plik


MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Wojciech Durczak Okre[lenie wBa[ciwo[ci surowca rybnego 632[01].Z4.01 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy Radom 2007  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego Recenzenci: mgr in|. Halina Girtler dr in|. Agata Korzelecka-Orkisz Opracowanie redakcyjne: mgr in|. Wojciech Durczak Konsultacja: mgr in|. Andrzej Zych Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduBowej 632[01].Z4.01,  Okre[lenie wBa[ciwo[ci surowca rybnego , zawartego w moduBowym programie nauczania, dla zawodu rybak [rdldowy. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy, Radom 2007  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 1 SPIS TREZCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstpne 5 3. Cele ksztaBcenia 6 4. MateriaB nauczania 7 4.1. Miso i inne produkty pochodzce z ryb 7 4.1.1. MateriaB nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzajce 10 4.1.3. wiczenia 10 4.1.4. Sprawdzian postpw 12 4.2. Podstawowe zjawiska zachodzce w misie zBowionych ryb i ocena jako[ci 13 misa ryb 4.2.1. MateriaB nauczania 13 4.2.2. Pytania sprawdzajce 16 4.2.3. wiczenia 16 4.2.4. Sprawdzian postpw 18 4.3. Przygotowanie ryb do dalszego przetwarzania 19 4.3.1. MateriaB nauczania 19 4.3.2. Pytania sprawdzajce 22 4.3.3. wiczenia 22 4.3.4. Sprawdzian postpw 24 5. Sprawdzian osigni 25 6. Literatura 30  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik ten bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wBa[ciwo[ciach surowca rybnego. W poradniku zamieszczono: - wymagania wstpne  wykaz umiejtno[ci, jakie powiniene[ mie ju| uksztaBtowane, aby[ bez problemw mgB korzysta z poradnika, - cele ksztaBcenia  wykaz umiejtno[ci, jakie uksztaBtujesz podczas pracy z poradnikiem,  materiaB nauczania  wiadomo[ci teoretyczne niezbdne do osignicia zaBo|onych celw ksztaBcenia i opanowania umiejtno[ci zawartych w jednostce moduBowej,  zestaw pytaD, aby[ mgB sprawdzi, czy ju| opanowaBe[ okre[lone tre[ci,  wiczenia, ktre pomog Ci zweryfikowa wiadomo[ci teoretyczne oraz uksztaBtowa umiejtno[ci praktyczne,  sprawdzian postpw,  sprawdzian osigni, przykBadowy zestaw zadaD. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie materiaBu caBej jednostki moduBowej,  literatur uzupeBniajc.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 3 ModuB 632[01].Z4 Ryby jako surowiec spo|ywczy 632[01].Z4.01 Okre[lanie wBa[ciwo[ci surowca rybnego 632[01].Z4.02 Zagospodarowanie surowca rybnego 632[01].Z4.03 Dystrybucja oraz sprzeda| surowcw i produktw rybnych Schemat ukBadu jednostek moduBowych  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystpujc do realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: - stosowa podstawowe jednostki ukBadu SI, - korzysta z r|nych zrdeB informacji, - wykazywa si zdolno[ciami manualnymi, - wspBpracowa w grupie, - scharakteryzowa wa|niejsze gatunki ryb, - okre[la sposoby gospodarowania cennymi gatunkami ryb, - obja[nia znaczenie ochrony ryb i rakw, - posBugiwa si przepisami o ochronie gatunkowej, - ocenia znaczenie ekologiczne r|nych gatunkw ryb, - okre[la okresy poBowu okre[lonych gatunkw, - rozpoznawa zagro|enia dla [rodowiska wodnego, - wyja[nia funkcjonowanie najwa|niejszych narzdw i ukBadw ryb, - okre[la wymagania [rodowiskowe najwa|niejszych gatunkw ryb, - przygotowywa ryby do dalszego przetwarzania.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: - zastosowa terminologi dotyczc surowcw rybnych, - okre[li podstawowe wskazniki charakteryzujce surowiec rybny, - okre[li skBad misa rybiego na podstawie tabel, - porwna skBad, wBa[ciwo[ci dietetyczne i cen surowca rybnego w stosunku do misa zwierzt staBocieplnych, - okre[li wBa[ciwo[ci misa rybiego zwizane z jego pochodzeniem, - wskaza znaczenie produktw rybnych w diecie czBowieka, - porwna skBad misa r|nych gatunkw ryb, - oceni wpByw r|nych czynnikw na jako[ surowca rybnego, - oceni jako[ pozyskanych ryb, - rozpozna przydatno[ r|nych gatunkw i sortymentw ryb do dalszego przetwarzania.