1098872307

łqczy człowieka ze środowiskiem, a zarazem stanowi element poszukiwania jego własnej tożsamości - indywidualnej i społecznej."

Problematyka ta znajduje się również w polu zainteresowań badaczy, zajmujących się, jak np. Krzysztof Lenartowicz¹² tzw. psychologią architektury, czy też jak Augustyn Bańka¹³ piszących o zagadnieniach psychologii środowiska. Dla obu autorów istotną kwestią jest właśnie sprawa identyfikacji społecznej. Wymaga ona - jak z kolei uważa Aleksander Wallis - „materialnych punktów oparcia i odniesienia."¹⁴ Tymi punktami mogą być rzeźby, również pomnikowe, ale także przydrożne kapliczki, świątki, budowle, znaki szczególne miejsca. W procesie tworzenia się związków identyfikacyjnych powstaje rodzaj sprzężenia zwrotnego łączącego tożsamość społeczności i tożsamość miejsca. Przykładem może być kolumna Zygmunta, będąca znakiem rozpoznawczym Warszawy, jej emblematem i symbolem, a także identyfikatorem jej mieszkańców. Podobnie rzecz się ma z krakowską Wieżą Mariacką czy Bramą Floriańską, gdańskim Neptunem czy Spichlerzem nad Motławą. Określenie tożsamości miejsca jest równie człowiekowi potrzebne jak oznaczenie go znakiem własności. Tę tożsamość - jak twierdzi Yi Fu Tuan - „osiąga się przez dramatyzację aspiracji, potrzeb, a także funkcjonalnych rytmów osobistego i grupowego życia. Miejsca stają się wyraziste dzięki rozmaitym środkom: rywalizacji i konfliktom z innymi miejscami, walorom widokowym ewokacyjnej sile sztuki, architektury, obrzędów i rytów."¹⁵

Problem akceptowania miejsca (otoczenia) i utożsamiania się z nim nie wiąże się ze sferą archetypów, dotyczy bowiem potrzeby, obecnej od zarania dziejów człowieka, tworzenia (stawiania) znaków własnościowych, stanowiących jednocześnie identyfikatory jednostek, bądź określonych wspólnot.

2.5. Genius loci a genius saeculi

Chrystian Norberg-Schultz, poruszając problem miejsca i przestrzeni, stwierdza, że ważnym czynnikiem określającym może tu być genius loci (duch miejsca)¹⁶. Stał się on, w latach 1986-2003 istotnym elementem studiów Edwarda Bartmama na polu architektury krajobrazu.¹⁷ Jeremi T. Królikowski, natomiast, ¹² Lenartowicz K., J., 1992, O psychologii architektury, Politechnika Krakowska, Kraków.

'³ Bańka A., 1985, Psychologiczna struktura projektowa środowiska. Studium przestrzeni architektonicznej, Politechnika Poznańska, Poznań.

¹⁴    Wallis A., 1977, Miasto i przestrzeń, PWN, Warszawa, str. 214.

¹⁵    Tuan Yi Fu, op.cit. str. 223.

¹⁶    Por. Norberg-Schultz Ch., 1999, Znaczenie w architekturze Zachodu, wyd. Murator, Warszawa str.27, i Norberg-Schultz Ch., 1980, Genius Loci. Towards fenmenology of architecture, London.

¹⁷    Bartman E„ Humanizacja w architekturze krajobrazu, Genius loci w architekturze krajobrazu wykłady w OAK - Katedra Projektowania SGGW, University of Michigan, Pomona State University, Hannover University, Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, NOT - Sekcja Architektury Krajobrazu, TOnZ; pod kierunkiem Edwarda Bartmana w 1992 r. została wykonana przez M. Chwiejczak praca magisterska pt. Genius loci w architekturze krajobrazu, archiwum Katedry Architektury Krajobrazu SGGW.