybrano tylko takie teksty, kt�re maj wiksze znaczenie dla zrozumienia dziej�w zbawienia i dla o|ywienia pobo|no[ci. Uzgodnienie czytaD Liturgii Godzin z czytaniami Mszy [w. wymaga jednak, by ta sama ksiga wystpowaBa na przemian co drugi rok: raz w Mszy [w., a raz w Liturgii Godzin, lub przynajmniej w pewnym czasowym odstpie, je[li w cigu tego samego roku czyta si j i tu, i tam. W przeciwnym bowiem razie te same teksty mogByby si powtarza w tym samym dniu, a gdyby te same ksigi czytano w tych samych okresach, to teksty mniej wa|ne przypadaByby Liturgii Godzin i m�gBby by naruszony porzdek czytaD. 147. Zgodnie z ustalon tradycj w okresie Adwentu czyta si teksty wyjte z Ksigi Izajasza, zmieniajc je na przemian co drugi rok. DoBczono tu tak|e Ksig Rut i niekt�re proroctwa z Ksigi Micheasza. Osobne czytania przeznaczono na dni od 17 do 24 grudnia, a wic w 3 tygodniu Adwentu opuszcza si teksty przypadajce w tym tygodniu po dniu 17 grudnia. 148. W roku I od dnia 29 grudnia do 5 stycznia czyta si 1 List do Kolosan, przedstawiajcy Wcielenie Pana i Jego miejsce w dziejach zbawienia; natomiast w roku II czyta si Pie[D nad Pie[niami, zapowiadajc poBczenie si Boga z czBowiekiem w Chrystusie: "B�g Ojciec wyprawiB gody swojemu Synowi wtedy, gdy w Bonie Dziewicy zBczyB Go z ludzk natur, a B�g istniejcy przed wiekami zechciaB sta si czBowiekiem przy koDcu wiek�w" 6. 149. Od dnia 7 stycznia do soboty po Objawieniu Pana czyta si teksty eschatologiczne wyjte z rozdziaB�w 60-66 Izajasza oraz z Ksigi Barucha, a pomija si te czytania, na kt�re w danym roku nie ma ju| miejsca. 150. W okresie Wielkiego Postu czyta si w I roku wyjtki z Ksigi Powt�rzonego Prawa oraz z Listu do Hebrajczyk�w. W roku II czyta si wyjtki z Ksigi Wyj[cia, KapBaDskiej i Liczb, dajce obraz dziej�w zbawienia. List za[ do Hebrajczyk�w wykBada Stare Przymierze w [wietle tajemnicy paschalnej Chrystusa. W Wielki Pitek czyta si wyjtek z tego samego Listu odnoszcy si do ofiary Chrystusa (9, 11-28), a w Wielk Sobot o spoczynku Pana (4, 1-16). W pozostaBe dni Wielkiego Tygodnia przypadaj w roku I trzecia i czwarta pie[D SBugi PaDskiego wyjte z proroctwa Izajasza oraz wyjtki z Ksigi Lamentacji. W roku II czyta si proroka Jeremiasza, kt�ry jest typem cierpicego Chrystusa. 151. W okresie wielkanocnym, wyjwszy 1 i 2 niedziel wielkanocn oraz uroczysto[ci Wniebowstpienia i ZesBania Ducha Zwitego, czyta si zgodnie z tradycj: w I roku 1 List [w. Piotra, Apokalips oraz Listy [w. Jana ApostoBa; w roku II Dzieje Apostolskie. 152. Od poniedziaBku po niedzieli Chrztu PaDskiego a| do Wielkiego Postu, oraz od poniedziaBku po ZesBaniu Ducha Zwitego a| do Adwentu umieszcza si cykl 34 tygodni okresu zwykBego w cigu roku. Ten cykl przerywa si w okresie od Zrody Popielcowej do ZesBania Ducha Zwitego. W poniedziaBek po ZesBaniu Ducha Zwitego podejmuje si czytania okresu zwykBego od tego tygodnia, kt�ry nastpuje po tygodniu przerwanym okresem Wielkiego Postu, przy czym opuszcza si czytanie przeznaczone na niedziel danego tygodnia. W latach, kt�re licz tylko 33 tygodnie okresu zwykBego w cigu roku, opuszcza si tydzieD przypadajcy bezpo[rednio po ZesBaniu Ducha Zwitego, tak aby nie opuszczono czytaD ostatnich tygodni, kt�re to czytania dotycz czas�w eschatologicznych. UkBad ksig Starego Testamentu uwzgldnia dzieje zbawienia: B�g si objawia w historii ludu, prowadzi go i o[wieca. Dlatego czyta si prorok�w wraz z ksigami historycznymi, biorc pod uwag czasy, w kt�rych |yli i nauczali. Tak wic w roku I bierze si czytania z ksig historycznych i mowy prorok�w poczwszy od Ksigi Jozuego a| do czas�w niewoli babiloDskiej wBcznie. W roku II, po Ksidze Rodzaju, kt�r si czyta przed Wielkim Postem, nastpuj ksigi dotyczce dziej�w zbawienia od powrotu z niewoli a| do czas�w machabejskich. Ponadto w tym roku czyta si r�wnie| prorok�w p�zniejszych, ksigi mdro[ciowe oraz opowie[ci przytoczone w Ksigach Estery, Tobiasza i Judyty. Listy Apostolskie nie umieszczone w danych okresach liturgicznych znajduj si w cyklu w cigu roku z uwzgldnieniem tak czytaD mszalnych, jak i porzdku chronologicznego, w kt�rym zostaBy napisane. 153. UkBad czytaD rozBo|onych na jeden rok podano tak, aby wybrane teksty Pisma [w. dopeBniaBy zawsze dwuroczny cykl czytaD mszalnych. 154. Uroczysto[ci i [wita maj wBasne czytania; gdy ich brak, bierze si Teksty wsp�lne o [witych. 155. Poszczeg�lne czytania stanowi, og�lnie rzecz biorc, pewn caBo[. Dla uniknicia czytaD zbyt dBugich, co si czsto wi|e z rodzajem literackim danej ksigi, opuszcza si czasami niekt�re wiersze, co zawsze jest zaznaczone. Poleca si jednak czytanie takiego tekstu w caBo[ci z wydania przyjtego i zatwierdzonego. c. Czytania kr�tkie 156. Czytania kr�tkie, kt�rych znaczenie w Liturgii Godzin om�wiono w nr 45, dobrano tak, by uwydatniaBy one jasno jak[ my[l lub pouczenie. Uwzgldniono tak|e ich zr�|nicowanie. 