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 6 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. Miso i inne produkty pochodzce z ryb 4.1.1. MateriaB nauczania Miso jako pokarm oznacza przeznaczone do spo|ycia umi[nienie szkieletowe zwierzt rzeznych i dzikich, drobiu i ryb wraz z przylegajcymi tkankami: Bczn, kostn i tBuszczow oraz narzdy wewntrzne jak, wtroba, nerki, |oBdek, ozr, mzg, pBuca itp. Miso jest produktem spo|ywczym dostarczajcym wielu skBadnikw od|ywczych a zwBaszcza peBnowarto[ciowego biaBka zawierajcego wszystkie aminokwasy, witaminy grupy B, nie wystpujc w pokarmach ro[linnych witamin B12, witaminy A i D, zwizki mineralne zawierajce biopierwiastki, tBuszcze nasycone i nienasycone, enzymy. Miso ryb ze wzgldu na zawarto[ biaBka, nisk zawarto[ tBuszczu, zawarto[ po|ytecznych kwasw wielonienasyconych, ktre neutralizuj dziaBanie cholesterolu, nale|y do najlepszych i najzdrowszych w spo|yciu. Pod pojciem misa ryb, rozumiemy mi[nie szkieletowe wraz z bBonami i naczyniami krwiono[nymi. Do celw |ywno[ciowych wykorzystuje si rwnie| skr, wtrob, i ikr. W[rd mi[ni ryb, najwikszy udziaB ilo[ciowy ma misieD wielki boczny. Rys. 1. Umi[nienie ryb: 1  misieD wielki boczny (cz[ grzbietowa), 5  misieD wielki boczny cz[ brzuszna [1, s. 21]  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 7 MisieD wielki boczny jest na ogB biaBy lub szary. Mi[nie podskrne s ciemne lub czerwone. Ilo[ i rozmieszczenie ciemnych mi[ni w muskulaturze ryby, jest charakterystyczn cech gatunkow. Rys. 2. Rozmieszczenie ciemnego misa (mi[ni podskrnych) w muskulaturze ryb r|nych gatunkw: 1  okoD, 2  wgorz, 3  makrela [1, s. 43] Podstawowymi skBadnikami wchodzcymi w skBad misa ryb s biaBko, tBuszcz, kwasy wielonienasycone, zwizki mineralne. Miso ryb w 85% skBada si z wody. BiaBko jest jednym z cenniejszych skBadnikw misa. W jego skBad wchodz takie pierwiastki jak wgiel, tlen, azot, siarka i fosfor. Stanowi budulec dla enzymw, hormonw i tkanek organizmu. Reguluje przemian materii, odpowiada za odporno[ i rwnowag organizmu. BiaBko jest potrzebne do prawidBowego wzrostu i rozwoju organizmu. BiaBko ryb jest delikatne, Batwo strawne i przyswajalne. W[rd ryb sBodkowodnych, najwiksze ilo[ci biaBka zawiera miso karpia. W [wie|ym misie ryby zawarto[ biaBka mie[ci si w przedziale 13 24%. TBuszcz jest podstawowym zrdBem energii. Wchodzi w skBad hormonw, stanowi budulec bBon komrkowych i mzgu chroni przed utrat ciepBa i jest potrzebny do zachowania dobrej kondycji organizmu. TBuszcz ryb jest Batwo przyswajalny. Dostarcza przede wszystkim wielonienasyconych kwasw tBuszczowych oraz witaminy A, D, i E. W zale|no[ci od ilo[ci tBuszczu w misie ryby dziel si na: - chude o zawarto[ci do 1,5% tBuszczu: sandacz, okoD, szczupak, - [rednio tBuste o zawarto[ci 1,5 5% tBuszczu: karp, leszcz, sum, - tBuste o zawarto[ci ponad 5% tBuszczu: wgorz. Kwasy wielonienasycone neutralizuj szkodliwe dziaBanie kwasw nasyconych i cholesterolu LDL. Kwasy te chroni przed chorobami ukBadu kr|enia, zmniejszaj skBonno[ do powstawania zakrzepw i arytmii serca.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 8 SkBadniki mineralne wchodzce w skBad misa ryb to przede wszystkim jod, wapD, fosfor, potas, magnez, fluor, |elazo. Zwizki mineralne wystpuj w misie ryb w ilo[ci kilkakrotnie wikszej ni| w produktach ro[linnych i mlecznych. - Jod  ryby morskie s najbogatszym zrdBem jodu, pierwiastek ten jest potrzebny do prawidBowego funkcjonowania tarczycy i do wzrostu, uBatwia spalanie tBuszczu. - WapD i fosfor jest potrzebny do budowy ko[ci i zbw, utrzymania dobrego stanu dziseB, uBatwia prawidBow prac serca. - Potas reguluje ci[nienie i poprawia prac ukBadu kr|enia. Najbogatsze zrdBo potasu znajduje si w misie karpia. - Magnez korzystnie wpBywa na ukBad sercowo- naczyniowy, poprawia samopoczucie, zapobiega depresji. - Fluor wzmacnia ko[ci i zby. - {elazo skBadnik hemoglobiny. Jego niedobr powoduje anemi. {elazo zapobiega zmczeniu i podnosi odporno[ organizmu. Ikra to pojcie okre[lajce rybie jaja. Nale|y do innych produktw spo|ywczych pochodzcych od ryb. Pojedyncze ziarno ikry ma ksztaBt kulisty, pokryte jest galaretowat otoczk. U ryb sBodkowodnych rozmiar pojedynczego ziarna nie przekracza 1 cm. Rys. 3. Ikra ryb akwariowych [3, Internet: Wikipedia]  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 9 Ikr ryb ze spo|ywczego punktu widzenia nazywamy kawiorem. Do celw spo|ywczych wykorzystujemy ikr ryb jesiotrowatych zwan czarnym kawiorem, ikr ryb Bososiowatych zwan czerwonym kawiorem i ikr pstrgw zwan kawiorem zBocistym. Kawior oprcz doskonaBych walorw smakowych, zawiera du|e ilo[ci skBadnikw mineralnych takich jak: sd i fosfor oraz witaminy A, D, i E. Olej rybny jest produktem powstaBym z pozostaBych cz[ci misa o obni|onej jako[ci. Powstaje w procesie wytBaczania i chemicznej obrbki. Olej jest bogatym zrdBem kwasw wilonienasyconych. Stosowany jest w diecie i leczniczo do obni|ania poziomu cholesterolu. 