Miernik finansowy operuje wartosciami pienieznymi lub jego skladowe sa
Analiza ekonomiczna - analiza odnoszaca sie do dzialalnosci
takimi wartosciami (np. rentownosc wyrazana w sposób niemianowany).
gospodarczej, bada w jaki sposób dzialalnosc gospodarcza jest zgodna z
racjonalnym dzialaniem. Z punktu widzenia przedmiotowego wyrózniamy
w niej:
Odrebnym elementem przedmiotu analizy ekonomicznej jest organizacja i
1. Analize makroekonomiczna i mikroekonomiczna.
metody gospodarowania w przedsiebiorstwie.
2. Analize finansowa - jej trescia sa wielkosci ekonomiczne w wyrazeniu
Pomiar dzialalnosci gospodarczej polega na rejestracji i uogólnianiu
pienieznym, w tym stan majatkowy, kapitalowy, wyniki finansowe oraz
poszczególnych zdarzen gospodarczych, których wyrazem sa wskazniki
ogólny system finansowy przedsiebiorstwa. Analiza techniczno -
ekonomiczne. Podzial wskazników:
ekonomiczna, oparta na wielkosciach ekonomicznych w wyrazeniu
1. Wskazniki statyczne - charakteryzujace stan jednostki na dany moment;
rzeczowym i osobowym, jest uzupelniona ujeciami finansowymi,
wskazniki dynamiczne - charakteryzujace wyniki ekonomiczne
zajmuje sie zagadnieniami bardziej szczególowymi.
osiagniete w ciagu pewnego okresu.
2. Wskazniki syntetyczne - duza pojemnosc - kontroluja i ksztaltuja duza
Przedmiot analizy finansowej - to dzialalnosc gospodarcza oparta na ilosc zdarzen gospodarczych, w tym wskazniki czastkowe (kontroluja
angazowanych zasobach majatkowo - kapitalowych i osobowych. Sa dwa tylko pojedyncze lub malo zlozone zdarzenia gospodarcze).
podstawowe element analizy finansowej:
3. Wskazniki brutto - obejmuja wszystkie elementy konstrukcyjne danej
·ð stan finansowy - ujecie statyczne przedmiotu analizy, ustalony na kategorii ekonomicznej, a zwlaszcza wszystkie elementy kosztów
okreslony moment, obejmuje wyposazenie przedsiebiorstwa, skladniki wlasnych i cen. Wskazniki netto uwzgledniaja wybrane elementy
majatku trwalego i obrotowego , srodki zaangazowane w inwestycje i wskazników brutto charakteryzuja jego najistotniejsze cechy, obejmuja
wartosci niematerialne oraz finansowe pokrycie tych skladników z niektóre skladniki kosztów wlasnych lub cen.
kapitalu wlasnego lub obcych zobowiazan. Wiaze sie to z
4. Wskazniki ilosciowe i jakosciowe.
ksztaltowaniem sytuacji finansowej przedsiebiorstwa, jego zdolnoscia
5. Wskazniki wyrazone w jednostkach naturalnych, umownych.
platnicza i kredytowa.
·ð wyniki finansowe - to ujecie dynamiczne przedmiotu analizy, ustala sie
Zaleznie od zakresu przedmiotowego i czasowego wyrózniamy analizy:
je za pewny dzien jako sume wyników narastajaca w ciagu miesiaca,
1. Biezace, sluzace potrzebom operatywnego zarzadzania i szybkiego
kwartalu lub roku. Te wyniki to zysk lub straty ujete w wielkosciach
reagowania na nieprawidlowosci. Analizy te oparte sa na biezacych
brutto lub netto. Oddzialywuja na nie np. przychody ze sprzedazy,
danych ewidencyjnych lub sprawozdaniach krótkookresowych.
koszty wlasne, rozliczenia w formie podatków, dotacji, dywidend itp.
2. Problemowe - dotycza wybranych zagadnien uznanych za najwazniejsze
Okreslaja je wskazniki rentownosci jako relacje wyniku finansowego do
lub najtrudniejsze dla dalszej dzialalnosci przedsiebiorstwa.
obrotu zaangazowanych zasobów osobowych, majatkowych. Osiagane
Wszechstronne poznanie danego problemu powinno pomóc w
wyniki finansowe prowadza do dodatnich lub ujemnych zmian stanu
usprawnieniu procesu zarzadzania i podejmowania decyzji. Sporzadzane
finansowego przedsiebiorstwa.
najczesciej na podstawie materialów zródlowych utworzonych przez
Miernik - narzedzie pomiaru, konstrukcja logiczna, np. zysk lub
specjalnie powolane zespoly pracowników lub specjalistów spoza
rentownosc majatku.
przedsiebiorstwa.
Wskaznik - to wartosc liczbowa uzyskana po podstawieniu liczb do
3. Analizy roczne - maja najwieksze znaczenie, sluza ocenie dzialalnosci
miernika. W praktyce pojecia miernik i wskaznik sa stosowane zamiennie.
przedsiebiorstwa i jego kierownictwa w podstawowym okresie
Miernik bezwzgledny - absolutny, ilosciowy, kwantytatywny.
rozliczeniowym. Oparte na rocznych sprawozdaniach finansowych.
Miernik wzgledny - relatywny, jakosciowy, kwalikatywny.
Powinny umozliwiac ocene stanu i wyników finansowych na koniec
roku oraz tworzyc przeslanki do ukierunkowania dalszej dzialalnosci
przedsiebiorstwa. Sa tez podstawa merytoryczna do zatwierdzenia Etapy prac analitycznych:
sprawozdania z rocznej dzialalnosci przedsiebiorstwa przez rady
1. Przygotowanie materialów zródlowych.
nadzorcze lub ogólne zebrania wspólników oraz podzialu osiagnietych
2. Prace analityczne (analiza porównawcza i przyczynowa).
nadwyzek.
3. Opracowanie prezentacji wyników.
Metoda analizy finansowej to sposób badania stanu i wyników
Analiza ekonomiczna wiaze sie ze matematyka, statystyka, ekonometria,
finansowych przedsiebiorstwa. Przyjmujac za podstawe podzialu tok
mikroekonomia, finansami, naukami inzynierskimi i rachunkowoscia.
analizy wyrózniamy:
1. Analize dedukcyjna - metoda rozdrabniania, w której przechodzi sie od
Materialy zródlowe:
zjawisk ogólnych do szczególowych, od skutku do przyczyn.
1. Ewidencyjne - dotycza statystyki ekonomicznej i rachunkowosci, sa
2. Analize indukcyjna - metoda scalania, rozpatrywanie wpierw zjawisk
danymi oficjalnymi i podlegaja pewnym wymogom:
szczególowych, potem zlozonych.