157. Dla ka|dego z czterech tygodni przewidziano w psaBterzu odrbny zestaw czytaD kr�tkich w okresie zwykBym w ten spos�b, by si nie powtarzaBy. Podobne zestawy maj tygodnie Adwentu oraz okresy Narodzenia PaDskiego, Wielkiego Postu i Wielkanocy. Uroczysto[ci, [wita i niekt�re wspomnienia maj czytania wBasne podobnie jak i Modlitwa na zakoDczenie dnia na caBy tydzieD. 158. W doborze tych czytaD trzymano si nastpujcych zasad: a) zgodnie z tradycj nie bierze si czytaD z Ewangelii, b) w miar mo|no[ci zachowano odrbno[ niedzieli oraz pitku, a tak|e i poszczeg�lnych Godzin; c) w Nieszporach czytania nastpuj po pie[ni wyjtej z Nowego Testamentu, dlatego dobiera si je tak|e z Nowego Testamentu. VII. Czytania z pism Ojc�w Ko[cioBa i autor�w ko[cielnych 159. W Godzinie CzytaD, zgodnie z tradycj Ko[cioBa Rzymskiego, po czytaniu z Pisma [w. umieszczono czytanie wyjte z dzieB Ojc�w Ko[cioBa lub autor�w ko[cielnych wraz z jego responsorium; opuszcza si je, gdy przypada czytanie hagiograficzne. 160. Czytania, o kt�rych mowa, s wyjte z pism Ojc�w i Doktor�w Ko[cioBa oraz innych autor�w ko[cielnych tak Ko[cioBa wschodniego, jak i zachodniego; pierwszeDstwo jednak przyznano Ojcom, gdy| ciesz si oni szczeg�ln powag w Ko[ciele. 161. Opr�cz czytaD na ka|dy dzieD zamieszczonych w Liturgii Godzin, inny, wikszy dob�r czytaD podano w lekcjonarzu, aby odmawiajcym oficjum bardziej jeszcze udostpni bogat tradycj Ko[cioBa. Mo|na si wic dowolnie posBugiwa drugim czytaniem albo z Liturgii Godzin, albo z lekcjonarza, o kt�rym mowa. 162. Konferencje biskup�w mog przygotowa tak|e inne teksty odpowiadajce tradycji i mentalno[ci ich kraj�w7 i poleci, by je wBczono jako dodatek do lekcjonarza. Wspomniane teksty nale|y wybra z dzieB pisarzy katolickich wyr�|niajcych si doktryn i [wito[ci |ycia. 163. Czytania maj przede wszystkim wprowadza w rozwa|anie sBowa Bo|ego, kt�re Ko[ci�B podaje w swojej tradycji. Ko[ci�B uwa|a bowiem za niezbdne wyja[nia wiernym sBowo Bo|e w spos�b autorytatywny, "aby interpretacja prorok�w i ApostoB�w odbywaBa si w duchu ko[cielnym i katolickim"8. 164. TrwaBe obcowanie z tekstami przekazanymi przez tradycj Ko[cioBa powszechnego wprowadza czytajcego w coraz gBbsze zrozumienie i |ywe umiBowanie Pisma [w. DzieBa Ojc�w Ko[cioBa s bowiem wymownym [wiadectwem rozwa|ania poprzez wieki Pisma [w. przez Ko[ci�B, kt�ry jako Oblubienica SBowa Wcielonego "wierna d|eniom i duchowi swego OblubieDca i Boga"9 wytrwale nabywa coraz wikszej znajomo[ci Ksig [witych. 165. Czytania patrystyczne daj wiernym mo|no[ wniknicia w znaczenie okres�w i [wit liturgicznych. Otwieraj im bowiem dostp do nieocenionych skarb�w duchowych stanowicych spu[cizn Ko[cioBa, a r�wnocze[nie podbudowuj duchowo[ chrze[cijaDsk i o|ywiaj pobo|no[ wiernych. Ci za[, kt�rzy gBosz sBowo Bo|e, otrzymuj co dzieD znamienne przykBady jego przepowiadania. VIII. Czytania hagiograficzne 166. Termin "czytanie hagiograficzne" oznacza albo tekst jakiego[ Ojca Ko[cioBa lub pisarza ko[cielnego, dotyczcy [witego, kt�rego pami obchodzi si w liturgii, albo tekst zaczerpnity z pism tego [witego, albo te| jego |yciorys. 167. {ywoty [witych nale|y uzgodni z prawd historyczn10 i mie na uwadze istotn korzy[ duchow czytajcych lub sBuchajcych tego rodzaju tekst�w. ZwBaszcza trzeba si wystrzega wszystkiego, co mo|e jedynie zadziwi. Nale|y uwydatni duchowo[ wBa[ciw danemu [witemu w spos�b odpowiadajcy wymaganiom wsp�Bczesnym oraz podkre[li jego znaczenie w |yciu i duchowo[ci Ko[cioBa. 168. Przed ka|dym czytaniem umieszczono kr�tk notatk biograficzn podajc w streszczeniu |yciorys i dane historyczne dotyczce [witego. Nie jest ona przeznaczona do gBo[nego odczytywania przy odprawianiu oficjum. IX. Responsoria 169. W Godzinie CzytaD po tekstach z Pisma [w. umieszczono responsorium wybrane z bogatego zbioru przekazanego nam przez tradycj albo nowo uBo|one. Ma ono dopom�c w zrozumieniu czytania, powiza je z caBo[ci dziej�w zbawienia. Stanowi r�wnie| przej[cie ze Starego do Nowego Testamentu, zamienia czytanie w modlitw i kontemplacj, wreszcie o|ywia czytanie piknem poezji. 170. Drugie czytanie tak|e ma odpowiadajce mu responsorium, jednak|e nie jest ono tak [ci[le powizane z tekstem i daje wiksze mo|liwo[ci nieskrpowanej medytacji. 171. Responsoria oraz pojedyncze zdania, powtarzajce si przy ich odmawianiu nawet i prywatnym, maj wic swoje znaczenie. Powtarzajc si cz[ responsorium mo|na omin, je|eli nie jest ono [piewane, chyba |e sama tre[ domaga si tego powt�rzenia. 172. Podobnie, cho nieco pro[ciej kr�tkie responsoria Jutrzni i Nieszpor�w oraz Modlitwy na zakoDczenie dnia, o kt�rej mowa powy|ej (nr 49 i 89), a tak|e werset w Modlitwie przedpoBudniowej, poBudniowej i popoBudniowej s jakby echem kr�tkiego czytania tych Godzin. Stanowi one swoist aklamacj, dziki kt�rej sBowo Bo|e gBbiej przenika do ducha sBuchajcego lub czytajcego te teksty. X. Hymny i pie[ni nie biblijne 173. Od bardzo dawna hymny miaBy swoje miejsce w oficjum i nadal je zachowuj11. Dziki ich wBa[ciwo[ciom lirycznym przeznaczeniem hymn�w jest uwielbianie Boga, ponadto nadaj one liturgii charakter wsp�lnotowy. Hymny z reguBy, bardziej ni| inne cz[ci oficjum, od razu ukazuj charakter poszczeg�lnych Godzin i obchod�w oraz pobudzaj wiernych do pobo|nego uczestnictwa w liturgii; a ponadto stanowi w oficjum gB�wny element poetycki pochodzcy z tw�rczo[ci Ko[cioBa. 