1098872529

Rozdział 1. Istota jednostek samorządu terytorialnego

ność do kompromisu np. partii politycznych, grup zawodowych, organizacji religijnych, etnicznych, zakres szarej strefy i korupcji. Do mikrosfery lokalnej należą takie czynniki jak: związek władzy lokalnej z mikrośrodowiskiem, zakres uprawnień decyzyjnych samorządu terytorialnego, sprawność władz samorządowych, mobilność społeczności samorządowej, edukacja i świadomość społeczna, stosunek do dóbr publicznych, stosunek do innych²⁵.

Zadania JST można podzielić według kryterium²⁶:

- przynależności - zadania własne, zlecone, powierzone,

- powszechności - zadania obligatoryjne i fakultatywne; zadania obligatoryjne zawarte są w ustawie o samorządzie gminnym, ustawie o samorządzie powiatowym, ustawie o samorządzie województwa; zadania fakultatywne wynikają z podjętych uchwał lub podpisanych porozumień przez władze samorządowe. Zadania własne wykonywane są przez JST na własny rachunek i na własną odpowiedzialność w zakresie określonym w ustawie (zadania własne obligatoryjne) lub w uchwale organu stanowiącego JST (zadania własne fakultatywne). Jednostka samorządu terytorialnego ma w wykonywaniu tych zadań znaczny zakres swobody co do sposobu realizacji zadań i wydatkowania środków finansowych (zróżnicowanie: poziomu odpłatności za świadczone usługi publiczne, stopnia dotowania działalności podmiotów podsektora samorządowego, form organizacyjno-prawnych podmiotu wykonującego zadanie, poziomu i kierunków inwestowania). Zadania własne JST finansowane są z dochodów własnych (podatki i opłaty lokalne, dochody z majątku i działalności gospodarczej, udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa, pozostałe dochody własne), z subwencji ogólnej i dotacji celowych. Nadzór i kontrola nad realizacją zadań własnych są sprawowane według kryterium legalności.

Zadania zlecone z zakresu administracji rządowej są zlecane JST na mocy ustaw (zadania zlecone obligatoryjne). Jednostka samorządu terytorialnego wykonuje te zadania po zapewnieniu środków finansowych przez zleceniodawcę zadań, przy czym JST nie może odmówić ich realizacji nawet z powodu braku środków finansowych lub ustalenia ich na niewystarczającym do realizacji poziomie, albo z powodu nieterminowego przekazania środków. Szczegółowe zasady i terminy przekazywania środków finansowych na realizację zadań zleconych powinny być określone w ustawach, nakładających na JST obowiązek ich wykonania lub w porozumieniach zawartych z organami administracji rządowej. Jednostka samorządu terytorialnego otrzymuje środki finansowe w formie dotacji celowych z budżetu państwa w wysokości koniecznej do wykonywania tych zadań. Dotacje te są przekazywane przez wojewodów, jeżeli inne ustawy nie stanowią inaczej. Ponadto dotacje celowe powinny być przekazywane w trybie umożliwiającym JST pełne i terminowe wykonywanie zlecanych zadań. W razie niedotrzymania terminów przekazania tych środków JST przysługują odsetki w wysokości ustalonej dla zaległości podatkowych (art. 49 u.d.j.s.t.). Nadzór i kontrola nad realizacją zadań zleconych są sprawowane według kryterium legalności, celowości, rzetelności i gospodarności. Kryterium

²⁵ Zob. J. Kleer, Samorząd lokalny jako dobro publiczne. Przypadek Polski (w:) Samorząd lokalny. Od teorii do badań empirycznych, red. J. Kleer, Warszawa 2009, s. 25-46.

²⁶ Por. M. Dylewski, B. Filipiak, M. Gorzałczyńska-Koczkodaj, Finanse samorządowe. Narzędńa, decyzje, procesy, Warszawa 2006, s, 23-25.