·ð dokumentacja pierwotna lub wtórna - podstawa zapisów w
3. Analiza redukcyjna - to polaczenie dwóch powyzszych metod:
urzadzeniach ewidencyjnych
rozdrobnienie i ponowne scalenie pewnej calosci i porównanie z
·ð zapisy w analitycznych i syntetycznych urzadzeniach
oryginalem otrzymanego wyniku.
ewidencyjnych (konta, rejestry, tasmy, dyski)
·ð zapisy bedace uogólnieniem poprzednich
Biorac pod uwage zakres lub stopien rozwiniecia metod analizy
2. Pozaewidencyjne - uzupelniajace - dane postulowane, plan finansowy i
wyrózniamy:
inne plany gospodarcze krótko- i dlugoterminowe, kalkulacje wstepne,
1. Analize elementarna, obejmujaca rozlozenie badanego przedmiotu na
kosztorysy, normy kosztów, wyniki poprzednich analiz, materialy z
elementy bez ustalania wzajemnych zwiazków.
kontroli i rewizji, informacje o przedsiebiorstwach.
2. Analiza funkcyjna, obejmujaca rozlozenie badanego przedmiotu na
odpowiednie skladniki z uwzglednieniem zwiazków miedzy nimi.
Typowym ewidencyjnym materialem zródlowym jest sprawozdawczosc
3. Analiza logiczna, obejmujaca rozlozenie badanego przedmiotu na
przedsiebiorstwa. Moze byc rzeczowa - stanowiaca naturalne zródlo do
skladniki z uwzglednieniem ich stosunków logicznych.
analizy techniczno - ekonomicznej. Sprawozdawczosc finansowa obejmuje
dane liczbowe, oparta na ewidencji ksiegowej i kalkulacji.
Z punktu widzenia badanych zjawisk ekonomicznych:
Dane uzupelniajace - wyjasniaja tresc niektórych sprawozdan.
1. Analiza jakosciowa.
Zalaczniki - charakteryzuja wybrane zagadnienia sprawozdania
2. Analiza ilosciowa.
podstawowego.
Wymagania dotyczace sprawozdan finansowych przedsiebiorstwa okreslaja
Przyjmujac rózny stopien poglebienia badania wyodrebniamy:
Minister Finansów i prezes GUS.
1. Analize porównawcza - identyfikowanie odrebnych czynnosci
pociagajacych pewne odchylenia, identyfikacja stopnia i kierunku tych
Prezentacja wyników analizy ekonomicznej.
odchylen, badanie bezposrednich zwiazków.
1. Forma liczbowa - szeregi (szczególowe, rozdzielcze, kumulacyjne) lub
2. Analize przyczynowa - polegajaca na okresleniu posrednich zwiazków
tablice wartosci (uwzgledniaja kilka cech danych: ogólne i szczególowe)
miedzy skladnikami ekonomicznymi, dokonanie na tej podstawie ogólnej
absolutnych, wzglednych, srednich lub wspólczynników.
oceny.
2. Forma graficzna - wykresy: obrazuja relacje, zaleznosci, tendencje.
·ð poznanie mechanizmu funkcjonowania badanej calosci, zmian, jakie w
Wykresy liniowe (krzywe, diagramy) przedstawiaja dynamike,
niej zachodza, identyfikacje czynników oddzialywujacych na te calosc
powierzchniowe to slupki, kola, histogramy.
oraz sily, kierunku i natezenia wplywu poszczególnych czynników na
stwierdzone zmiany. To analiza przyczynowa.
3. Forma opisowa: ilustracja slowna (czesc ogólna i szczególowa), forma
opisowa wniosków: musza byc konkretne, zawieraja tresc, termin
Analiza moze byc zabiegiem fizycznym lub myslowym. Przeciwienstwem
wykonania, wydzial odpowiadajacy za wykonanie, postulowany efekt
analizy jest synteza. Polega na laczeniu czesci w calosc, po uprzednim
zastosowania wniosku.
zbadaniu tych czesci.
Analiza ekonomiczna to metoda badania procesów ekonomicznych za
Glówne rodzaje analizy ekonomicznej:
pomoca rozkladania ich na poszczególne elementy i rozpatrywania
1. Zewnetrzna - do zaspokojenia potrzeb otoczenia przedsiebiorstwa.
wzajemnych zwiazków miedzy tymi elementami i procesami.
Wedle innego podejscia zajmuje sie badaniem otoczenia
Nazywana jest takze analiza dzialalnosci gospodarczej, polega przede
przedsiebiorstwa.
wszystkim na ustaleniu czy i w jakim stopniu dzialalnosc gospodarcza jest
2. Wewnetrzna uwzglednia glównie potrzeby decyzyjne kierownictwa i
zgodna z zasada racjonalnego gospodarowania. Analize ekonomiczna
innych szczebli przedsiebiorstwa. W innym rozumieniu to badanie
mozna rozumiec jako:
wnetrza przedsiebiorstwa.
·ð system metod badawczych
3. Ex post - retrospektywna, zawiera ocene dzialan przeszlych.
·ð instrument zarzadzania
4. Ex ante - prospektywna, antycypacyjna, przyszlosciowa, zawiera ocene
wyników dzialan przewidzianych do wykonania w przyszlosci. ·ð proces koordynacji oraz scalania dzialalnosci rzeczowej i regulacyjnej
5. Analiza kompleksowa - badanie stanu ekonomicznego i wyników
Analize ekonomiczna traktowac mozna jako dyscypline naukowa
finansowych przy pelnym wykorzystaniu zaleznosci przyczynowych i
stosowana i jako dzialanie praktyczne. Analiza ekonomiczna rozumiana
calosciowym spojrzeniu na dzialalnosc gospodarcza przedsiebiorstw.
jako dyscyplina naukowa jest nauka o metodach badania dzialalnosci
6. Analiza biezaca (operatywna) - ma na celu biezaca ocene realizacji gospodarczej i oceny jej efektów ekonomicznych, w tym równiez o doborze
podjetych dzialan i szybkie informowanie o najwazniejszych skutkach wlasciwych wskazników ekonomicznych. Analiza ekonomiczna jako
przebiegu operacji gospodarczych, stwarza to warunki do stalego dzialalnosc praktyczna polega na przeprowadzeniu badania dzialalnosci
wprowadzania korekt. gospodarczej i dokonaniu oceny osiagnietych stanów i wyników
ekonomicznych w oparciu o zasady i metody opracowane przez analize
7. Analiza problemowa - ocena wybranych zagadnien uznanych za
ekonomiczna jako samodzielna dyscypline naukowa.
najwazniejsze lub najtrudniejsze dla dalszej dzialalnosci, moga miec
znaczenie przy usprawnianiu procesu zarzadzania.
Wynik ekonomiczny to rezultat dzialalnosci gospodarczej osiagniety w
pewnym okresie czasu, np. zysk, przychody, koszty.
analisis - grec. rozlozenie
Stan to wielkosc ekonomiczna odnoszaca sie do danego momentu czasu,
Analiza finansowa jest pierwsza czescia analizy ekonomicznej, poczatek
np. stan majatku na dany dzien.
ma w dziennikarskiej krytyce bilansu w 2 pol.19w.
Analiza rozumiana jest jako rozlozenie pewnej calosci na czesci skladowe i
rozpatrywanie kazdej z nich osobno, dokonywane w procesie poznania i
Funkcje analizy ekonomicznej.
dzialalnosci praktycznej. Moze miec dwojaki cel:
1. Funkcja poznawcza - umozliwia poznanie zjawisk gospodarczych we
·ð wykrycie struktury badanej calosci, zwiazków i zaleznosci
wzajemnych powiazaniach, ich przyczyny i skutki, uwarunkowania i
wystepujacych miedzy elementami strukturalnymi oraz miedzy kazdym
ograniczenia.
elementem a caloscia. Jest to analiza strukturalna.