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wiczeD. 1. Z czego skBada si miso ryb? 2. Jakie zalety posiada miso ryb? 3. Co wchodzi w skBad misa ryb? 4. Co to jest misieD wielki boczny? 5. Jak rol peBni biaBko ryb? 6. Jak rol peBni tBuszcz ryb? 7. Czym s kwasy wielonienasycone? 8. Jak rol w od|ywianiu czBowieka peBni jod? 9. Jak rol w od|ywianiu czBowieka peBni potas? 10. Jakie zalety spo|ywcze posiada kawior? 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 OceD jako[ misa r|nych gatunkw ryb. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) uwa|nie obejrze le|ce przed tob filety misne r|nych gatunkw ryb, 2) pokaza i opisa wielki misieD boczny w ka|dym filecie, 3) pokaza i opisa mi[nie podskrne w ka|dym filecie, 4) porwna budow mi[ni r|nych gatunkw ryb, 5) oceni miso, ktrego gatunku ryb ma najwiksz ilo[ mi[ni ciemnych, 6) zapisa swoje uwagi na kartce papieru, 7) zaprezentowa otrzymane wyniki na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - prbki/filety 3 4 gatunkw ryb sBodkowodnych, - arkusze papieru formatu A4, flamastry. wiczenie 2 Porwnaj warto[ci od|ywcze i skBad r|nych produktw pochodzcych z misa ryb. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) uwa|nie obejrze le|ce przed tob prbki opakowanych produktw, 2) obejrze etykiety doBczone do poszczeglnych produktw,  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 10 3) zapisa na kartce papieru wagow lub procentow zawarto[ tBuszczu, w ka|dym produkcie, 4) zapisa na kartce papieru wagow lub procentow zawarto[ biaBka, w ka|dym produkcie, 5) zapisa na kartce papieru zawarto[ kwasw wielonienasyconych, w ka|dym produkcie, 6) zapisa na kartce papieru wagow lub procentow zawarto[ skBadnikw mineralnych, znajdujcych si w ka|dym produkcie, 7) oceni na podstawie zapisanych danych, ktry produkt jest najzdrowszy, 8) zaprezentowa otrzymane wyniki na forum grupy i uzasadni dlaczego dokonaBe[ takiego wyboru. Wyposa|enie stanowiska pracy: - opakowane prbki r|nych produktw spo|ywczychpochodzcych z ryb, - arkusze papieru formatu A4, flamastry, - tabela skBadu misa ryb. wiczenie 3 Porwnaj warto[ci od|ywcze produktw pochodzcych z misa ryb i misa zwierzt staBocieplnych. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) uwa|nie obejrze le|ce przed tob prbki opakowanych produktw, 2) obejrze etykiety doBczone do poszczeglnych produktw, 3) zapisa na kartce papieru wagow lub procentow zawarto[ tBuszczu w ka|dym produkcie, 4) zapisa na kartce papieru wagow lub procentow zawarto[ biaBka w ka|dym produkcie, 5) zapisa na kartce papieru wagow lub procentow zawarto[ kwasw wielonienasyconych w ka|dym produkcie, 6) zapisa na kartce papieru wagow lub procentow zawarto[ skBadnikw mineralnych w ka|dym produkcie, 7) porwna otrzymane wyniki dla produktw pochodzcych od ryb z wynikami otrzymanymi dla produktw pochodzcych od zwierzt staBocieplnych, 8) oceni na podstawie zapisanych danych, ktry produkt jest najzdrowszy, 9) zaprezentowa otrzymane wyniki na forum grupy i uzasadni dlaczego dokonaBe[ takiego wyboru. Wyposa|enie stanowiska pracy: - opakowane prbki r|nych produktw spo|ywczych pochodzcych z ryb i zwierzt staBocieplnych, - arkusze papieru formatu A4, flamastry, - tabela skBadu misa ryb, - tabela skBadu misa zwierzt staBocieplnych.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 11 4.1.4. Sprawdzian postpw Czy potrafisz: Tak Nie 1) oceni zalety spo|ywcze misa ryb? 2) oceni zalety poszczeglnych skBadnikw misa? 3) zinterpretowa podstawowe informacje znajdujce si na produktach spo|ywczych? 4) rozr|nia rybne produkty spo|ywcze? 