8676616263

Badaniami objęto polskie bibliografie nauk humanistycznych i społecznych o zakresie ogólnym, tj. obejmujące piśmiennictwo z zakresu całej dyscypliny naukowej. Obserwacji poddano bibliografie z 22 klasycznych, podstawowych dyscyplin humanistycznych i społecznych. Z nauk humanistycznych są to: archeologia, archiwistyka, bibliologia, filologia angielska, filologia klasyczna, filologia rosyjska, filozofia, historia, językoznawstwo, muzykologia, nauka o literaturze, naukoznawstwo, religioznawstwo, teologia, słowianoznawstwo i sztuka. Z nauk społecznych są to: etnografia, ekonomia, pedagogika, prawo, psychologia, socjologia. Ramy chronologiczne rozprawy obejmują okres, począwszy od drugiej połowy XIX wieku do roku 1989. Cezurę początkową wyznacza rok opublikowania najwcześniejszej bibliografii z zakresu analizowanych nauk. Jest nią praca Wiadomość o pisarzach i dziełach pedagogicznych polskich od roku 1500 do 1853 włgcznie opublikowana w „Szkole Polskiej" (Poznań) w 1853 r. Datę końcową stanowi przełomowy rok 1989, zamykający pewien etap rozwoju bibliografii polskiej, w tym także z zakresu nauk humanistycznych i społecznych.

Ściśle formalne spojrzenie na zamierzone badania nakazywałoby wykorzystanie jako materiału źródłowego niemal wszystkich bibliografii, które zostały ogłoszone drukiem w okresie od połowy XIX w. do 1989 roku. W konsekwencji, konieczne stało się zastosowanie właściwej i realizującej wymagania metodologiczne selekcji. Szczegółowej i drobiazgowej analizie poddane zostały wszystkie retrospektywne bibliografie oraz ważniejsze i bibliografie bieżące. Niemniej jednak w polu obserwacji pozostały także mniejsze przedsięwzięcia, niekiedy o krótkim żywocie, zasługujące na uwagę ze względu na metodyczne, często pionierskie rozwiązania. Okazały się one także przydatne do uchwycenia rozmiarów badanych zjawisk metodycznych i zmian w nich zachodzących (układ, indeksy). W sumie badaniami objęto 157 tytułów bibliografii.

Ważną grupę źródeł stanowiły recenzje bibliografii, istotne z punktu widzenia badania wartości i sprawności informacyjnej, często pióra wybitnych specjalistów z danej dyscypliny. Poddając ocenie różne elementy składowe bibliografii i wskazując na zalety i wady bibliografii, recenzje pomagały wyrobić użytkownikowi zdanie na temat przydatności określonej publikacji w pracy naukowej. Recenzje sprawozdawcze bądź notki miały też swoją wagę, zwłaszcza dla zobrazowania zasięgu i stopnia zainteresowania świata naukowego ukazaniem się bibliografii. Tego rodzaju prace w pewnym stopniu służyły samej bibliografii, często przyczyniały się do zmian i ulepszeń, zwłaszcza w bibliografii bieżącej.

4