2. Funkcja informacyjna - informacje zawarte w analizie to zródlo W celu zapewnienia wynikom analizy ekonomicznej wysokiej wartosci
podejmowanych decyzji. poznawczej i duzej uzytecznosci nalezy przestrzegac pewnej kolejnosci
badan analitycznych. Kolejnosc ta przesadza o wnikliwosci i poprawnosci
3. Funkcja kontrolna - umozliwia ustalenie odchylen od planu.
merytorycznej rezultatów badan. Do podstawowych etapów badan zalicza
4. Funkcja oceniajaca - umozliwia sformulowanie wniosków odnosnie
sie:
przeszlosci, jak i przyszlosci.
1. Dokladne zdefiniowanie obiektu badan, tj. okreslenie przedmiotu,
zakresu i celu badan.
Prawidlowa analiza ekonomiczna powinna spelnic wymagania formalne i
2. Okreslenie rodzajów i zródel informacji liczbowych i nieliczbowych.
merytoryczne, odpowiadac cechom i zasadom dobrej analizy:
3. Wybór kryterium oceny badanego zjawiska lub procesu.
1. Musi byc przydatna, praktycznie uzyteczna.
4. Wybór odpowiedniej metody badan.
2. Koncentrowac sie powinna na zagadnieniach najistotniejszych.
5. Wybór odpowiedniej miary.
3. Kompleksowo ujmowac temat i uwzgledniac wszystkie rozpoznane
6. Ustalenie bazy odniesienia, inaczej podstawy porównan (najczesciej
elementy determinujace okreslany stan lub wybrane zjawisko
inne okresy czasu).
ekonomiczne.
7. Wybór formy ilustracji wyników analizy.
4. Opierac sie na zweryfikowanych danych liczbowych po
doprowadzeniu ich do porównywalnosci. 8. Okreslenie odbiorcy wyników.
5. Zawierac wyniki bliskie momentowi powstania zjawiska i podjecia 9. Zebranie, usystematyzowanie i zweryfikowanie zródlowych
decyzji. materialów liczbowych o badanym zjawisku gospodarczym.
6. Zawierac wlasciwe oraz obiektywne stwierdzenia i oceny stanu 10. Generalne przeanalizowanie zgromadzonego materialu pod katem
faktycznego. ogólnego zorientowania sie w sytuacji.
7. Wyjasniac odchylania od bazy porównawczej, inaczej wielkosci 11. Postawienie wstepnej hipotezy.
bazowej.
12. Ustalenie dziedzin wymagajacych szczególowej analizy.
8. Ujawniac nieprawidlowosci, ograniczenia i ujemne zjawiska.
13. Rozlozenie przedmiotu badania na mozliwie proste elementy
9. Wskazywac na przyczyny i skutki badanych zjawisk, czynników i skladowe.
elementów.
14. Zbieranie informacji o czynnikach, które wplynely na badane
10. Udzielac wyczerpujacych odpowiedzi na postawione zasadne pytania. zjawisko.
11. Przedstawiac wyniki badan w sposób konkretny, zwiezly, przejrzysty i 15. Okreslenie stopnia przypadkowosci lub powtarzalnosci i tendencji
zrozumialy. zjawiska.
12. Uzasadniac wyciagniete wnioski. 16. Ustalenie czynników wplywajacych na badane zjawisko lub proces.
13. Okreslac problemy wymagajace rozwiazania. 17. Ustalenie odpowiednich relacji pomiedzy nimi.
14. Formulowac zwiezle wnioski analityczne i poanalityczne. 18. Badanie zaleznosci i interakcji czynników wplywajacych na
dzialalnosc badanej jednostki.
15. Proponowac podjecie stosownych decyzji, które moga byc przydatne
w procesie decyzyjnym obecnie lub w przyszlosci. 19. Okreslenie odchylen wielkosci rzeczywistych od bazowych.
20. Ustalenie i okreslenie wplywu, tj. kierunku i stopnia oddzialywania
poszczególnych wyróznionych czynników na zjawisko.
21. Prezentacja wyników analizy ekonomicznej. zasadniczy wplyw na ostateczne wyniki, nie zas wszystkie bez
wzgledu na kierunek i sile ich oddzialywania.
22. Postawienie ostatecznej diagnozy ekonomicznej zjawiska.
2. Metoda indukcji, inaczej metoda scalania - polega na dochodzeniu na
23. Sformulowanie wniosków koniecznych do zastosowania w okresie
podstawie stwierdzonych faktów do prawd ogólnych, bardziej
nastepnym.
zlozonych, o wiekszym stopniu syntezy. Jest to ten rodzaj badania i
24. Postawienie prognozy.
wnioskowania, który prowadzi od zjawisk szczególowych,
25. Opracowywanie sposobów i srodków doskonalaca dzialalnosc.
elementarnych i przyczynowych do uogólnien w postaci wniosków i
oceny pozostajacych w przyczynowym zwiazku z tymi zjawiskami
26. Okreslenie przewidywanych interakcji czynników na przedmiot badan.
szczególowymi, od czynników do ksztaltowanych przez nie wyników i
27. Przygotowanie projektu decyzji dotyczacej usprawnienia
od przyczyn do skutków. Przy takim sposobie postepowania
funkcjonowania.
niezbedne staje sie badanie wszystkich zjawisk szczególowych
28. Podjecie odpowiednich decyzji zmierzajacych do poprawy
niezaleznie od ich wplywu na ostateczne wyniki dzialalnosci
ekonomicznej dzialalnosci.
gospodarczej.
3. Metoda redukcji, inaczej weryfikacji - obejmuje trzy kroki na drodze
W analizie porównawczej dokonujemy porównania przynajmniej dwóch dojscia do celu.
elementów:
·ð sformulowanie wstepnej syntezy charakteryzujacej badane
·ð w czasie zjawisko
- o stalej bazie odniesienia (np. wszystkie dane odnoszone do roku ·ð zweryfikowanie prawdziwosci tez i wniosków w toku prac
1975) analitycznych
- o zmiennej bazie odniesienia (np. dane odnoszone do roku
·ð podsumowanie ustalen dokonanych w czesci drugiej
poprzedniego)
i sformulowanie syntezy koncowej zawierajacej ocene
badanego zjawiska wraz z wnioskami co do dalszego
·ð w przestrzeni
postepowania.
- miedzy róznymi przedsiebiorstwami lub zakladami
·ð wzgledem planu (wlasciwie odmiana porównania w czasie), podobna do
kontroli.
W analizie przyczynowej naszym celem jest ustalenie jakie czynniki
wpływają na zjawisko ekonomiczne, w jaki sposób i w jakim stopniu.