174. Zgodnie z tradycj hymn koDczy si doksologi zwr�con z zasady do tej Osoby Boskiej, do kt�rej hymn si odnosi. 175. Dla urozmaicenia oficjum wprowadzono w okresie zwykBym dwojaki zestaw hymn�w. Stosuje si go na przemian co drugi tydzieD. 176. W Godzinie CzytaD tak|e przewidziano podw�jny cykl hymn�w w zale|no[ci od tego, czy t Godzin odmawia si w nocy czy w dzieD. 177. Nowe hymny mo|na [piewa wedBug melodii tradycyjnych, je|eli odpowiadaj one rytmice danego hymnu. 178. Konferencje episkopat�w mog odpowiednio przystosowa hymny BaciDskie do wBa[ciwego jzyka narodowego jak r�wnie| wprowadza inne jeszcze nowe hymny12, gdy liturgi odprawia si w jzyku |ywym, pod warunkiem jednak, by odpowiadaBy danej Godzinie, okresowi lub [witu. Nie wolno jednak wprowadza pie[ni bezwarto[ciowych pod wzgldem artystycznym i niezgodnych z szacunkiem nale|nym liturgii. XI. Pro[by, Modlitwa PaDska i Modlitwa koDcowa a. Pro[by w Jutrzni i Nieszporach 179. Celem Liturgii Godzin jest uwielbienie Boga, ale tradycja zar�wno |ydowska, jak i chrze[cijaDska nie oddziela pr�[b od uwielbienia, a czsto z niego wyprowadza modlitwy bBagalne. Ju| ApostoB PaweB zaleca, "aby pro[by, modlitwy, wsp�lne bBagania, dzikczynienia byBy odprawiane za wszystkich ludzi: za kr�l�w i wszystkich sprawujcych wBadz, aby[my mogli prowadzi |ycie spokojne z caB pobo|no[ci i godno[ci. Jest to bowiem rzecz dobra i miBa w oczach Zbawiciela naszego, Boga, kt�ry pragnie, by wszyscy ludzie byli zbawieni i doszli do poznania prawdy" (1 Tm 2, 1-4). To polecenie Ojcowie Ko[cioBa tBumaczyli czsto w tym znaczeniu, |e powinno si zanosi pro[by do Boga rano i wieczorem13. 180. W Mszy [w. w obrzdku rzymskim przywr�cono modlitw powszechn wiernych. Przewidziano j tak|e i w Nieszporach, ale na inny spos�b, o czym bdzie mowa poni|ej. 181. Zawsze tak|e istniaB zwyczaj, by przy modlitwie porannej poleca Bogu zaczynajcy si dzieD; dlatego i w Jutrzni umieszczono tego rodzaju pro[by. 182. Nazwa "pro[by" stosuje si zar�wno do modlitw bBagalnych w Nieszporach, jak i do wezwaD znajdujcych si w Jutrzni, kt�re maj na celu powierzenie Bogu nowego dnia. 183. W psaBterzu umieszczono r�|nego rodzaju pro[by na ka|dy dzieD, na poszczeg�lne okresy roku liturgicznego, a tak|e na niekt�re dni [witeczne. D|ono nie tylko do zr�|nicowania pr�[b, ale przede wszystkim brano pod uwag rozmaite potrzeby Ko[cioBa i ludzi w zale|no[ci od stanu, ugrupowaD, os�b, warunk�w czasu i miejsca oraz znalezienia odpowiedniego ich wyrazu. 184. Konferencje episkopat�w maj prawo odpowiedniego przystosowania pr�[b zawartych w Liturgii Godzin oraz zatwierdzania innych tego rodzaju tekst�w14 z zachowaniem norm podanych ni|ej. 185. Podobnie jak w Modlitwie PaDskiej tak|e i z pro[bami nale|y Bczy uwielbienie Boga, czyli wyznawanie Jego chwaBy, lub przypomina dzieje zbawienia. 186. Ostatnia pro[ba w Nieszporach jest zawsze w intencji zmarBych. 187. Liturgia Godzin jest przede wszystkim modlitw Ko[cioBa za caBy Ko[ci�B i za zbawienie [wiata15; nale|y wic w pro[bach na pierwszym miejscu uwzgldnia intencje powszechne, to znaczy za Ko[ci�B i r�|ne jego stany: za wBadz [wieck, za ubogich, chorych i pogr|onych w smutku, za potrzeby caBego [wiata, jego pok�j i tym podobne. 188. W Jutrzni i Nieszporach mo|na dodawa do tych intencji tak|e pro[by poszczeg�lne. 189. UkBad tych pr�[b pozwala je stosowa zar�wno w odprawianiu z udziaBem wiernych, jak i w mniejszej grupie, a tak|e w prywatnym odmawianiu oficjum. 190. Przy odprawianiu publicznym z ludem lub we wsp�lnocie kapBan lub przewodniczcy poprzedza pro[by kr�tkim wezwaniem, w kt�rym podaje rodzaj odpowiedzi, jak wierni powtarzaj w spos�b niezmienny po ka|dej pro[bie. 191. Pro[by kieruje si do Boga, mo|na wic ich u|ywa tak przy odprawianiu wsp�lnotowym, jak i odmawianiu prywatnym. 192. Ka|da pro[ba dzieli si na dwie cz[ci, z kt�rych druga mo|e by u|ywana jako odpowiedz zmienna na poszczeg�lne pro[by. 193. R�|ne s sposoby wygBaszania pr�[b, np. kapBan lub przewodniczcy wypowiada obie cz[ci pro[by, a uczestnicy albo natychmiast, albo po chwili milczenia wygBaszaj aklamacj; kapBan lub przewodniczcy wypowiada pierwsz cz[ pro[by, a uczestnicy drug. b. Modlitwa PaDska 194. W Jutrzni i Nieszporach, kt�re s Godzinami najbardziej nadajcymi si do odprawiania z wiernymi, odmawia si od razu po pro[bach, zgodnie z tradycj, Modlitw PaDsk, znajdujc tu miejsce wBa[ciwe jej godno[ci. 195. Odtd wic Modlitw PaDsk odmawia si trzy razy w cigu dnia: w Mszy [w., w Jutrzni i w Nieszporach. 196. Ojcze nasz odmawiaj wszyscy razem. Mo|na je poprzedzi kr�tkim wstpem. c. Modlitwa koDcowa 197. Na zakoDczenie ka|dej Godziny i jako jej dopeBnienie odmawia si odpowiedni modlitw. W odprawianiu publicznym i z udziaBem wiernych odmawia j, zgodnie z tradycj, kapBan lub diakon16. 