5) rozr|nia typy kawioru?  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 12 4.2. Podstawowe zjawiska zachodzce w misie zBowionych ryb i ocena jako[ci misa ryb 4.2.1. MateriaB nauczania Podstawowe zjawiska zachodzce w misie zBowionych ryb s przemianami chemicznymi, biochemicznymi i dziaBaniem mikroorganizmw, ktre mog doprowadzi do zepsucia lub obni|enia jako[ci misa. Ryby nale| do jednych z najmniej trwaBych artykuBw |ywno[ciowych. Przechowywane w nieodpowiednich warunkach, w krtkim czasie podlegaj zmianom obni|ajcym ich jako[ i przydatno[ do spo|ycia. ZBowione ryby, gdy znajd si w otoczeniu o wy|szej temperaturze ni| temperatura wody, podlegaj przyspieszonym przemianom chemicznym i dziaBalno[ci bakterii. Procesy, ktre po [mierci zachodz w tkankach s u ryb szybsze ni| u innych zwierzt. Miso ryb podlega najwikszym zmianom w okresie pierwszych 24 godzin po [niciu. Znicie ryb po zBowieniu przerywa proces oddychania. Ograniczony zapas tlenu powoduje powstawanie kwasu mlekowego i zakwaszenie mi[ni. Rwnocze[nie nastpuje napicie i stwardnienie mi[ni zwane st|eniem po[miertnym. Ten stan zanika po dBu|szym czasie przechowywania. Stan st|enia po[miertnego powinien by utrzymywany jak najdBu|ej np. poprzez schBadzanie lodem. Procesy zachodzce w misie ryb stwarzaj dobre warunki do rozwoju bakterii. Mikroorganizmy wnikaj do gBbszych partii mi[ni systemem naczyD krwiono[nych, przez skr oraz od wntrza z przewodu pokarmowego. Gromadzce si w wyniku dziaBania bakterii substancje o odra|ajcym gnilnym zapachu s gBwnym objawem psucia si misa. Na skutek przemian zwizkw azotu po [niciu ryb, dochodzi do zaniku niektrych skBadnikw odpowiedzialnych za po|dane cechy smakowo  zapachowe i nagromadzenie si lotnych skBadnikw o niepo|danej woni. Zmienia si tak|e barwa misa. Ocena jako[ci ryb jest procesem oszacowania stanu i jako[ci misa przeznaczonego do spo|ycia. ZBowione ryby r|ni si warto[ci handlow i od|ywcz. Decyduj o tym walory smakowe, stosunek cz[ci jadalnych do masy caBego organizmu oraz zawarto[ cennych skBadnikw od|ywczych. Na stan jako[ci zBowionych ryb ma rwnie| wpByw czas i okres dokonywania poBowu. W okresie tu| przed tarBem w czasie tarBa i bezpo[rednio po nim ryby s w zBej kondycji, jako[ misa ryb zBowionych w tym okresie jest bardzo niska. Najlepsz jako[ misa uzyskuje si w okresach intensywnego |erowania ryb, pznym latem i wczesn jesieni. Niekorzystnie na jako[ surowca wpBywa okres migracji ryb. WpByw na jako[ misa, ma tak|e obecno[ paso|ytw, toksyn, zaka|enia bakteriami a przede wszystkim  [wie|o[ ryb. Zmiana [wie|o[ci zale|y od cech gatunku, warunkw poBowu i przechowywania po zBowieniu. Ska|enie paso|ytami jest powodem bardzo du|ych strat w ryboBwstwie gdy| zmniejsza pBodno[ i kondycj ryb. Wikszo[ paso|ytw znajdujcych si w misie ryb dla czBowieka nie jest grozna, obni|aj one jednak jako[ misa lub eliminuj ze spo|ycia. Miso ska|one paso|ytami groznymi dla czBowieka np. tasiemcem, nie nadaje si do spo|ycia. Toksyny, ktre trafiaj do organizmu ryb przebywajcych w zanieczyszczonych zbiornikach, obni|aj warto[ misa i mog by zrdBem zatrucia. Do najgrozniejszych zalicza si pozostaBo[ci [rodkw ochrony ro[lin oraz metali ci|kich (rt, oBw, kadm itd.).  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 13 W wodach zanieczyszczonych produktami ropopochodnymi, ryby nabieraj specyficznego zapachu, ktry sprawia, |e nie nadaj si do spo|ycia. Zaka|enie bakteriami powoduje psucie si ryb. Podczas przechowywania ryb po zBowieniu, nastpuje gwaBtowny wzrost liczby bakterii na skrze, skrzelach oraz stopniowe przenikanie bakterii do misa. Bakterie rozwijajce si na rybach wytwarzaj lotne substancje o odra|ajcej woni. Skutki dziaBania bakterii mo|na zmniejszy, poprzez skrcenie czasu pomidzy zBowieniem ryb a ich obrbk wstpn oraz przechowywaniem w obni|onej temperaturze. Stan [wie|o[ci ryb zale|y od stopnia przemian po[miertnych oraz stopnia rozwoju drobnoustrojw. Szybko[ tych procesw zale|y od temperatury w jakiej przebywa ryba po zBowieniu, stanu organizmu w chwili zBowienia oraz czasu przeprowadzenia obrbki wstpnej. Wstpna obrbka ma na celu zabezpieczenie surowca poprzez usunicie cz[ci odpadowych i