Metody analizy:
Można określić istotność wpływu czynników na kształtowane przez nie
1. Metoda dedukcji to sposób rozumowania i przeprowadzania badan zjawiska ekonomiczne. Na podstawie analizy można podjąć decyzję
polegajaca na przechodzeniu od pewnych ogólnych zjawisk, sadów, ostateczną lub o pogłębieniu badań analitycznych, np. rozłożyć jeden z
przeslanek do innych, szczególowych elementów skladowych, które z czynników na elementy składowe. W praktyce bada się czynniki
nich logicznie wynikaja. W dedukcyjnej metodzie wychodzi sie od niekorzystne aż do podstawowego ich rozłożenia.
wyników i dochodzi sie do czynników, które na nie wplynely i od
skutków do przyczyn. Przy takim sposobie badania wielkosci
Założenia dobrych metod analizy ekonomicznej:
ekonomicznych mozna analizowac tylko te czynniki, które mialy
1. Kompletność:
Zt=0, Zt=1, Zt=2 ... Zt=n - Z jako baza, plan, subskrypt określa czas m0 ---> m1 ---> ... mn
Z0, Z1, Z2, ... , Zn
Z=a+b+c+...+m Z0 <--- Z1 DZ0, Z1 = Z1 - Z0
Z=a*b*c*...*m Z1 <--- Z2 DZ1, Z2 = Z2 - Z1
Odchylenie ogółem D = Z1 - Z0 jako różnica wartości danego zjawiska w Zn <--- Zn+1 Dzn, Zn+1 = Zn+1 - Zn
danym okresie względem poprzedniego, w porównaniu z innym a0 <--- a1 <--- ... an
przedsiębiorstwem lub względem planu ma się równać sumie odchyleń b0 <--- b1 <--- ... bn
czÄ…stkowych: m0 <--- m1 <--- ... mn
D = da + db + ... + dm
Odchylenia cząstkowe liczone w różnych kierunkach (tak jak powyżej) są
2. Zgodność co do wartości równe (o przeciwnych znakach).
Z0 = a0 * b0 * ... m0 da (Z0 , Z1) + da (Z1, Z0) = 0
Z1 = a1 * b1 * ... m1
Z2 = a2 * b2 * ... m2 5. Rozszczepialność
... Jeżeli dane zjawisko jest kształtowane przez określoną liczbę czynników i
Zm = am * bm * ... mm jakiś wybrany czynnik daje się rozłożyć na poszczególne czynniki składowe
to będziemy oczekiwali, że odchylenie cząstkowe tego wybranego czynnika
Z0 Z1 Z2 Z3 Zn jest równe sumie odchyleń cząstkowych tych czynników drugiego stopnia
0-----------------1----------------2-----------------3-------\\\-------n---->> czynnik pierwszego stopnia kształtujących.
a0 a1 a2 a3 an
b0 b1 b2 b3 bn Z = a * b * c * ... * m
...
b = gð ð*ð ðdð ð
m0 m1 m2 m3 mn
db = d ðgð ð+ð ðddð
jeżeli a0 < a1 to da > 0
Metoda logarytmiczna spełnia wszystkie te warunki.
jeżeli a0 = a1 to da = 0
Funkcyjna: kompletności, zgodności znaków, symetrii i odwracalności.
jeżeli a0 > a1 to da < 0
Metoda kolejnych podstawień spełnia warunki kompletności, zgodności
znaków i rozszczepialności.
3. Symetria
Jednakowej dynamice zmian dwóch różnych czynników odpowiadają te
Z0 = a0 * b0 * c0 * ... * m0
same wartości odchyleń cząstkowych.
Z1 = a1 * b1 * c1 * ... * m1
a1 : a0 = b1 : b0 ==> da = db
Z1 a1 b1 c1 m1
=ð ×ð ×ð ×ð...×ð
Z0 a0 b0 c0 m0
4. Odwracalność
Z0 ---> Z1 DZ0, Z1 = Z1 - Z0
Z1 a1 b1 c1 m1
Z1 ---> Z2 DZ1, Z2 = Z2 - Z1 lg( ) =ð lg +ð lg +ð lg +ð...+ð lg
Z0 a0 b0 c0 m0
Zn ---> Zn+1 Dzn, Zn+1 = Zn+1 - Zn
a0 ---> a1 ---> ... an
b0 ---> b1 ---> ... bn
da = (a1 - a0) b0 c0
Z1 a1 b1 c1 m1
lg( ) lg +ð lg +ð lg +ð...+ð lg
db = a0 (b1 - b0) c0
Z0 a0 b0 c0 m0
=ð równa siÄ™ rzecz jasna 1.
dc = a0 b0 (c1 - c0)
Z1 Z1
dab = (a1 b1 - a0 b0 ) c0
lg( ) lg( )
Z0 Z0
dac = (a1 c1 - a0 c0 ) b0
dbc = (b1 c1 - b0 c0 ) a0
a1 b1 m1
dabc = a1 b1 c1 - a0 b0 c0 = Z1 - Z0 = D
lg lg lg
a0 b0 m0
Ta metoda nie spełnia zasady kompletności, spełnia natomiast zasadę
Z1 -ð Z0 =ð (Z1 -ð Z0 ) +ð (Z1 -ð Z0 ) +ð...+ð(Z1 -ð Z0 )
Z1 Z1 Z1 zgodności znaków.
lg( ) lg( ) lg( )
Z0 Z0 Z0
Literatura:
1. Adam Żwirbla: Wyodrębnianie odchyleń cząstkowych za pomocą metody dzielenia na połowy - Rachunkowość nr 10, 1987 rok.
2. Znowu on: Odchylenia cząstkowe oraz ich interpretacja ekonomiczna - Rachunkowość nr 6, 1988
a1
3. Witold Olszański: Wybór metod badań przyczynowych - Rachunkowość nr 2, 1989
lg
4. Anna Gryglaszewska, Tadeusz Stanisz: Aksjomatyzacja metody analizy ekonomicznej - Rachunkowość 4-5, 1989.
a0 5. Tadeusz Waśniewski: Metody analizy ekonomicznej
da =ð (Z1 -ð Z0 )
Z1
lg( )
Najlepiej stosować metodę logarytmiczną. Jeżeli nie można - to funkcyjną.
Z0
Jeżeli z kolei obu ich nie można (np. przy addytywności) stosujemy metodę
kolejnych podstawień.
m1
lg
Kolejność czynników:
m0
·ð iloÅ›ciowe, wartoÅ›ciowe
dm =ð (Z1 -ð Z0 )
Z1
·ð pierwotne, wtórne
lg( )
Z0
·ð przychody, koszty
Jeżeli a0 przechodzi do poziomu a1 , a poziom a1 jest różny od a0 to nie
może zaistnieć sytuacja by wartość odchylenia cząstkowego da równa była
Przekształcanie form sprawozdawczych w formy analityczne.
0.
Rachunek zysków i strat można sporządzać w czterech wariantach:
Z1 -ð Z0 Ä…ð 0 Þð Z0 Ä…ð Z1
porównawczy i kalkulacyjny w formach: drabinkowej i tabelarycznej.
Z1
Formy muszą być czytelne, zależne od tego dla kogo i w jakim celu
lg( ) Ä…ð 0 Þð Z0 Ä…ð 0^ Z1 Ä…ð 0
Z0 je sporzÄ…dzamy.