198. W Godzinie CzytaD ta modlitwa jest z zasady modlitw z Mszy [w. danego dnia. W Modlitwie na zakoDczenie dnia bierze si j z psaBterza. 199. W niedziele, w okresie Adwentu, Narodzenia PaDskiego, Wielkiego Postu i Wielkanocy oraz w uroczysto[ci, [wita i wspomnienia modlitw Jutrzni i Nieszpor�w bierze si z danych okres�w lub dni [witecznych. W okresie zwykBym jest ona modlitw podan w psaBterzu, kt�ra wyra|a w odpowiedni spos�b odrbny charakter tych Godzin. 200. W Modlitwie w cigu dnia (tzn. przedpoBudniowej, poBudniowej oraz popoBudniowej) modlitw koDcow w niedziele i dni powszednie okres�w: Adwentu, Narodzenia PaDskiego, Wielkiego Postu i Wielkanocy, a tak|e w uroczysto[ci i [wita bierze si z odpowiednich Tekst�w wBasnych. W pozostaBe dni jest to modlitwa z psaBterza, kt�ra podkre[la wBa[ciwy charakter danej Godziny. XII. Milczenie [wite 201. Poniewa| zawsze w czasie czynno[ci liturgicznych nale|y czuwa, aby "w odpowiednim czasie zachowa tak|e peBne czci milczenie"17, przy odprawianiu Liturgii Godzin nale|y przewidzie chwile milczenia. 202. Mo|na wic roztropnie i zale|nie od okoliczno[ci przerywa oficjum chwilami ciszy i skupienia, aby da mo|liwo[ wsBuchania si w gBos Ducha Zwitego przemawiajcego do serca, a tak|e by osobist modlitw [ci[lej zBczy ze sBowem Bo|ym i z oficjaln modlitw Ko[cioBa. Mo|na tak czyni po ka|dym psalmie i odm�wieniu jego antyfony, idc w tym za wzorem naszych przodk�w, zwBaszcza wtedy, gdy po tej chwili milczenia odmawia si modlitw odpowiadajc danemu psalmowi (por. nr 112). Mo|na r�wnie| owo milczenie zachowa po czytaniach kr�tkich lub dBugich, przed lub po responsorium. Nale|y si jednak wystrzega tego rodzaju chwil milczenia, kt�re by znieksztaBcaBy struktur oficjum albo nu|yBy i mczyBy uczestnik�w. 203. W odmawianiu prywatnym mo|na si dowolnie zatrzyma dBu|ej przy zdaniach pobudzajcych pobo|no[ osobist. Oficjum nie traci przez to charakteru modlitwy publicznej Ko[cioBa. I. Obch�d tajemnic Jezusa Chrystusa a. Niedziela 204. Oficjum niedzieli rozpoczyna si od I Nieszpor�w (w sobot). Wszystko bierze si z psaBterza z wyjtkiem cz[ci wBasnych. 205. Zwito PaDskie przypadajce w niedziel tak|e ma I Nieszpory wBasne. 206. Spos�b odprawiania wigilii niedzielnych podano w nr 73. 207. Usilnie si zaleca, zgodnie ze starodawn tradycj, odprawia z udziaBem wiernych przynajmniej Nieszpory, tam gdzie to jest mo|liwe1. b. Triduum paschalne 208. Oficjum tych dni podano w Tekstach okresowych. 209. Ci, kt�rzy w Wielki Czwartek uczestnicz w Mszy [w. Wieczerzy PaDskiej, a w Wielki Pitek w uroczystej liturgii ku czci Mki PaDskiej, nie odmawiaj Nieszpor�w tego dnia. 210. W Wielki Pitek i Wielk Sobot nale|y, w miar mo|no[ci, odprawi przed Jutrzni Godzin CzytaD z udziaBem wiernych. 211. W Wielk Sobot nie odmawiaj Modlitwy na zakoDczenie dnia ci, kt�rzy uczestnicz w Wigilii wielkanocnej. 212. Wigilia wielkanocna zastpuje Godzin CzytaD. Ci, kt�rzy w niej nie uczestnicz, powinni odczyta przynajmniej cztery jej czytania wraz z pie[niami i modlitwami. Wypada wybra czytania z Ksigi Wyj[cia, z proroctwa Ezechiela, z listu ApostoBa oraz z Ewangelii. Nastpnie odmawia si hymn Ciebie, Bo|e, chwalimy i modlitw dnia. 213. Wszyscy maj odm�wi Jutrzni Niedzieli wielkanocnej. Wypada uroczy[cie odprawi Nieszpory dla uczczenia wieczornej pory tego [witego dnia i wspomnienia ukazania si Pana uczniom. Nale|y zachowa miejscowy zwyczaj, tam gdzie on istnieje, odprawiania w Wielkanoc tzw. Nieszpor�w chrzcielnych, w czasie kt�rych uczestnicy udaj si procesjonalnie przy [piewie psalm�w do chrzcielnicy. c. Okres Wielkanocy 214. Charakter wielkanocny nadaj Liturgii Godzin aklamacja Alleluja, kt�r koDcz si prawie wszystkie antyfony (por. nr 120), ponadto specjalne hymny, antyfony i pro[by oraz wBasne czytania wyznaczone na poszczeg�lne Godziny. d. Narodzenie PaDskie 215. W noc Narodzenia PaDskiego wypada przed Msz [w. odprawi uroczyst wigili wykorzystujc teksty Godziny CzytaD. Wszyscy uczestniczcy w tej wigilii nie odmawiaj Modlitwy na zakoDczenie dnia. 216. Jutrzni Narodzenia PaDskiego odprawia si zasadniczo przed Msz o [wicie. e. Inne uroczysto[ci i [wita PaDskie 217. W uroczysto[ci oraz [wita PaDskie Liturgia Godzin odprawia si zgodnie z przepisami podanymi w nr 225-233 z uwzgldnieniem koniecznych zmian. II. Obchody ku czci [witych 218. Obchody ku czci [witych uporzdkowano tak, aby nie przesBaniaBy [wit i okres�w, kt�rych tre[ci s misteria zbawienia2, by nie przerywaBy cigBo[ci psalmodii oraz czytaD i nie powodowaBy niepotrzebnych powt�rzeD i aby ka|dy ze [witych zostaB uczczony w spos�b wBa[ciwy. Na tych zasadach opiera si reforma kalendarza dokonana na polecenie Soboru WatykaDskiego II oraz spos�b uczczenia [witych w Liturgii Godzin, opisany w nastpnych numerach. 219. Obchody ku czci [witych dziel si na uroczysto[ci, [wita i wspomnienia. 