opznienie psucia przez usunicie cz[ci, w ktrych znajduje si najwicej drobnoustrojw (wntrzno[ci i skrzela). Do oceny stanu jako[ci zBowionych ryb, a co za tym idzie misa rybiego, sBu| nam r|ne schematy, wzorce i tabele. Przy ocenie bierze si pod uwag: wygld poszczeglnych organw, kolor, zapach, a tak|e zmiany zachodzce w poszczeglnych narzdach. Tabela 1. Oceny jako[ci misa ryb [1, s. 134]  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 14 Powy|sza tabela jest jednym z wielu r|nych schematw u|ywanych do oceny jako[ci zBowionych ryb. Ocenia si w niej wygld zewntrzny, z uwzgldnieniem skry i Busek, stan oczu, skrzela, brzuch, odbyt i jam brzuszn. Najwy|sz jako[ otrzymuj ryby, ktre otrzymaBy najni|sz ilo[ punktw. Wzrokowa ocena jako[ci zBowionych ryb [wie|ych, przechowywanych w lodzie, opiera si na zmianie oglnego wygldu, grzbietu, skry i przede wszystkim skrzeli. Wygld pstrga po zBowieniu przechowywanego w lodzie Wygld pstrga po zBowieniu, przechowywanego w lodzie (po 12 godzinach) Wygld pstrga po zBowieniu, przechowywanego w lodzie (po 24 godzinach) Wygld pstrga po zBowieniu, przechowywanego w lodzie (po 36 godzinach) Wygld pstrga po zBowieniu, przechowywanego w lodzie (po 48 godzinach)  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 15 Wygld pstrga po zBowieniu, przechowywanego w lodzie (po 60 godzinach) Rys. 4. Zdjcia zmian zachodzcych w zBowionych lodowanych, [wie|ych rybach [4, Internet, PRZETWRNIA RYBNA W ZAPORZE-MYLOF] 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wiczeD. 1. Jakie podstawowe przemiany zachodz w misie zBowionych ryb? 2. Czym grozi przechowywanie ryb w nieodpowiednich warunkach? 3. Czy procesy po[miertne zachodzce w misie przebiegaj w takim samym czasie jak u zwierzt staBocieplnych? 4. W jakim okresie po zBowieniu procesy po[miertne przebiegaj najszybciej? 5. Co to jest st|enie po[miertne? 6. Co jest objawem psucia si misa w wyniku dziaBania bakterii? 7. Co to jest ocena jako[ci ryb? 8. Jaki wpByw na jako[ misa ryb ma czas poBowu? 9. Jaki wpByw na jako[ misa ryb ma ska|enie paso|ytami? 10. Jaki wpByw na jako[ misa ryb maj toksyny? 11. Jaki wpByw na jako[ misa ryb ma zaka|enie bakteriami? 12. Co to jest stan [wie|o[ci ryb? 13. Co wpBywa na stan [wie|o[ci ryb? 14. Co bierze si pod uwag przy ocenie [wie|o[ci? 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 OceD procesy zachodzce w misie zBowionych ryb. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) uwa|nie obejrze le|ce przed tob zBowione ryby, 2) dotkn ryby, sprawdzi ich twardo[ i zapach, 3) na podstawie materiaBw nauczania oceni czy w misie ryb zaszBy nastpujce procesy: st|enie po[miertne, przemiany zwizkw azotu, dziaBanie mikroorganizmw, 4) zapisa swoje rozwizania i zaprezentowa otrzymane wyniki na forum grupy i uzasadni dlaczego dokonaBe[ takiego wyboru. Wyposa|enie stanowiska pracy: - rkawice gumowe, - 3 4 zBowione/[nite ryby, - arkusze papieru formatu A4, flamastry, - materiaB nauczania.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 16 wiczenie 2 Dokonaj oceny jako[ci misa ryb. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) obejrze le|ce przed tob zBowione ryby, 2) uwa|nie wysBucha instrukcji nauczyciela na temat doBczonej tabeli oceny, 3) dotkn ryby, sprawdzi ich twardo[ i zapach, 4) zgodnie z tabel przydzieli ka|dej z ryb odpowiedni ilo[ punktw, wyniki zapisa na osobnych kartkach, 5) podsumowa punkty przydzielone ka|dej ocenianej rybie, 6) zaprezentowa otrzymane wyniki na forum grupy i uzasadni dlaczego dokonaBe[ takiej oceny. Wyposa|enie stanowiska pracy: - rkawice gumowe, - 3 4 zBowione/[nite ryby, - arkusze papieru formatu A4, flamastry, - tabela oceny jako[ci, - tekst przewodni.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 17 Tabela oceny jako[ci misa ryb 4.2.4. Sprawdzian postpw Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li procesy zachodzce w zBowionych rybach? 2) opzni procesy zachodzce w zBowionych rybach? 3) rozpozna na przykBadzie procesy, ktre zachodz w zBowionych rybach? 4) okre[li co wpBywa na jako[ misa ryb? 5) oceni jako[ misa na podstawie tabel i schematw?  