86611

co stanowi o ty, że norma obowiązuje

w socjologicznej teorii prawa - o obowiązywalności normy decyduje fakt, że istnieje prawdopodobieństwo przestrzegania normy lub jej przeforsowania. Ale samo przestrzeganie prawa nie mówi jeszcze o mocy wiążącej prawa

psychologiczne ujęcie prawa - o mocy wiążącej decyduje przekonanie ogółu, że norma obowiązuje i powinna obowiązywać. Ale moc zobowiązująca normy winna wyprzedzać wyobrażenia adresatów, o tym że są zobowiązani przez tę normę

pozytywizm prawny - moc wiążącą łączy z wolą ustawodawcy - też nie tłumaczy mocy wiążącej prawa

Kelsen - norma prawna - to norma powinności i jako taka wiąże adresatów. Wychodzi on tu od aktu woli ustawodawcy, który wiąże wolę adresatów i kształtuje ich zachowanie. Przy czym powinność zawarta w normie musi być usprawiedliwiona przez wyższą powinność wywodzącą się od normy podstawowej. Norma podstawowa jest jednak tworem hipotetyczny i nie daje odpowiedzi co do treści tworzonej normy

teorie absolutnego prawa naturalnego - szukają uzasadnienie mocy wiążącej normy w prawie naturalnym

pojmowano też próby wyprowadzenie mocy wiążącej z zasad moralności autonomicznej -człowiek zobowiązuje się do zachowania normy przez decyzję sumienia, które prowadzi do samozobowiązania się człowieka do normy. Norma staje się wówczas dla człowieka prawem wiążącym, nawet wówczas gdy jej nie przestrzega. Jeśli natomiast sumienie nie zaakceptuje normy - jest ona wówczas traktowana jako przemoc, nawet jeśli człowiek jej się poddaje. Błąd tkwi tu w uzasadnianiu powinności i obowiązku poprzez subiektywny akt moralności, nie biorąc pod uwagę uzasadnienie ponadindwidualnego. Jeśli prawo ma obowiązywać, to musi to być bezwarunkowe i obiektywne zobowiązanie.

Rozwiązania należy szukać w tzw. etosie prawnym

powinność ustanowiona w normie prawnej może żądać dla siebie mocy wiążącej ze stron adresatów tylko na podstawie etosu prawnego

etos - jest konkretna postacią moralności, stanowiącej system obyczajów określonej grupy społecznej, wyrażający się w styl u jej życia

jest konsekwencją przyjętej w tej grupie układu norm moralnych, hierarchii wartości oraz próbą interpretacji prawa naturalnego

etos prawny ma na celu stworzenie i utrzymanie przez prawo pozytywne sprawiedliwego i ludzkiego porządku, w którym człowiek będzie mógł żyć godnie

etos łączy się z mocą wiążącą, gdyż zaprzeczenie etosu będzie w konsekwencji prowadzić do upadku życia wspólnego, a także do wyniszczenia egzystencji człowieka. Etos nie wiąże się więc z przymusem prawnym, ale z poczuciem obowiązku postępowania zgodnie z prawem

to oznacza dla prawodawcy, ze nie może tworzyć norm o dowolnej treści, lecz tylko takich, które są zgodne z etosem określonej grupy społecznej

etos prawny wiąż nie tylko grupę, ale i jednostkę żyjącą w grupie do zachowania zgodnego z wymogami społeczeństwa

prawo pozytywne konkretyzuje więc powinność w normie prawnej. Jednak legitymacja tej powinności pochodzi z hierarchii wartości, przyjętej przez daną grupę. To właśnie hierarchia wartości objawiająca się w prawie jako jakość wartości normy wiąże człowieka w sumieniu i zobowiązuje do przestrzegania normy prawnej