220. Wspomnienia dziel si na obowizkowe i dowolne, co przy nich wyraznie zaznaczono. Dla ustalenia, czy jest wskazane uwzgldni wspomnienie dowolne w Liturgii Godzin odprawianej z udziaBem wiernych lub we wsp�lnocie, trzeba mie na uwadze dobro wsp�lne lub prawdziw pobo|no[ wiernych, a nie tylko osobiste upodobania celebransa. 221. Je|eli w tym samym dniu przypada par wspomnieD dowolnych, nale|y uwzgldni tylko jedno z opuszczeniem pozostaBych. 222. Tylko uroczysto[ci wolno przenosi, i to zgodnie z podanymi przepisami. 223. Normy ni|ej podane odnosz si zar�wno do [witych uwzgldnionych w kalendarzu rzymskim, jak i do wymienionych w kalendarzach partykularnych. 224. W braku tekst�w wBasnych nale|y si posBu|y odpowiednimi Tekstami wsp�lnymi o [witych. 1. Oficjum uroczysto[ci 225. Uroczysto[ci rozpoczynaj si od I Nieszpor�w dnia poprzedniego. 226. I i II Nieszpory maj wBasny hymn, antyfony, czytanie, responsorium i modlitw koDcow. W braku cz[ci wBasnych nale|y si posBu|y Tekstami wsp�lnymi. W I Nieszporach, zgodnie z tradycj, oba psalmy bierze si z grupy psalm�w tzw. wielbicych Laudate; s to psalmy 113, 117, 135, 147 A, 147 B. Pie[D z Nowego Testamentu podano na swoim miejscu. II Nieszpory maj wBasne psalmy i pie[D. Pro[by s wBasne lub z Tekst�w wsp�lnych. 227. Jutrznia ma wBasny hymn, antyfony, czytanie, responsorium i modlitw koDcow. W razie ich braku nale|y zaczerpn te cz[ci z Tekst�w wsp�lnych. 228. W Godzinie CzytaD wszystkie cz[ci s wBasne, tzn. hymn, antyfony i psalmy, czytania i responsoria. Pierwsze czytanie wyjte z Pisma [w., drugie za[ jest hagiograficzne. Je|eli jakiego[ [witego czci si tylko lokalnie i kalendarz partykularny nie przewiduje na jego dzieD |adnych tekst�w wBasnych, to nale|y si posBu|y Tekstami wsp�lnymi. Na zakoDczenie Godziny odmawia si hymn Ciebie, Bo|e, chwalimy oraz podan na ten dzieD modlitw koDcow. 229. W Modlitwie w cigu dnia (przedpoBudniowej, poBudniowej i popoBudniowej) odmawia si hymn wyznaczony na ten dzieD w psaBterzu, chyba |e podano inn wskaz�wk. Psalmy s dobrane spo[r�d tzw. gradualnych z wBasn antyfon, a je[li ta uroczysto[ przypada w niedziel, to psalmy bierze si z I niedzieli w psaBterzu. Czytanie i modlitwa koDcowa s wBasne. Niekt�re uroczysto[ci PaDskie maj wBasne psalmy. 230. W Modlitwie na zakoDczenie dnia wszystko bierze si z niedzieli, odpowiednio po I Nieszporach lub po II Nieszporach. 2. Oficjum [wit 231. Zwita nie maj I Nieszpor�w z wyjtkiem [wit PaDskich przypadajcych w niedziel. Godzin CzytaD, Jutrzni i Nieszpory odprawia si jak w uroczysto[ci. 232. W Modlitwie w cigu dnia (przedpoBudniowej, poBudniowej i popoBudniowej) odmawia si hymn codzienny. Psalmy i antyfony s z dnia bie|cego w psaBterzu, chyba |e tradycja lub specjalne wzgldy przemawiaj za posBu|eniem si antyfon wBasn, co zaznaczono na wBa[ciwym miejscu. Czytanie i modlitwa koDcowa s wBasne. 233. Modlitwa na zakoDczenie dnia jest z dnia bie|cego w psaBterzu. 3. Oficjum we wspomnienia 234. Nie ma |adnych r�|nic w strukturze oficjum pomidzy wspomnieniem obowizkowym i dowolnym, je|eli takie si obchodzi, z wyjtkiem wspomnieD dowolnych przypadajcych w okresach uprzywilejowanych. a. Wspomnienia przypadajce w dni powszednie 235. W Godzinie CzytaD, Jutrzni i Nieszporach: a) psalmy i antyfony s z dnia bie|cego w psaBterzu, wyjwszy wspomnienia majce wBasne antyfony lub psalmy, co zaznaczono na wBa[ciwym miejscu; b) w razie braku nastpujcych tekst�w wBasnych: antyfony Wezwania, hymnu, czytaD, antyfon do pie[ni Zachariasza i pie[ni Maryi oraz pr�[b, odno[ne teksty bierze si z Tekst�w wsp�lnych lub z dnia bie|cego w psaBterzu; c) modlitwa koDcowa jest o [witym; d) pierwsze czytanie w Godzinie CzytaD i jego responsorium bierze si z Pisma [w., podane na dzieD bie|cy. Drugie czytanie jest hagiograficzne z jego responsorium; gdy go brak, bierze si je z Tekst�w wsp�lnych. Je|eli wspomnienie nie ma wBasnego czytania hagiograficznego, nale|y si posBu|y czytaniem patrystycznym przewidzianym na dzieD bie|cy. Nie odmawia si hymnu Ciebie, Bo|e, chwalimy. 236. Modlitwa w cigu dnia (przedpoBudniowa, poBudniowa i popoBudniowa) oraz Modlitwa na zakoDczenie dnia s z dnia bie|cego w psaBterzu. b. Wspomnienia przypadajce w okresie uprzywilejowanym 237. Opuszcza si wspomnienia przypadajce w niedziele, uroczysto[ci i [wita oraz w Zrod Popielcow, w Wielkim Tygodniu i podczas oktawy Wielkanocy. 238. Nie uwzgldnia si wspomnienia obowizkowego, i to nawet w kalendarzach partykularnych w nastpujce dni: od 17 do 24 grudnia, w oktawie Narodzenia PaDskiego i w okresie Wielkiego Postu. Je|eli te wspomnienia przypadaj w danym roku w okresie Wielkiego Postu, mo|na je obchodzi w tym roku jako wspomnienia dowolne. 