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 18 4.3. Przygotowanie ryb do dalszego przetwarzania 4.3.1. MateriaB nauczania WyBowione ryby, zanim zostan przekazane do bezpo[redniej konsumpcji musz by posortowane, zapakowane, zaBadowane i przetransportowane do miejsca sprzeda|y. Wszystkie te czynno[ci maj miejsce w wikszo[ci przypadkw po [niciu ryb, w r|nych warunkach otoczenia i r|nych warunkach higienicznych. Najmniejszym zmianom jako[ciowym ulega ryba |ywa. Ryby |ywe i nieuszkodzone s towarem wysokiej jako[ci, z chwil [nicia rozpoczynaj si w ich ciele procesy chemiczne, ktre szybko obni|aj jako[ surowca. Najkorzystniejsze byBoby dostarczanie konsumentom ryb w stanie |ywym. Nie zawsze jest to mo|liwe i dlatego ryby w znacznym stopniu trafiaj do odbiorcy [nite. Przygotowanie ryb do dalszego przetwarzania mo|na podzieli na przygotowanie ryb [nitych i ryb |ywych. Przygotowanie ryb [nitych do dalszego przetwarzania polega przede wszystkim na utrzymaniu ryb jak najdBu|ej w stanie st|enia po[miertnego. Zapewnia to dobre i mo|liwie szybkie schBodzenie ryb. Ryby przed schBodzeniem nale|y posortowa i jednocze[nie umy. Sortowanie i mycie s to pierwsze czynno[ci w celu przygotowania surowca rybnego do dalszego przetwarzania. Ryby przy poBowach wielogatunkowych sortujemy wedBug gatunku i wielko[ci podchowu. Odrzucamy ryby, ktre ze wzgldu na swj zBy stan nie mog by przeznaczone do dalszego przetwarzania i mog wpByn na jako[ caBej partii ryb. Czynno[ci sortowania powinny by wykonywane delikatnie tak, aby nie doprowadzi do mechanicznego uszkodzenia surowca. W trakcie sortowania, ryby powinny by myte w strumieniu bie|cej, czystej wody co zmniejsza zaka|enie i zabrudzenie ryb. Rys. 5. Posortowane i umyte ryby [4, Internet, PRZETWRNIA RYBNA W ZAPORZE-MYLOF]  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 19 Obni|enie temperatury misa ryb do okoBo 0C zmniejsza szybko[ procesw gnilnych i chemicznych, hamuje rwnie| rozwj drobnoustrojw. SchBadzanie ryb [wie|ych, polega na lodowaniu lodem naturalnym lub sztucznym. Lodowanie polega na wysypaniu dna skrzynki rozdrobnionym lodem i ukBadaniu kolejno warstwy ryb i lodu na przemian. Wierzch skrzyni przysypujemy wiksz ilo[ci lodu. Rys. 6. Czynno[ lodowania ryb [4, Internet, PRZETWRNIA RYBNA W ZAPORZE-MYLOF] Rys. 7. Skrzynie zalodowane i skrzynie oczekujce na przysypanie lodem [4, Internet, PRZETWRNIA RYBNA W ZAPORZE-MYLOF]  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 20 Wskutek wymiany ciepBa midzy rybami a lodem, surowiec si ozibia, kosztem topniejcego lodu. Aby chBodzenie byBo najlepsze, nale|y rozdrobni ld na mniejsze kawaBki. Za najlepsze uwa|a si kawaBki lodu o wymiarach 2 5 cm. W czasie lodowania ryby s obmywane wod z topniejcego lodu, ktry spBukuje zanieczyszczenia. Zwil|enie wod z topniejcego lodu dobrze wpBywa na wygld surowca i zapobiega wysychaniu skry. Do lodowania ryb u|ywamy skrzyD drewnianych lub wykonanych z tworzyw sztucznych, ktre s zaopatrzone w otwory, do odprowadzania stopionego lodu. Niedopuszczalne jest aby ryby le|aBy w takiej wodzie. Rys. 8. Skrzynie do przewozu [nitych zalodowanych ryb [4, Internet, PRZETWRNIA RYBNA W ZAPORZE-MYLOF] Lodowanie pozwala zachowa [wie|o[ ryb od kilku do kilkunastu dni.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 21 Wszystkie urzdzenia do przetrzymywania ryb i odBowu takie jak skrzynie, sadze, kasarki po wykorzystaniu, powinny by zmywane [rodkami dezynfekujcymi i dokBadnie myte. Rys. 9. Mycie skrzyD transportowych [4, Internet, PRZETWRNIA RYBNA W ZAPORZE-MYLOF] Przygotowanie ryb |ywych do dalszego przetwarzania polega na odpowiednim odBowie i odpiciu ryb, przed dalszym przetwarzaniem. Procesy te zostaBy opisane w innych jednostkach moduBowych. 4.3.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wiczeD. 1. Jakie cechy posiada ryba |ywa? 2. Jakie cechy posiada ryba [nita? 3. Dlaczego najlepiej dostarcza do dalszego przetwarzania ryby |ywe? 4. Na czym polega sortowanie i mycie [nitych ryb? 5. Do jakiej temperatury nale|y schBadza ryby? 6. Co to jest lodowanie ryb? 7. Jakie wymiary powinny mie kawaBki lodu, u|ywane do lodowania? 8. Jakich skrzyD u|ywamy do lodowania ryb? 9. Dlaczego skrzynie do przewozu [nitych ryb powinny mie otwory? 