Czytelne - eliminować mają pozycje, które uznaje się za zbędne, to
a1
>ð 0...
znaczy:
a0
·ð jeżeli sÄ… dane dotyczÄ…ce roszczeÅ„ spornych po stronie aktywów, i
m1
po stronie pasywów rezerwy utworzone na te roszczenia, to
>ð 0
m0 możemy wyeliminować te pozycje
·ð jeżeli wystÄ™pujÄ… należne, lecz nie wniesione wkÅ‚ady na poczet
Metoda różnic cząstkowych ma na celu ustalić łączny wpływ różnic
cząstkowych na dane zjawisko. Ze względu na fakt, że nie spełnia warunku kapitału, to kapitał akcyjny zostaje pomniejszony o kwotę
zgodności znaków nie jest przydatna do prawidłowej interpretacji
wyszczególnioną w tych należnych wkładach, sama zaś pozycja
czynników łącznych.
należnych wkładów zostaje usunięta z bilansu
Z0 = a0 * b0 * c0 ^ Z1 = a1 * b1 * c1
·ð jeżeli dysponujemy danymi dotyczÄ…cymi podziaÅ‚u zysku netto, to
fakt ten zostaje uwzględniony w bilansie analitycznym. Zysk netto Podział majątku trwałego:
1. Wartości niematerialne i prawne.
dzieli się na dywidendę i zysk zatrzymany (pozostawiony). Część
2. Rzeczowy majątek trwały.
tego drugiego odpisuje się na kapitał rezerwowy, fundusze
3. Finansowy majątek trwały.
specjalne, bÄ…dz
pozostawia nierozliczonÄ…. Dywidendy stajÄ… siÄ™
4. Należności długoterminowe.
elementem zadłużenia bieżącego.
MajÄ…tek obrotowy:
Analiza pionowa - w bilansie analitycznym staramy się uchwycić
1. Zapasy.
udział elementów składowych w całości, np. majątku trwałego
2. Należności krótkoterminowe.
w ogóle aktywów. Struktura jest zwyczajowo wyrażana
3. Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu.
w procentach. Mając strukturę możemy policzyć jej zmiany.
4. Środki pieniężne.
Wyrażane są one w punktach procentowych. Analiza pionowa
polega przede wszystkim na badaniu struktury.
Rozliczenia międzyokresowe czynne.
W rachunku zysków i strat za bazę przyjmuje się przychody
ze sprzedaży lub zysk netto. Czasem jednak porównania są
Kapitały własne:
nieadekwatne, często nie przeprowadza się analizy struktury.
1. Kapitał podstawowy.
2. Kapitał zapasowy.
Analiza pozioma polega na porównaniu elementów z majątku
3. Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny.
z elementami kapitału. W innym ujęciu to analiza zmian pozycji
4. Pozostałe kapitały rezerwowe.
bilansu i rachunku wyników w czasie. Pozwala wyliczyć takie
5. Niepodzielony wynik finansowy z lat ubiegłych.
wartości jak przyrost absolutny, przyrosty względne w procentach:
6. Wynik finansowy do dyspozycji przedsiębiorstwa.
tempo zmian, indeks dynamiki.
Przyrost absolutny - inaczej różnica absolutna, odchylenie ogółem,
Kapitały obce:
zmiana bezwzględna to różnica pomiędzy poziomami badanego
1. Zadłużenie długoterminowe.
zjawiska w okresach: badanym a podstawowym. Różnica absolutna
2. Zadłużenie bieżące.
odpowiada na pytanie o ile zwiększył się lub zmniejszył poziom
·ð zobowiÄ…zania i kredyty krótkoterminowe
badanego zjawiska w okresie badanym w porównaniu do okresu
podstawowego. ·ð dywidendy akcjonariuszy
·ð rezerwy
Tempo przyrostu - inaczej przyrost względny określa stosunek
·ð fundusze specjalne
przyrostu absolutnego do poziomu zjawiska w okresie uznanym za
·ð rozliczenia miÄ™dzyokresowe bierne.
podstawowy. Odpowiada na pytanie o ile razy przyrost absolutny
badanego zjawiska jest wyższy lub niższy od jego poziomu w okresie
Rachunek wyników. Forma porównawcza.
podstawowym. Wskaz
nik zmian, do którego często zawęża się
A. Przychody ze sprzedaży.
składniki dynamiki, oznacza stosunek poziomu zjawiska w okresie
B. Koszty działalności operacyjnej.
badanym do stanu w okresie podstawowym.
C. Wynik na sprzedaży A - B.
D. Pozostałe przychody operacyjne. D. Amortyzacja.
E. Pozostałe koszty operacyjne. E. Koszty sprzedaży.
F. Wynik na pozostałej działalności operacyjnej jako D - E. F. Koszty ogólnego zarządu.
G. Wynik na działalności operacyjnej C + F. G. Wynik operacyjny C - D - E - F.
H. Przychody finansowe. H. Pozostałe dochody i zyski.
I. Koszty finansowe. I. Pozostałe wydatki i straty.
J. Wynik na działalności finansowej H - I. J. Wynik przed spłatą odsetek i opodatkowaniem G + H - I.
K. Wynik na działalności gospodarczej jako G + J. K. Odsetki od kredytów i pożyczek.
L. Saldo wyników nadzwyczajnych. L. Wynik brutto J - K.
M. Wynik brutto jako K + L. M. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego.
N. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego. N. Wynik netto L - M.
O. Wynik netto jako M - N.
By sporządzić analityczny bilans oraz rachunek zysków i strat
Forma kalkulacyjna. muszą być spełnione następujące warunki:
A. Przychody ze sprzedaży. 1. Zachowanie porównywalności danych absolutnych.
B. Koszty sprzedanych towarów i produktów. 2. Przestrzegana porównywalność formalna polegająca na
C. Wynik brutto na sprzedaży jako A - B. identycznej w danym okresie klasyfikacji pozycji.
D. Koszty sprzedaży. 3. Określenie czasowych granic w analizie i ocenie.
E. Koszty ogólnego zarządu. 4. Ocena i wnioski powinny zawierać treść wykraczającą poza ujęcia
F. Wynik na sprzedaży jako C - D - E. formalne, wskazywać zaś na przyczyny merytoryczne
G. Pozostałe przychody operacyjne. i przewidywane skutki zmian.
H. Pozostałe koszty operacyjne.
I. Wynik na pozostałej działalności operacyjnej G - H. Utrata porównywalności danych następuje najczęściej na skutek:
J. Wynik na działalności operacyjnej F + I. 1. Zmian w rodzaju i specyfice prowadzonej działalności przez
K. Przychody finansowe. przedsiębiorstwo.
L. Koszty finansowe. 2. Zmiany cen.
M. Wynik na działalności finansowej K - L. 3. Zmian stopnia mechanizacji.
N. Wynik na działalności gospodarczej J + M. 4. Zmian efektywności wykorzystania środków.
O. Saldo wyników nadzwyczajnych.
P. Wynik brutto N + O. Struktura majątku, zależności między majątkiem trwałym
Q. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego. i obrotowym zależą od branży. Można wartości z danej firmy
R. Wynik netto P - Q. porównywać jedynie z innymi o podobnym profilu działalności, lub
średnimi z branży. Zmiany trudno jest dokonać, jeżeli nowy profil
Trzeci wariant wyniku finansowego. działalności wymaga przekształceń majątku trwałego lub jego
A. Przychody ze sprzedaży. zmniejszenia. A
atwiej upłynnić jest majątek obrotowy. Należności
B. Koszt wytworzenia sprzedanych wyrobów bez amortyzacji. i zapasy z majątku obrotowego musimy powiązać z przychodami
C. Nadwyżka finansowa A - B.
z rachunku zysków i strat. Pozytywnym zjawiskiem jest przyrost 1. Płynności - odpowiedzieć mają na pytanie czy podmiot
przychodów przy stałości lub, jeszcze lepiej, spadku zapasów. gospodarczy jest w stanie spłacić zaciągnięte zadłużenie bieżące
(w ciągu jednego dnia i w całości).
