58237

Człowiek żyjący w społeczeństwie poddany jest oddziaływaniom ze strony innych jednostek oraz grup. Społeczne oddziaływanie na jednostkę może dokonywać się przez cztery mechanizmy:

•    Wychowawczy - świadome, celowe kształtowanie osobowości społecznej poprzez wskazywanie danej jednostce wzorców, jak należy postępować właściwie. Dokonuje się tego przez perswazję, chwalenie czy ganienie, nagradzanie czy karanie. Jest to oddziaływanie w sposób jawny, przy czym wychowywanego traktuje się jako osobę, a nic podmiot.

•    Manipulacja - polega na poddawaniu czyjegoś postępowania w określony sposób poprzez działania pozbawiające tę jednostkę możliwości podejmowania świadomej decyzji. Środki manipulacji, to celow^re dostarczanie fałszywej wiedzy, operacje neurochirurgiczne, traktowanie narkotykami czy alkoholem.

•    Oddziaływanie przez wybory fizyczne polega na takim kształtowaniu świata zewnętrznego, by dana osoba wywierała sama pożądany sposób postępowania. Na przykład zamiast zakazywać deptania trawników sadzimy w odpowiednich miejscach kolczaste krzewy, a na przejściach przez tory umieszczamy barierki skłaniające do zawrócenia. Jest to oddziaływanie z pozoru bezosobowe, nie powodujące takich napięć społecznych jak nakazywanie komuś czegoś bez jego zgody.

•    Formułowanie, stanowienie norm - Kto nie postępuje zgodnie z normą naraża się na wymierzenie sankcji za jej przekroczenie. Przykładem kontroli społecznej poprzez normy tego rodzaju są przede wszystkim normy prawne w złożony sposób ustanowione i stosowane przez organizację państwową. Inne organizacje mają bardziej ograniczone możliwości wymierzania sankcji za przekroczenie ustanawianych przez, nie norm.

•    oddziaływania informacyjne, sterujące i emocjonalne. Pierw^rsze z nich polegają na przekazywaniu wiedzy, drugie skłaniają jednostkę (przez przekazywanie różnych norm i reguł postępowania) do określonego typu zachowań, a trzecie przejawiają się w dostarczaniu informacji mocno zabarwionych uczuciowo.