239. Je[li w wymienionych okresach pragnie si uczci wspomnienie jakiego[ [witego, nale|y zachowa, co nastpuje: a) w Godzinie CzytaD po czytaniu patrystycznym podanym na dzieD bie|cy tego okresu i jego responsorium dodaje si czytanie hagiograficzne z responsorium i odmawia si modlitw koDcow o [witym; b) w Jutrzni i Nieszporach, po modlitwie koDcowej, opu[ciwszy jej zakoDczenie, mo|na doda antyfon (wBasn lub z Tekst�w wsp�lnych) oraz modlitw o [witym. c. Wspomnienia Matki Bo|ej w sobot 240. W soboty okresu zwykBego, w kt�re dopuszcza si wspomnienie dowolne, mo|na w spos�b podany w nr 234 obchodzi wspomnienie Naj[witszej Maryi Panny. Ma ono w Godzinie CzytaD swoje wBasne drugie czytanie. III. Zasady normujce wyb�r kalendarza oraz oficjum lub jego cz[ci a. Wyb�r kalendarza 241. W ch�rze oraz przy wsp�lnym odmawianiu oficjum nale|y si trzyma kalendarza wBasnego, tzn. diecezjalnego, instytutu zakonnego lub danego ko[cioBa3. CzBonkowie instytut�w zakonnych obchodz wraz z diecezj po[wicenie katedry i [wita gB�wnych patron�w miejsca lub terytorium, na kt�rym przebywaj4. 242. Ka|dy duchowny lub zakonnik, zobowizany z jakiegokolwiek tytuBu do odprawiania Liturgii Godzin, czyni zado[ temu obowizkowi r�wnie| i wtedy, gdy uczestniczy we wsp�lnym oficjum wedBug innego kalendarza albo w innym obrzdku. 243. W odmawianiu prywatnym mo|na si stosowa do kalendarza lokalnego albo do kalendarza wBasnego. Nie jest to jednak dozwolone w uroczysto[ci i [wita kalendarza wBasnego5. b. Wyb�r innego oficjum 244. W dni, kt�re dopuszczaj wspomnienia dowolne, mo|na dla sBusznych powod�w wybra oficjum jednego ze [witych wpisanych do Martyrologium rzymskiego lub do jego dodatku prawnie zatwierdzonego. To oficjum odprawia si tak jak we wspomnienia dowolne (por. nr 234- 239). 245. Oficjum wotywne mo|na odprawia z powod�w natury publicznej lub z pobudek pobo|no[ci, np. z okazji pielgrzymki, [wita lokalnego albo uroczysto[ci zewntrznej [witego, i wolno je odprawia w caBo[ci lub cz[ciowo. Nie jest to jednak dopuszczalne w uroczysto[ci, niedziele Adwentu, Wielkiego Postu i Wielkanocy, oraz w Zrod Popielcow, podczas Wielkiego Tygodnia, w cigu oktawy Wielkanocy i we Wspomnieniu wszystkich wiernych zmarBych (2 listopada). c. Wprowadzanie zmian w oficjum dnia 246. W niekt�rych poszczeg�lnych wypadkach mo|na zamieni pewne cz[ci oficjum na inne, pod warunkiem jednak nienaruszania struktury danej Godziny i przestrzegania zasad ni|ej podanych. 237. Nigdy nie wolno zamienia tekst�w wBasnych lub dostosowanych do danego dnia. Dotyczy to antyfon, hymn�w, czytaD, responsori�w i modlitwy koDcowej, a czsto tak|e i psalm�w. Powy|szy przepis odnosi si do nastpujcych dni: niedziel, uroczysto[ci i [wit PaDskich umieszczonych w kalendarzu og�lnym, okresu Wielkiego Postu oraz Wielkiego Tygodnia, dni w oktawie Wielkanocy i Narodzenia PaDskiego, dni od 17 do 24 grudnia. Zamiast psalm�w niedzielnych bie|cego tygodnia mo|na wybra psalmy z niedzieli innego tygodnia, a nawet je[li oficjum odprawia si z udziaBem wiernych, wolno odmawia psalmy tak dobrane, aby stopniowo doprowadza wiernych do ich zrozumienia. 248. W Godzinie CzytaD zawsze nale|y zachowa czytania bie|ce, poniewa| |yczenie Ko[cioBa, "aby w okre[lonym przecigu lat odczyta wiernym znaczniejsz cz[ Pisma [w."6 odnosi si tak|e i do Liturgii Godzin. Nale|y wic w okresie Adwentu, Narodzenia PaDskiego, Wielkiego Postu i Wielkanocy trzyma si w Godzinie CzytaD kolejno[ci czytaD ustalonej dla tych okres�w. W okresie zwykBym i dla sBusznych powod�w wolno w danym dniu lub przez kilka dni wybra czytania przeznaczone na inne dni, albo nawet inne jeszcze czytania z Pisma [w. Wolno tak postpowa np. z okazji rekolekcji, zebraD duszpasterskich, modlitw o jedno[ Ko[cioBa itp. 249. Je|eli kolejno[ czytaD jest przerwana przez uroczysto[, [wito lub inny obch�d liturgiczny, mo|na w cigu tego tygodnia, biorc pod uwag ukBad jego czytaD, albo poBczy czytania opuszczone z czytaniami bie|cymi, albo z po[r�d wymienionych tekst�w czyta te, kt�re si uwa|a za wa|niejsze. 250. Ze sBusznych powod�w mo|na w Godzinie CzytaD zamiast drugiego czytania przeznaczonego na ten dzieD wybra inne czytanie z tego samego okresu, podane czy to w Liturgii Godzin, czy te| w lekcjonarzu zawierajcym czytania do wyboru (nr 161). Ponadto w okresie zwykBym oraz, je[li uzna si to za wskazane, nawet i w okresie Adwentu, Narodzenia PaDskiego, Wielkiego Postu i Wielkanocy mo|na czyta w spos�b cigBy dzieBo kt�rego[ z Ojc�w Ko[cioBa, byleby tylko tre[ tego czytania odpowiadaBa czytaniom Pisma [w. oraz duchowi danego okresu liturgicznego. 251. Czytania kr�tkie, modlitwy, pie[ni i pro[by podane na poszczeg�lne dni powszednie danego okresu mog by u|yte r�wnie| i w inne dni tygodnia tego samego okresu. 252. Zasadniczo nale|y si trzyma kolejno[ci psaBterza rozBo|onego na cztery tygodnie7, jednak|e ze wzgldu na po|ytek duchowy lub duszpasterski wolno zamiast psalm�w wyznaczonych na okre[lony dzieD wybra psalmy wyznaczone na t sam Godzin w innym dniu. W wyjtkowych okoliczno[ciach wolno tak|e dobra inne odpowiednie psalmy i teksty podobnie jak w oficjum wotywnym. I. PodziaB czynno[ci 253. W czasie Liturgii Godzin jak i w innych czynno[ciach liturgicznych, "ka|dy speBniajcy swoj funkcj, czy to duchowny, czy [wiecki, powinien czyni tylko to wszystko, co do niego nale|y z natury rzeczy i na mocy przepis�w liturgicznych"1. 