3545336443

Wstęp

jęcie gatunku ze stylem, podkreślając ważną rolę aspektu stylistycznego oraz jego wpływ na strukturę i status gatunku¹⁶. Nawiązanie do propozycji Bachtina, a także uwagi rozwijające i polemiczne, odnajdujemy w licznych pracach polskich genolo-gów. Literaturoznawcy zajmują się zarówno kategoriami genologicznymi literatury, przede wszystkim relacjami między gatunkami, tekstami i rodzajami oraz nowymi wyzwaniami badawczymi, takimi jak: zanikanie literackiej gatunkowości, koncepcja tekstualnego traktowania dzieł literackich czy kształtowania się pogranicznych form genologicznych. Owe propozycje wynikają ze współczesnych sytuacji komunikacyjnych, specyfiki środków przekazu oraz zjawisk kulturowych zachodzących w XX i XXI wieku¹⁷. Warto jednak pamiętać, że medioznawcy, badając genologicznie sferę tekstów dziennikarskich, często ustalają cechy definicyjne gatunków, odwołując się do wyznaczników literackich. Na przykład Edward Balcerzan¹⁸, pisząc o multimedialnej teorii gatunku, podkreśla użyteczność pojęć wiedzy o literaturze dla badania gatunków dziennikarskich. Podobną postawę przyjmują Wojciech Furman, Andrzej Kaliszewski i Kazimierz Wolny-Zmorzyński w monografii Gatunki dziennikarskie. Specyfika ich tworzenia i redagowania, posługując się w ich opisie kategoriami zaczerpniętymi z genologii literackiej. Na wzajemne inspiracje i adaptacje badawcze literaturoznawstwa i językoznawstwa w badaniach nad gatunkami wskazują także teoretycy literatury oraz lingwiści. Bożena Witosz w studium Gatunek - sporny (?) problem współczesnej refleksji tekstologicznej przekonuje:

[...] genologia lingwistyczna i literaturoznawcza mówią o tym samym i to samo, nieco inaczej jedynie rozkładając akcenty. Genologia lingwistyczna koncentruje swe wysiłki na stworzeniu ogólnej teorii gatunku i w miarę elastycznej typologii form; dla współczesnego literaturoznawstwa natomiast niezbędna staje się teoria i wypracowanie narzędzi opisu oraz metod interpretacji konkretnego tekstu jako jednostkowej aktualizacji reguł gatunkowych¹⁹.

Powinowactwa genologii literaturoznawczej i lingwistycznej dostrzega również Grzegorz Grochowski, konstatując: „Spektakularny rozwój językoznawczej refleksji genologicznej może dostarczyć wielu podniet poznawczych badaczowi literatury”²⁰.

¹⁶    Ibidem, s. 354.

¹⁷    Por. np. materiały poświęcone nurtom badawczym współczesnej genologii: „Teksty Drugie” 1999, z. 6, oraz studia w tomie: Genologia dzisiaj, red. W. Bolecki, I. Opacki, Warszawa 2000.

¹⁸    Badacz stwierdza: „Pojęcia z kręgu wiedzy o literaturze oraz innych przejawów artystycznej inwencji człowieka, takie jak »chwyt«, »kompozycja«, »morfologia«, »tekst«, »przekaz«, »materiał« traktuję tu jako w pełni odpowiednie również dla opisu tekstów nieartystycznych”. E. Balcerzan, op. cit., s. 88, przypis 17.

¹⁹    B. Witosz, Gatunek - sporny (?) problem współczesnej refleksji tekstologicznej, „Teksty Drugie” 2001, nr 5; Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań, t. 3: Akty i gatunki mowy, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, J. Szadura, Lublin 2004, s. 254-255.

²⁰    Patrz: G. Grochowski, Czy istnieje tekst poza gatunkiem?, [w:] Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 2: Tekst a gatunek, red. D. Ostaszewska, Katowice 2004, s. 20.

17