Wartość produkcji niezakończonej może nam mówić o długości Płynność majątku jest to szybkość z jaką możemy zamienić różne
cyklu produkcyjnego. Im więcej mamy kapitałów własnych, tym składniki majątkowe na gotówkę lub środki pieniężne i ich
z bardziej stabilnego z
ródła jest finansowany majątek. Majątek ekwiwalenty (np. papiery wartościowe).
trwały finansuje się kapitałem własnym, obrotowy - kapitałem Płynność określa się dla części majątku, porządkuje się też majątek
obcym. Mogą oczywiście istnieć odchylenia od tej zasady (np. według stopnia jego płynności, odpowiada temu uporządkowanie
wykorzystywanie efektu dz
wigni finansowej). Kapitały stałe to według stopnia wymagalności kapitału. Majątek obrotowy lub
kapitały własne + zadłużenie długoterminowe. bardziej płynny jest odnoszony do zadłużenia bieżącego lub tych
elementów tego zadłużenia, które uważamy za bardziej
Porównywać możemy należności krótkoterminowe z tytułu dostaw, wymagalne. Najbardziej powszechne są takowe wskaz
niki
robót i usług z odpowiednimi zobowiązaniami, by odpowiedzieć na płynności (przyjęło się nie wyrażać ich w procentach):
pytanie czy zobowiązania są spłacane wcześniej ściągniętymi
·ð wskaz
nik płynności bieżącej - relacja majątku obrotowego
należnościami.
do zadłużenia bieżącego. Zadłużenie bieżące obejmuje
Porównać można odpowiednie koszty i przychody z danego typu
zobowiązania krótkoterminowe wraz z kredytami
działalności by sprawdzić czy właściwie się pokrywają.
krótkoterminowymi. Pozwala określić czy jesteśmy w
Przyrost zysku brutto i netto: jeżeli ich tempo jest równe - świadczy
stanie spłacić zadłużenie bieżące z posiadanego majątku
o równomiernych obciążeniach podatkowych w następujących po
obrotowego. Powinien zawierać się w przedziale od 1.2
sobie okresach.
do 2.0. Czasem uznaje się, że dolna granica to 1.5, a
nawet 2.0. Przedziały te wychodzą z założeń
Sprawozdania w formie analitycznej wykorzystuje siÄ™ jako z
ródło do
teoretycznych, musi być on na pewno większy od 1.
kolejnych zestawień, np. bilansów tematycznych, tworzenia bilansów
Krańce przedziałów ukształtowała praktyka, różne są one
zmian, zestawień przepływów funduszy, przepływów pieniężnych.
dla poszczególnych przedsiębiorstw. Firma może być
Mogą posłużyć do wstępnej oceny sytuacji przedsiębiorstwa. Dane
zadowolona z płynności na poziomie niższym od 2,
ze sprawozdań analitycznych mogą być wykorzystane do szeroko
wyższy poziom wskaz
nika oznaczałby dla niej niewłaściwą
rozumianej analizy wskaz
nikowej.
strukturę finansowania. Kredytodawcy natomiast dążą do
tego, by kredytobiorcy mieli maksymalnie dużą płynność
Analiza wskaz
nikowa.
finansową. Z brakiem płynności lub niedopłynnością mamy
Jest najczęściej stosowanym działem analizy ekonomicznej, bo jest to
do czynienia, gdy wskaz
nik jest poniżej dolnego krańca
narzędzie dosyć uniwersalne i proste w stosowaniu, umożliwia
przedziału, jeżeli jest znacznie powyżej górnego krańca
wysnuwanie wniosków. Zaletą analizy wskaz
nikowej jest to, że
przedziału - występuje nadpłynność gwarantująca
większość wskaz
ników jest jakościowych, przedstawiają relację -
całkowite pokrycie zadłużenia bieżącego majątkiem
można je porównywać między różnymi firmami i okresami. Budowa
obrotowym, przypuszczać jednak należy, że nie jest on
wskaz
ników jest również prosta, jakoż interpretacja. Można je
efektywnie wykorzystywany. Wskaz
nik płynności może
podzielić na wskaz
niki:
być poddany licznym modyfikacjom (częściej licznika) by
wyodrębnić różne stopnie płynności:
wykorzystania majątku. By to sprawdzić należy posłużyć
·ð wskaz
nik płynności szybki - relacja majątku płynnego do
siÄ™ innymi wskaz
nikami. Warto sprawdzić udział kapitału
zadłużenia bieżącego. Majątek płynny nie obejmuje
pracujÄ…cego w majÄ…tku obrotowym.
rozliczeń międzyokresowych i zapasów (zależnych od
cyklu produkcyjnego). To środki pieniężne +
krótkookresowe papiery wartościowe + należności 1. Wspomagania finansowego - możemy je podzielić na dwie
krótkoterminowe. Wskaz
nik powinien być większy od 1, podgrupy:
by zapewnić pokrycie zadłużenia majątkiem płynnym, azali Wskaz
niki struktury - najczęściej zawężone do wskaz
ników
weselej nam, gdy wskaz
nik oscyluje wokół 1.2. struktury kapitału (bez majątku). To relacja wybranego elementu
kapitału do całości kapitału:
·ð wskaz
nik wypłacalności środkami pieniężnymi to relacja
Å›rodków pieniężnych (mogÄ… być rozszerzone o papiery ·ð np. zadÅ‚użenie bieżące do zadÅ‚użenia ogółem, kapitaÅ‚
wartościowe lub zawężone do gotówki) do zadłużenia akcyjny do kapitału ogółem itd.
bieżącego. Rzadko wymienia siÄ™ wartoÅ›ci optymalne dla ·ð można porównywać skÅ‚adniki tworzÄ…ce wiÄ™kszÄ… caÅ‚ość np.
tego wskaz
nika, mówi się o jego wartości wokół 0.2. kapitał własny do kapitał obcy (tworzą kapitał ogółem).