254. Biskup, zwBaszcza w ko[ciele katedralnym, przewodniczy Liturgii Godzin w otoczeniu kapBan�w oraz innych duchownych i posBugujcych r�|nych stopni, a wierni powinni bra czynny udziaB w jej odprawianiu. Tak|e ka|demu oficjum z udziaBem wiernych powinien przewodniczy kapBan lub diakon w otoczeniu posBugujcych r�|nych stopni. 255. KapBan lub diakon przewodniczcy odprawianiu oficjum mo|e si ubra w alb albo kom| i stuB. Ponadto kapBan mo|e r�wnie| u|y kapy. W wiksze uroczysto[ci kilku kapBan�w mo|e si ubra w kapy, a diakoni w dalmatyki. 256. KapBan lub diakon przewodniczcy oficjum rozpoczyna je ze swojego miejsca wersetem wprowadzajcym, zaczyna Ojcze nasz, odmawia modlitw koDcow, pozdrawia nastpnie wiernych, bBogosBawi i rozsyBa ich. 257. Pro[by mo|e wypowiada kapBan luh jeden z posBugujcych. 258. W razie nieobecno[ci kapBana lub diakona przewodniczcy oficjum jest tylko pierwszym spo[r�d r�wnych sobie; nie zasiada w prezbiterium, nie pozdrawia i nie bBogosBawi wiernych. 259. Lektorzy wygBaszaj teksty czytaD z przeznaczonego na to miejsca. 260. Antyfony, psalmy i pie[ni intonuje jeden lub paru kantor�w. Psalmy odmawia si albo [piewa w spos�b podany w nr 121-125. 261. W Jutrzni i Nieszporach podczas [piewu pie[ni z Ewangelii mo|na okadza oBtarz, a nastpnie kapBana i wiernych. 262. Obowizek sprawowania Liturgii Godzin w ch�rze dotyczy danej wsp�lnoty, a nie miejsca, gdzie si odprawia oficjum; a wic nie musi si ono odbywa w ko[ciele, zwBaszcza gdy chodzi o Godziny odmawiane w spos�b mniej uroczysty. 263. Zachowuje si postaw stojc: a) podczas Wezwania i werset�w rozpoczynajcych ka|d Godzin, b) podczas hymnu, c) podczas pie[ni z Ewangelii, d) podczas pr�[b, Ojcze nasz i modlitwy koDcowej. 264. CzytaD sBucha si siedzco, wyjtek stanowi czytanie z Ewangelii. 265. Podczas odmawiania psalm�w oraz innych pie[ni stoi si lub siedzi, zale|nie od przyjtego zwyczaju. 266. Nale|y si prze|egna dotykajc czoBa, piersi, lewego i prawego ramienia: a) na pocztku Godziny przy sBowach Bo|e, wejrzyj ku wspomo|eniu memu, b) rozpoczynajc pie[ni z Ewangelii, tzn. pie[D Zachariasza, pie[D Maryi i pie[D Symeona. Znak krzy|a czyni si na wargach przed Wezwaniem przy sBowach Panie, otw�rz wargi moje. II. Oficjum [piewane 267. SBowa "m�wi" (dicere} lub "wypowiada" (proferre), zachodzce w niniejszym wprowadzeniu i w rubrykach, odnosz si tak do [piewu, jak i do recytacji zgodnie z zasadami podanymi ni|ej. 268. "Wszystkim, kt�rzy odmawiaj oficjum w ch�rze lub wsp�lnie, zaleca si usilnie, by odprawiali je ze [piewem, poniewa| bardziej jest to zgodne z tego rodzaju modlitw; czyni j bardziej uroczyst i peBniej wyra|a jedno[ serc oddanych wielbieniu Boga"2. 269. Wypowiedzi Soboru WatykaDskiego II dotyczce [piewu liturgicznego odnosz si do ka|dego sprawowania liturgii, a zwBaszcza do Liturgii Godzin3. Chocia| struktura oficjum zostaBa odnowiona tak, by nadawaBo si ono i do prywatnego odmawiania, to jednak wikszo[ tekst�w ma charakter liryczny, a to si peBniej uwydatnia, gdy si je [piewa. Odnosi si to przede wszystkim do psalm�w, pie[ni, hymn�w i responsori�w. 270. Zpiew w Liturgii Godzin nie jest tylko jak[ pikn opraw zewntrzn, ale raczej pBynie z gBbi duszy rozmodlonej i wielbicej Boga i stanowi peBny wyraz wsp�lnotowej natury chrze[cijaDskiego kultu. Godne s pochwaBy zespoBy chrze[cijan r�|nego stanu, kt�re si staraj jak najcz[ciej stosowa t form modlitwy. Dlatego te| nale|y si zatroszczy o nale|yte pouczenie i wywiczenie duchownych, zakonnik�w i wiernych [wieckich, aby szczeg�lnie w dni [witeczne chtnie [piewali oficjum. Trzeba jednak zdawa sobie spraw z tego, |e [piewanie caBego oficjum jest trudne, ale |e chwaBa oddawana Bogu przez Ko[ci�B nie jest ani przez swoje pochodzenie, ani przez sw natur wyBczn wBasno[ci kleru albo mnich�w; stanowi wBasno[ caBej spoBeczno[ci chrze[cijaDskiej. Nale|y si przeto liczy z r�|nymi mo|liwo[ciami wykonawc�w, bo tylko wtedy si uwydatni prawd i pikno [piewanego oficjum. 271. Przede wszystkim nale|y si stara, by [piewano Liturgi Godzin w niedziele i [wita. Zpiew oficjum mo|na tak zr�|nicowa, aby jego zakres wyra|aB stopieD obchodzonej uroczysto[ci. 272. Nie wszystkie Godziny maj to samo znaczenie: Jutrznia i Nieszpory stanowi jakby dwa bieguny oficjum, trzeba wic wyr�|ni je [piewem. 273. Oficjum [piewane ma bez wtpienia swoje zalety, je[li [piew stoi na wysokim poziomie artystycznym i duchowym, jednak po|yteczniejszym bdzie wprowadzenie pewnego stopniowania w stosowaniu [piewu. Przemawiaj za tym wzgldy praktyczne oraz fakt, |e nie mo|na wszystkich cz[ci oficjum stawia bez r�|nicy na jednej pBaszczyznie, lecz ka|da powinna odzyska swoje pierwotne znaczenie i wBa[ciwe zastosowanie. W ten spos�b Liturgia Godzin nie bdzie tylko piknym [wiadectwem minionej przeszBo[ci, zachowanym bez zmian i wzbudzajcym podziw, lecz mo|e o|y na nowo, rozwija si i by widomym wyrazem |ywej wsp�lnoty. Zasada stopniowania uroczysto[ci dopuszcza szereg stopni po[rednich midzy oficjum w caBo[ci [piewanym, a zwykB recytacj wszystkich cz[ci. Wprowadza to po|dane urozmaicenie w zale|no[ci od znaczenia danego dnia i odprawianej Godziny, a tak|e w zale|no[ci od rodzaju i przeznaczenia poszczeg�lnych cz[ci oficjum, na koniec wreszcie od liczebno[ci i charakteru danej wsp�lnoty oraz od liczby kantor�w w danych okoliczno[ciach. Dziki tej wikszej elastyczno[ci [piew bdzie m�gB cz[ciej ni| poprzednio towarzyszy publicznej modlitwie Ko[cioBa, ta za[ bdzie mogBa dostosowywa si za ka|dym razem do najrozmaitszych warunk�w. Pozwala to spodziewa si znalezienia nowych dr�g i nowych form wsp�Bczesnego jej wyrazu, jak to zawsze dziaBo si w |yciu Ko[cioBa. 