1899518925

29

ROZWÓJ POJĘCIA GATUNKU W BIOLOGII

niż by to czynił przed poznaniem dzieł Darwina. Nie możemy abstrahować od własnej ontogenii i zajmować się zagadnieniami naukowymi, tak jakbyśmy nie posiadali pozycji wyjściowej, punktu odniesienia. Jest to właściwie stwierdzenie tragiczne. Zdawać by się mogło, że nie możemy sięgać poprzez wieki, a nawet poprzez dziesiątki lat.

Zdaniem Ludwika Flecka myśl ludzka rozpada pię na pewne style myślowe uwarunkowane historycznie, socjalnie, geograficznie. Porozumienie między ludźmi należącymi do różnych stylów nie jest wobec tego możliwe. Treść pojęć zmienia się z czasem krańcowo, nawet jeśli słowo zostało to samo. Jako przykład podaje Fleck pojęcie rasy. Termin ten przeniesiony ze stylu przyrodniczego (antropologicznego) do stylu politycznego zmienił zupełnie sens. Niewątpliwie Fleck ma dużo racji. Jest rzeczą dziwną i zastanawiającą, że każde pokolenie czytające klasyków, interpretuje ich nieco inaczej. Dlaczego tak się dzieje? Albo badacze tej miary, co Arystoteles, intuicyjnie chwytali istotny sens zjawiska i tezy ich przynajmniej częściowo wytrzymywały próbę czasu, albo też każde pokolenie wkłada własną treść w pojęcia i twierdzenia dawnych badaczy. W drugim przypadku badania nad historią myśli ludzkiej byłyby bezsensowne.

W tych pesymistycznych rozważaniach nie można iść, moim zdaniem, za daleko. Ostatecznie wypowiedzi Flecka byłyby niezrozumiałe dla czytelników. Wszystkie style myślowe łączy podmiot poznający i myślący, łączy człowiek. Ludzie mają jednakową strukturę organów zmysłowych i mózgu. Poznają w ten sam sposób. Dlatego jest możliwe porozumienie lepsze lub gorsze poprzez wieki i przestrzeń, poprzez kręgi kulturowe i style myślowe. Badania nad poznaniem rozwoju myśli ludzkiej znajdują swe uzasadnienie, nabierają sensu i przestają być igraszką intelektualną.

Adam Paszewski

Literatura

1.    Albertus Magnus: De vegetabilibus et plantis libri VII, Pa-

risiis 1891.

2.    Aristotelcs:    graece e rccensione Immanuelis Bckkcri ediclit

Academia Regia Borussica, Berolini 1831.

3.    Darwin, K.: O pochodzeniu gatunków, Warszawa 1955.

4.    Darwin, K.: O zmienności roślin i zwierząt w stanie udomo

wienia, Warszawa 1959.