·ð wskaz
nik kapitaÅ‚u pracujÄ…cego - jest to jedyny tuke ·ð wskaz
nik ogólnego zadłużenia: zobowiązania do aktywów
wskaz
nik ilościowy, wyrażany w jednostkach pieniężnych, ogółem - mówi ile jest kapitałów obcych w kapitałach
różnica między majątkiem obrotowym a zadłużeniem ogółem. Gdy jest równy 30% mówi: kapitały obce
bieżącym. Dotyczy tak naprawdę majątku pracującego stanowią 30% kapitału, majątek ogółem jest w 30%
(zaangażowanego) i obejmuje tą wartość majątku finansowany kapitałami obcymi. By spłacić ten kapitał
obrotowego, która nie jest przeznaczona na spłatę obcy musimy na ten cel przeznaczyć 30% posiadanego
zadłużenia bieżącego, lecz na działalność bieżącą majątku.
przedsiębiorstwa i przyczyniać się powinna do
uzyskiwania dodatnich efektów finansowych działalności.
Kapitał pracujący może być równy 0 (nie ma go), może
być ujemny lub dodatni. Gdy jest zerowy znaczy to, że od
majątku obrotowego odjęto wartościowo równe
zadłużenie bieżące. Wskaz
nik płynności bieżącej jest tedy Finansowanie majątku - relacje jakiś kapitał / jakiś majątek. Lub
równy 1. Gdy kapitał pracujący jest ujemny jest jeszcze odwrotnie.
gorzej - by pokryć zadłużenie bieżące trzeba będzie się
·ð kapitaÅ‚ wÅ‚asny / majÄ…tek trwaÅ‚y - to wskaz
nik finansowania
posiłkować upłynnianiem majątku trwałego, nie jest to
majątku trwałego kapitałami własnymi lub inaczej pokrycia
wielki problem, gdy można upłynnić np. długoterminowe
majątku trwałego kapitałami własnymi. Nie powinien być
papiery wartościowe, ale gorzej, gdy np. budynki. Wielka
mniejszy niż 1. Może być mniejszy od 1 pod warunkiem,
radość nasza, gdy kapitał pracujący dodatni. Firmie zależy
że relacja kapitały stałe / majątek trwały jest większa lub
na tym, by wzrastał, bo wtedy istnieje coraz większa masa
równy 1. Cel poznawczy tych wskaz
ników to sprawdzenie
majątku przeznaczona na kreowanie przychodów, które
czy posiadany przez nas majątek trwały jest finansowany
też powinny rosnąć. Może istnieć sytuacja, gdy maleją
ze stabilnego z
ródła, ewentualnie, czy jest finansowany z
przychody lub rosną wolniej niż przyrost kapitału
kapitałów o względnie stałym charakterze. Kapitały stałe
pracującego - istnieje wtedy nieefektywność
obejmują kapitał własny i zadłużenie długoterminowe.
uwzględniamy tu koszty. Owy inny element może być wynikiem
ekonomicznym lub stanem ekonomicznym (w wartości przeciętnej by
M.t. K.wł. M.t. K.wł.
istniało formalne powiązanie licznika i mianownika) dotyczącego
Z.dł.
majątku, kapitału lub składników kapitałowych, zasobów osobowych.
Wskaz
niki produktywności mówią jak jedna jednostka posiadanego
M.o. K.o. M.o. Z.bi.
majątku, kapitału czy stanów osobowych lub poniesionych kosztów
przyczynia się do wykreowania przychodów.
·ð wskaz
nik pokrycia odsetek i spłaty kredytu zyskiem przed
Mówią też ile razy ów składnik majątkowy, kapitałowy, osobowy lub
spłatą odsetek i opodatkowaniem (EBIT)
poniesiony koszt wykonał obrotów (cykli transformacji, rotacji) w ciągu
·ð wskaz
nik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową,
badanego okresu.
odmiana wskaz
nika rentowności - czy
·ð zaangażowania - ze wzglÄ™du na swojÄ… konstrukcjÄ™ sÄ… odwrotnoÅ›ciÄ…
z wygospodarowanej nadwyżki finansowej jesteśmy
wskaz
ników produktywności. Mówią ile musimy jednostek majątku,
w stanie pokryć nasze zadłużenie. Nadwyżka finansowa to
kapitału, zasobów osobowych zaangażować lub ile musimy ponieść
zysk netto powiększony o amortyzację. Z reguły dotyczy kosztów aby otrzymać jedną jednostkę przychodów.
zobowiÄ…zaÅ„ ogółem. Można jednak oczywiÅ›cie wydzielić ·ð czasu trwania obrotu (cyklu) - odpowiadajÄ… na pytanie ile czasu
potrzeba aby został wykonany pełen cykl rotacji majątku, kapitału,
zobowiÄ…zania.
zasobów osobowych lub poniesionych kosztów
1. Obrotowości (aktywności).
Przykład:
2. Rentowności (zyskowności).
wskaz
nik produktywności majątku ogółem = 0,2 (20%)
3. Rynku kapitałowego - obejmują odpowiednie wskaz
niki
Oznacza to, że angażując 1 PLN majątku ogółem osiągamy przychody
z poprzednich.
wartości 20 gr. Lub 100 PLN zaangażowanego majątku ogółem przyczynia
się do uzyskania 20 PLN przychodów.
Majątek ogółem w badanym roku swoją postać rzeczową zmienił w 20%
Wskaz
niki obrotowości i rentowności.
(wykonał rotację 20%).
Mierzą efektywność działalności podmiotu gospodarczego. Są to wskaz
niki
Wskaz
nik zaangażowania wynosiłby 5.
dynamiczne, ujmują wyniki ekonomiczne w czasie, mogą uwzględniać też
Aby osiągnąć 1 PLN przychodu na działalności gospodarczej przeciętnie
stany, które jednak dotyczą pojedynczych elementów budowy tego
zaangażowano 5 PLN majątku ogółem. Analogicznie 100 i 500 PLN.
wskaz
nika.
Wskaz
nik oznaczajÄ…cy liczbÄ™ dni to wskaz
nik zaangażowania * liczba dni
Wskaz
niki obrotowości.
w okresie.
Inaczej aktywności ze względu na swoją budowę możemy podzielić na trzy
przychód
wskax
nik produktywnoS
ci=
podgrupy:
majÄ…tek
·ð wskaz
niki produktywności (rotacji) generalnie przedstawiają relację
majÄ…tek
przychodu do innego elementu. Może to być przychód na działalności wskax
nik zaangażowania=
przychód
operacyjnej podstawowej, całej działalności operacyjnej, działalności
majątek przychód
finansowej, całej działalności gospodarczej, tylko ze sprzedaży
wskax
nik czasu trwania= ×ðdni=dni¸ð
przychód majątek
konkretnego produktu. Przychód powinien być merytorycznie
powiÄ…zany z elementem z mianownika. W pewnych sytuacjach
W ciągu 1800 dni majątek zaangażowany wykonał pełny cykl przeciętne). Ile trzeba zaangażować Y by otrzymać jedną jednostkę
transformacji. badanego zysku.