10. Jak dBugo ryby mog by przetrzymywane w zalodowanych skrzyniach? 4.3.3. wiczenia wiczenie 1 Dokonaj oceny przydatno[ci ryb do dalszego przetwarzania.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 22 Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) uwa|nie wysBucha instrukcji nauczyciela na temat zachowania i zasad bhp na stanowisku do sortowania ryb, 2) uwa|nie obejrze le|ce przed tob zBowione ryby, 3) uruchomi urzdzenie do spBukiwania, 4) oceni, ktre ryby nie nadaj si do lodowania lub transportu ryb |ywych, przy ocenie powiniene[ uwzgldni: choroby naskrka i skrzeli ryb, obecno[ paso|ytw, kondycj ryb, stan procesw po[miertnych w rybach [nitych, 5) odBo|y ryby o zBej jako[ci do osobnego pojemnika, 6) zaprezentowa wyniki sortowania na forum grupy, i poda przyczyny dla ktrych dokonaBe[ takiej oceny poszczeglnych ryb. Wyposa|enie stanowiska pracy: - rkawice gumowe, - fartuch gumowy, - buty kalosze, - stB do sortowania, - ryby, - skrzynie do transportu ryb, - poradnik dla ucznia. wiczenie 2 Przeprowadz lodowanie [nitych ryb. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) uwa|nie wysBucha instrukcji nauczyciela na temat zachowania i zasad bhp na stanowisku do sortowania i lodowania ryb, 2) przygotowa skrzyni do lodowania i ustawi j na stanowisku do sortowania, 3) przygotowa pojemniki z lodem, 4) przy pomocy Bopaty wyBo|y na caBej powierzchni dna skrzyni, 5 cm warstw lodu, 5) na warstwie lodu uBo|y (rcznie) pojedyncz warstw [nitych ryb, ryby nale|y uBo|y ciasno jedna przy drugiej, 6) czynno[ci opisane w poprzednich punktach powtrzy, ukBadajc warstwy na przemian ryb i lodu, 7) ostatni warstw ryb przysypa gsto lodem w taki sposb aby ryby byBy caBkowicie nim pokryte a warstwa lodu nie wystawaBa poza krawdz skrzynki, 8) po zakoDczeniu lodowania ryb omw wykonane czynno[ci na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - rkawice gumowe, - fartuch gumowy, - buty kalosze, - stB do sortowania, - skrzynie do transportu ryb, - Bopata, - pojemniki z lodem, - [nite ryby.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 23 4.3.4. Sprawdzian postpw Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozpozna przydatno[ ryb do dalszego przetwarzania? 2) przygotowa ryby [nite do dalszego przetwarzania? 3) przygotowa ryby |ywe do dalszego przetwarzania? 4) przeprowadzi lodowanie [nitych ryb? 5) zastosowa zasady sortowania i obchodzenia si ze zBowionymi rybami?  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 24 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa|nie instrukcj. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. 3. Zapoznaj si z zestawem zadaD testowych. 4. Test zawiera 20 zadaD. Do ka|dego zadania doBczone s 4 mo|liwo[ci odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidBowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na zaBczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyBki nale|y bBdn odpowiedz zaznaczy kBkiem, a nastpnie ponownie zakre[li odpowiedz prawidBow. 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz miaB satysfakcj z wykonanego zadania. 7. Je[li udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiaBo trudno[, wtedy odB| jego rozwizanie na pzniej i wr do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwizanie testu masz 45 min. Powodzenia! MateriaBy dla ucznia: - instrukcja, - zestaw zadaD testowych, - karta odpowiedzi.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 25 ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. Pod pojciem misa ryb rozumiemy a) mi[nie szkieletowe wraz z bBonami i naczyniami krwiono[nymi. b) skrzela. c) Ikr. d) pBetwy. 2. W[rd mi[ni ryb najwikszy udziaB ilo[ciowy ma a) mi[nie podskrne. b) misieD wielki boczny. c) mi[nie dwugBowe. d) misnie grzbietowe. 3. W [wie|ym misie ryb zawarto[ biaBka mie[ci si w przedziale a) 13 24%. b) 1 10%. c) 29 50%. d) 50 75%. 4. Ze wzgldu na ilo[ tBuszczu do ryb chudych zaliczamy a) wgorza. b) szczupaka. c) karpia. d) sum. 5. Kwasy wielonienasycone neutralizuj a) dziaBanie kwasw nasyconych i cholesterolu LDL. b) wpByw bakterii. c) st|enie po[miertne. d) rozkBad biaBka. 