274. "Zpiew gregoriaDski Ko[ci�B uznaje za wBasny [piew liturgii rzymskiej". Dlatego w sprawowaniu liturgii w jzyku BaciDskim ten [piew powinien "zajmowa pierwsze miejsce w[r�d innych, r�wnorzdnych rodzaj�w [piewu"4. Jednak|e "nie wyklucza si ze sBu|by Bo|ej innych rodzaj�w muzyki, pod warunkiem, by odpowiadaBy duchowi akcji liturgicznej oraz naturze poszczeg�lnych jej cz[ci i nie stanowiBy przeszkody w nale|ytym i czynnym udziale wiernych"5. W oficjum [piewanym, je[li nie ma melodii do przewidzianej antyfony, nale|y wzi jedn z antyfon znajdujcych si w wykazie, byleby odpowiadaBa wytycznym podanym w nr 113 i 121-125. 275. Liturgi Godzin mo|na obecnie odprawia w jzyku narodowym, "nale|y wic doBo|y staraD, by uBo|ono odpowiednie melodie do [piewu oficjum w tym jzyku"6. 276. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, by r�|ne cz[ci oficjum byBy [piewane w r�|nych jzykach7. 277. WBa[ciwe odprawianie liturgicznej sBu|by Bo|ej wymaga, by uszanowano znaczenie i zastosowanie ka|dej jej cz[ci, a tak|e i [piewu. Zgodnie z t zasad ustala si, kt�re przede wszystkim cz[ci oficjum wypada [piewa, niekt�re bowiem z nich same przez si wymagaj [piewu8. S to aklamacje i odpowiedzi na wezwania skierowane do wiernych przez kapBana oraz czBonk�w asysty liturgicznej; odpowiedzi na wezwania litanijne, antyfony, psalmy oraz ich refreny, a tak|e hymny i pie[ni9. 278. Psalmy wyraznie wi| si z muzyk (por. nr 103-120), o czym [wiadczy tradycja zar�wno |ydowska, jak i chrze[cijaDska. Zpiew psalm�w niemaBo si przyczynia do peBnego ich zrozumienia, a wic nale|y przynajmniej zawsze pamita o tym ich poetycko-muzycznym charakterze. W miar mo|liwo[ci powinny one by raczej [piewane, chocia|by w wa|niejsze dni i Godziny, zgodnie z ich pierwotnym przeznaczeniem. 279. W numerach 121-123 podano rozmaite sposoby wykonywania psalmodii, co zale|y nie tyle od warunk�w zewntrznych, ile raczej od r�|nego rodzaju psalm�w wystpujcych w danym oficjum. I tak, psalm�w sapiencjalnych i historycznych jest lepiej tylko sBucha; natomiast psalmy bdce hymnami lub pie[niami dzikczynnymi, same przez si wymagaj wsp�lnego ich [piewania. Nade wszystko jednak wa|ne jest to, by odprawianie oficjum nie staBo si sztywne i sztuczne, skrpowane my[l o dostosowaniu si wyBcznie do normujcych je przepis�w, ale by odpowiadaBo prawdzie |ycia. Najpierw wic trzeba si o to stara, aby w duszach zrodziBo si pragnienie autentycznej modlitwy Ko[cioBa i by "rado[ci ich byBo wysBawia Boga" (por. Ps 147 A). 280. Hymny tak|e s pokarmem modlitwy, nawet tylko recytowane, je[li posiadaj bogat tre[ teologiczn i stoj na wysokim poziomie artystycznym. Jednak|e przez sam swoj natur domagaj si [piewu. Dlatego te| zaleca si je [piewa w miar mo|no[ci we wsp�lnym odprawianiu oficjum. 28l. Responsorium po czytaniu w Jutrzni i Nieszporach tak|e domaga si [piewu, i to [piewu wsp�lnego. 282. R�wnie| responsoria w Godzinie CzytaD powinny by [piewane zgodnie z ich natur i przeznaczeniem. Jednak|e uBo|ono je w ten spos�b, |e zachowuj one swoje znaczenie nawet w prywatnym odmawianiu oficjum. Do [piewu bardziej si nadaj responsoria o prostej i Batwej melodii ni| te, kt�re s zaczerpnite ze zr�deB liturgicznych. 283. Czytania nie s przeznaczone do [piewu. Nale|y je wykonywa godnie, wyraznie i dokBadnie, tak by wszyscy dobrze je sByszeli i rozumieli. Mo|na je [piewa tylko wtedy, gdy zastosowana melodia nie przesBania sB�w i zrozumienia tekstu. 284. Teksty zastrze|one dla przewodniczcego Liturgii Godzin, jak np. modlitwy, mo|na piknie i w odpowiedni spos�b od[piewa, zwBaszcza po Bacinie. Jest to trudniejsze do osignicia w niekt�rych jzykach |ywych, chyba |e dziki [piewaniu wszyscy bd mogli ja[niej uchwyci sBowa tekstu.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Marini Wprowadzenie do ducha liturgii
CUDA w przykladach Wprowadzenie do ogolnego programowania procesorow GPU cudawp
WYKŁAD 1 Wprowadzenie do biotechnologii farmaceutycznej
Medycyna manualna Wprowadzenie do teorii, rozpoznawanie i leczenie
01 Wprowadzenie do programowania w jezyku C
wprowadzenie do buddyzmu z islamskiego punktu widzenia
1 wprowadzenie do statystyki statystyka opisowa
Informatyka Wprowadzenie Do Informatyki Ver 0 95
Wprowadzenie do psychologii wykł UG
645 Informacja dodatkowa wprowadzenie do sprawozdania finasowego
Wprowadzenie do baz danych

więcej podobnych podstron