5136436236

Goethe, Cierpienia młodego Wertera

Werter jest bowiem, ze wszystkich bohaterów opowieści o miłości, postacią najbardziej hamletyczną. Powolne, choć gwałtowne pogrążanie się w melancholii, acedii i rozpaczy bohatera Goethe daje nam poznać nie tylko poprzez jego listy, ale i przez diagnozę, jaką stawia „wydawca” jego listów: O jego skłóceniu z samym sobą i namiętności,

0    jego nieustannym szamotaniu się, o jego znużeniu życiowym świadczy najlepiej (...) (ks. II, Wydawca do czytelnika, s. 131)^l24, a także trzeźwa Lotta:

O! Czemuż musiał się pan urodzić z tą poiywczością, z tą niepohamowaną, uporczywą namiętnością do wszystkiego, czego pan dotknie! (...) Bądź pan mężny, nie trwaj w swej smutnej skłonności do osoby, która nic innego uczynić nie może, jak tylko boleć nad pana losem. (...) Czy nie czuje pan, jak pan się łudzi, dobrowolnie gubi? Czemuż mnie, Werterze? Właśnie mnie, własność innego? Właśnie to! Boję się, boję się, że tylko niemożność posiadania mnie czyni mnie w twych oczach tak bardzo pożądaną (ks. II, list z 20 grudnia, s. 136)¹²³.

Lotta nie tylko inteligentnie i rozsądnie analizuje uczucia Wertera¹²⁶ (co świadczy o jej rozumie), ale i udziela mu rady dotyczącej jego możliwej postawy moralnej: bądź mężny (panuj pan nad sobą - mdfśigen Sie sichj. Werter gwałtownie odrzuca tę radę ze znamiennym komentarzem: To można by (...) kazać wydrukować

1    polecić wszystkim ochmistrzom (ks. II, list z 20 grudnia, s. 137)¹²⁷. On zaś jest wyjątkowy... Pogarda dla tego, co rozsądne i moralne,

¹²⁴    Von seiner Verworrenheit, Leidenschaft, von seinem rastlosen Treiben und Streben, von seiner Lebensmilde sind einige hinterlafine Briefe die starksten Zeugnisse, die wir hier einriicken wollen. Źródło: http ://gutenberg. spiegel.de/? id=5&xid=3793&kapite l=2&cHash=61clb44440chap02#gb_found (dalsze cytaty z II księgi z tego źródła).

¹²⁵    O warum mufiten Sie mit dieser Heftigkeit, dieser unbezwinglich haftenden Leidenschaft filr alles, was Sie einmal anfassen, geboren werden! Ich bitte Sie (...) mafiigen Sie sich\ (...) Sein Sie ein Mann, wenden Sie diese traurige Anhdnglichkeit von einem Geschópf das nichts tun kann ais Sie bedauem”. (...) „Fuhlen Sie nicht, daji Sie sich betriegen, sich mit Willen zugrunde richten! Warum denn mich, Werther? Just mich, das Eigentum eines andern? Just das? Ich fiirchte, ich fihchte, es ist nur die Unmóglichkeit, mich zu besitzen, die Ihnen diesen Wunsch so reizend macht”.

¹²⁶    Jednocześnie postawa Wertera nie ma nic wspólnego ze średniowiecznym ideałem miłości dwornej, zakładającej powstrzymywanie się od realizacji miłości w dążeniu do doskonałości. Określenie „uporczywa namiętność” (haftende Leidenschaft), jakie odnosi Lotta do Wertera, to raczej destrukcyjne, jakbyśmy dziś powiedzieli, dążenie do osiągnięcia tego, co z natury rzeczy (bądź w danej sytuacji) nieosiągalne.

¹²⁷    (...) „das kónnte man” (...) „drucken lassen und allen Hofmeistern empfehlen”.

84