6. Ikra to pojcie okre[lajce a) miso ryb. b) wtrob ryb. c) olej ryb. d) rybie jaja. 7. Kawior to pojcie okre[lajce a) ikr ryb. b) miso ryb Bososiowatych. c) miso ryb chudych. d) miso ryb tBustych. 8. Ocena jako[ci ryb to proces a) oszacowania wielko[ci mi[nia bocznego. b) sortowania ryb. c) oszacowania stanu i jako[ci misa przeznaczonego do spo|ycia. d) lodowania ryb.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 26 9. Najlepsz jako[ misa uzyskuje si w okresie a) |erowania ryb. b) migracji ryb. c) tarBa. d) nie ma znaczenia. 10. Zwie|o[ ryb zale|y od a) zawarto[ci biaBka w misie. b) warunkw poBowu i przechowywania po zBowieniu. c) wielko[ci mi[nia bocznego. d) zawarto[ci kwasw wielonienasyconych. 11. Stan [wie|o[ci ryb ocenia si na podstawie a) gatunku ryb. b) metod poBowu. c) stopnia przemian po[miertnych oraz stopnia rozwoju drobnoustrojw. d) zawarto[ci biaBka w misie. 12. Zwizkw mineralnych w misie ryb jest a) kilkakrotnie wicej ni| w produktach ro[linnych i mlecznych. b) kilkakrotnie mniej ni| w produktach ro[linnych i mlecznych. c) tyle samo co w produktach ro[linnych i mlecznych. d) nie ma wcale. 13. Procesy po[miertne w ciele ryby, przebiegaj najszybciej a) w cigu 48 godz. b) w cigu 24 godz. c) w cigu 72 godz. d) w cigu 96 godz. 14. Wad misa ryb jako surowca spo|ywczego jest a) zawarto[ mineraBw. b) zawarto[ witamin. c) niski poziom cholesterolu. d) jego niska trwaBo[. 15. Sortowanie zBowionych ryb polega na a) obBo|eniu ryb lodem. b) umyciu ryb. c) odrzuceniu sztuk chorych i nie nadajcych si do dalszego przetwarzania. d) uBo|eniu ryb w skrzyniach transportowych. 16. Zmniejszenie szybko[ci procesw gnilnych i rozwoju drobnoustrojw uzyskujemy poprzez: a) obni|enie temperatury ryb do okoBo 0C. b) sortowanie. c) odpicie ryb. d) procesw takich nie mo|emy kontrolowa.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 27 17. Lodowanie polega na a) zamro|eniu ryb w chBodniach. b) odpiciu ryb. c) sortowaniu ryb. d) wysypaniu dna skrzynki rozdrobnionym lodem i ukBadaniu kolejno ryb i lodu. 18. Do lodowania najlepiej u|ywa kawaBkw lodu o wymiarach a) 2 5 cm. b) 10 20 cm. c) 1 cm. d) nie ma znaczenia. 19. Do lodowania ryb u|ywamy a) pojemnikw bez otworw. b) pojemnikw z otworami do odprowadzania stopionej wody. c) sadzy. d) rodzaj opakowania nie ma znaczenia. 20. Przed schBodzeniem ryb nale|y je a) policzy. b) odpi. c) umie[ci w sadzach. d) posortowa i umy.  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 28 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko ............................................................................... Okre[lenie wBa[ciwo[ci surowca rybnego Zakre[l poprawn odpowiedz. Nr Odpowiedzi Punkty zadania 1. a b c d 2. a b c d 3. a b c d 4. a b c d 5. a b c d 6. a b c d 7. a b c d 8. a b c d 9. a b c d 10. a b c d 11. a b c d 12. a b c d 13. a b c d 14. a b c d 15. a b c d 16. a b c d 17. a b c d 18. a b c d 19. a b c d 20. a b c d Razem:  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 29 6. LITERATURA 1. Sikorski ZdzisBaw E.: Morskie surowce |ywno[ciowe. Wydawnictwa Naukowo- -Techniczne, Warszawa 1992 2. Szczerbowski J.A.: Rybactwo Zrdldowe. Instytut Rybactwa Zrdldowego, Olsztyn 1993 3. Internet: Wikipedia 4. Internet: Przetwrnia rybna w Zaporze-Mylof  Projekt wspBfinansowany ze [rodkw Europejskiego Funduszu SpoBecznego 30

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Określanie właściwości surowców i skór wyprawionych do produkcji obuwia
04 Określanie właściwości surowców i materiałów
02 Określanie właściwości drewna
02 Określanie właściwości materiałów do produkcjiid699
Określanie właściwości materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych stosowanych w drogownictwie
instrukcja przyjecia surowca rybnego
3 Okreslanie wlasciwosci ukladow dynamicznych
OKREŚLENIE WŁAŚCIWOŚCI TRAKCYJNYCH POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH
04 Określanie właściwości akustycznych różnych pomieszczeńidQ19
09 Określanie właściwości materiałów odzieżowych
04 Określanie właściwości skór futerkowychidQ20
Określanie konstrukcyjnych i technologicznych właściwości obuwia
rozporządzenie ministra sprawiedliwości w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym
Dereń jadalny, właściwy

więcej podobnych podstron