8955898608

Podstawowe dane dotyczące Enceladusa (JPL, NASA)

•    Odkryty w roku 1789 przez Williama Herschela

•    Odległość od Saturna (perycentrum): 237378 km

•    Okres obiegu wokół Saturna: 32,8 godz.

•    Rozmiary: 512 * 494 x 489 km

•    Masa: 1,2 * 10²⁰ kg

•    Porusza się wewnątrz słabego, rozmytego pierścienia E rozciągającego się na obszarze pomiędzy 180 000 a 480 000 km od środka Saturna

obecności jest świecący obszar (powstający na podobnych zasadach co zorza polarna) górnej atmosfery planety widoczny z zewnątrz jako plama poruszająca się wokół bieguna Jowisza w takt ruchu orbitalnego lo. Podobne zjawisko zaobserwowano również dla Ganimede-sa i Europy. Enceladus wraz z otaczającym obłokiem pary wodnej porusza się wewnątrz magnetosfery Saturna, możemy zatem oczekiwać jonizacji pary wodnej i co za tym idzie, pojawienia się pla- sa i Saturna jedynie na półkuli północ- licach księżyca Jowisza Io. W okolicach zmy. To pociąga za sobą szereg zjawisk nej. Gdy zorze są widoczne (jest to kil- Enceladusa udało się zaobserwować prowadzących do przyspieszania cząstek ka procent wszystkich skanów obrazu emisje radiowe, tzw. syk zorzowy (au-plazmy wzdłuż kierunku pola magne- Saturna), można zauważyć zmiany ich roral hiss). Ich powstanie jest związa-tycznego. Wytracając swoją energię w at- natężenia sięgające 300%. Przyczyna nie ne z obecnością elektronów przyspie-mosferze Saturna powinny wywoływać jest całkiem jasna, ale może być zwią- szanych wzdłuż pola magnetycznego w niej świecenie analogiczne do zorzy zana ze zmiennością źródeł pary wod- w pobliżu księżyca. Czynnikiem przy-polamcj. Ponieważ Enceladus okrąża nej na powierzchni Enceladusa. Szcze- spicszającym są najprawdopodobniej Saturna, to z upływem czasu położenie gółowe monitorowanie jasności plamki pola elektryczne równoległe do kierun-podstawy linii sił pola magnetycznego mogłoby dać informacje na temat zmień- ku pola magnetycznego i wytwarzane przechodzącej przez księżyc i łączącej ności aktywności pióropuszy wodnych przez tzw. stojące falc alfvenowskie — go z atmosferą Saturna ulega zmianie Enceladusa.    tak jak dzieje się to w przypadku Io.

— z zewnątrz powinniśmy widzieć Natomiast 24 marca br. ukazała się Gurnett i współpracownicy nie wyklu-plamkę okrążającą biegun planety. w „Geophysical Research Lettcrs" pra- czają innych sposobów przyspieszania Poszukiwania takiego świecenia ca Donalda Gumetta i współpracowni- elektronów, związanych np. z elek-trwały od odkrycia wody w okolicy En- ków poświęcona efektom elektrodyna- trycznie naładowanymi fragmentami celadusa, ale dopiero 21 kwietnia br. micznym mogącym prowadzić do powierzchni księżyca czy ładowaniem ukazała się w „Naturę" praca, której powstania zorzy polarnej związanej się drobnych cząstek w wodnym pió-głównymi autorami są Wayne Pryor z Enceladuscm, opisanej we wspo- ropuszu.

i Abigail Rymer, opisująca pierwsze ob- mnianej wcześniej pracy Pryora i Ry- Wydaje się, że po sześciu latach pra-serwacje poszukiwanego zjawiska mer. Gumett pisze o podobieństwie zja- cy misji Cassini na orbicie wokół Satur-(fot.4). Jak do tej pory udało się zaob- wisk obserwowanych w okolicach na poszczególne elementy układanki zaserwować zorze polarne pochodzące od Enceladusa do obserwowanych w ziem- czynają wchodzić na swoje miejsca — magnetycznego „sprzężenia" Enceladu- skich obszarach zorzowych czy w oko- wszystko to ma miejsce w przypadku

małego, pozornie niczym specjalnie nie wyróżniającego się księżyca Saturna. Co nas jeszcze czeka w wyniku badań układu Saturna przez sondę Cassini? 12 sierpnia br. w „Geophysical Research Letters" pojawiła się praca Simona i in. w której analiza słabiutkich zaburzeń pola magnetycznego w pobliżu innego księżyea Saturna, Dione, doprowadziła do odkrycia jego rozrzedzonej atmosfery. Autorzy liczą na nowe dane w trakcie bliskich przelotów w roku obecnym i 2015. Kończę ten artykuł, gdy sondę dzieli 29 dni (i 7 godzin) od kolejnego zbliżenia do Tytana. Zobaczymy...

Nasz redakcyjny kolega, dr hab. Roman Schreiber, jest pracownikiem Centrum Badań Kosmicznych PAN. Zajmuje się fizyką mugnetosfer planet, a w szczególności procesami prowadzącymi do generacji promieniowania radiowego w obszarach zorzowych.

Fot. 4. Ślad linii sił pola magnetycznego łączące] Enceladusa z atmosferą Saturna, zarejestrowany przez ultrafioletowy spektrograf obrazujący znajdujący się na pokładzie misji Cassini. Obrazy zostały uzyskane w odstępie 80 min — powstały w wyniku skanowania obszaru obserwacji za pomocą szczeliny, nie są to zatem zdjęcia w ścisłym znaczeniu, kiedy zbieramy światło z całego fotografowanego obszaru w tym samym przedziale czasowym. Plamka widoczna jest po dziennej stronie na szerokości około 65° na półkuli północnej, ma rozmiary około 1200 x 400 km. Źródło: NASA/JPL/University of Colorado/Central Arizona College

5/20U Urania - POSTNY ASTRONOMII 203