Generalnie oczekujemy, by wskaz
niki produktywności odznaczały się Przykład:
tendencją rosnącą (z majątku uzyskujemy coraz więcej jednostek wskaz
nik rentowności przeciętnego stanu majątku ogółem wynosi 0,4 (zysk
przychodu). Za pożądane uważamy, by wskaz
niki zaangażowania na dział. gospod.)
wykazywały tendencję malejącą. Podobnie, w przypadku czasu trwania Angażując 1 PLN majątku ogółem osiągamy 40 gr. zysku na działalności
jednego cyklu za zjawisko pozytywne uważamy zmniejszenie się okresu gospodarczej (100 i 40 jeśli w %).
wykonania pełnej rotacji. Nie musi to być jednak tak oceniane w wypadku Aby otrzymać 1 PLN zysku na działalności gospodarczej należało
wskaz
nika spłaty zobowiązań. Nie będzie zjawiskiem negatywnym zaangażować 2,5 PLN.
skrócenie okresu spłaty zobowiązań i również za pozytywne można uważać
wydłużenie się tego okresu z pewnymi zastrzeżeniami: Cztery omówione grupy wskaz
ników mogą tylko razem stanowić podstawę
oceny przedsiębiorstwa i wyciągnięcia konkretnych wniosków.
·ð gdy nie pojawiÄ… siÄ™ karne odsetki
Wykorzystuje się je do analizy zmian w czasie, przestrzeni i względem
·ð wydÅ‚użony okres spÅ‚aty zobowiÄ…zaÅ„ nie wpÅ‚ynie na postrzeganie firmy
planu.
przez kontrahentów, akcjonariuszy, kredytodawców.
Wskaz
niki rentowności związane z przychodami i kosztami zastępują
W pewnych sytuacjach uwzględniamy koszty zamiast przychodów, np. we
niektóre inne.
wskaz
niku obrotowości zapasów. Koszty te jednak muszą być powiązane z
zapasami (nie uwzględniamy finansowych, najczęściej to koszty
wytworzenia produktów). Koszty ponoszone przy magazynowaniu i
Wskaz
niki rynku kapitałowego.
produkcji są bardziej związane z zapasami niż przychody powstające na
Można je znalez
ć w opracowaniach pod pojęciem analizy fundamentalnej,
skutek kształtowania się cen.
która dotyczy sposobu podejścia do analizy cen akcji - przez pryzmat
funkcjonowania przedsiębiorstwa akcyjnego.
Wskaz
nik produktywności kosztów jako przychody z działalności
Wskaz
niki owe dzielÄ… siÄ™ na:
gospodarczej do kosztów z działalności gospodarczej od razu nam powie co
1. uwzględniające liczbę akcji lub udziałów- wskaz
niki dotyczące spółek
jest większe i czy na danej działalności jest osiągany dodatni wynik.
akcyjnych i z o. o.
Odwrotność tego wskaz
nika nazywana jest poziomem kosztów w
2. uwzględniające cenę rynkową akcji - stosowane jedynie do podmiotów
przychodach.
notowanych na giełdzie
3. uwzględniające zarówno liczbę akcji, jak i kurs giełdowy - dotyczy więc
Wskaz
niki rentowności.
również jedynie spółek akcyjnych
Rentowność jest ujmowana jako osiąganie dodatniej wartości wyniku
finansowego (przychody i zyski nadzwyczajne przewyższają koszty i straty
przychody ogółem
·ð produktywność jednej akcji lub
nadzwyczajne). W przypadku zysku nazywamy je wskaz
nikami
liczba akcji lub udziałów
zyskowności (gdy strata - deficytowości).
udziału. Najczęściej nie uwzględnia się w badaniu akcji
To relacja zysku (lub straty) w relacji do elementu Y. Może to być zysk na
uprzywilejowanych. Produktywność akcji mówi jaka wartość przychodów
podstawowej działalności operacyjnej, działalności operacyjnej, pozostałej
przypada na jedną sztukę akcji lub udziału. Wszystkie wskaz
niki
działalności operacyjnej, działalności finansowej, gospodarczej, EBIT,
uwzględniające liczbę akcji nie wyrażają wartości kapitału akcyjnego
brutto, netto, zatrzymanym (pozostawionym), dywidenda, zyski
ogółem.
szczegółowe (np. na sprzedaży konkretnego produktu). Zysk ten powinien
być powiązany z mianownikiem (Y). Mogą to być zasoby majątkowe,
kapitał (i jego elementy), przychody, koszty, zasoby osobowe (stany
zysk netto kapitał własny
·ð ·ð wskaz
nik wartości księgowej jednej akcji. Ile na
zysk netto na jedną akcję lub udział,
liczba akcji lub udziałów liczba akcji
zyskowność akcji, dochodowość jej. Zyskowność akcji mówi jaka wartość jedną sztukę akcji przypada kapitału własnego.
zysku netto przypada na jedną sztukę akcji lub udziału. Wzrost
produktywności i zyskowności należy uznać za pożądany. wartoS
ć księgowa 1 akcji
·ð wskaz
nik kursu bilansowego. Jeżeli
Oba powyższe wskaz
niki można porównywać tylko, jeżeli dotyczą tego
wartoS
ć nominalna 1 akcji
samego podmiotu (analiza w czasie). Porównania między przedsiębiorstwami
kupujemy po cenie nominalnej jedną akcję, to będziemy posiadali tę ilość
są nieodpowiednie ze względu np. na różną strukturę finansowania.
kapitału własnego. Wskaz
nik ten odpowiada na pytanie ile uzyskamy
jednostek kapitału własnego jeżeli zakupimy akcję po jej cenie nominalnej.
dywidenda
·ð
dywidenda określa wartość ogółem (w przeciwieństwie
liczba akcji
zysk netto na 1 akcjÄ™ zysk netto
·ð =ð wskaz
nik
do dywidendy jednostkowej). Jest to zawężenie poprzedniego wskaz
nika do
kapitał własny na 1 akcję kapitał własny
tej części zysku, która przeznaczona jest na dywidendę. Powinien on się
rentowności kapitałów własnych.
charakteryzować tendencją rosnącą. Podaje on rzeczywistą dochodowość
jednej akcji (poprzedni - potencjalnÄ…).
zysk netto zysk zatrzymany zysk zatrzymany
·ð
rentownoS
ć kapitałów wÅ‚asnych ×ð stopa zatrzymania= ×ð =ð
kapitał własny zysk netto kapitał własny
dywidenda zysk netto dywidenda
stopa reinwestycji - ile jednostek pieniężnych zysku netto zatrzymanego lub
·ð ¸ð =ð wskaz
nik stopy
reinwestowanego przypada na jedną jednostkę kapitału własnego.
liczba akcji liczba akcji zysk netto
wypłat dywidendy. Rosnący udział tego wskaz
nika mówi, że będziemy
zysk netto roku t - zysk netto roku t-1
otrzymywać większe zyski z akcji, ale może również oznaczać mniejsze
·ð wskaz
nik
nakłady na inwestycje firmy. zysk netto roku t-1
szybkości wzrostu zysków, to po prostu tempo zmiany zysku.
zysk netto
·ð wskaz
nik maksymalizacji dywidendy, odwrotność
dywidenda cena rynkowa 1 akcji
·ð mierzony liczbÄ… okresów, do których
poprzedniego. Mówi ile razy zysk netto przewyższa dywidendę, która jest zysk netto na 1 akcję
w nim zawarta.
odnosi się wartość zysku netto. Wskaz
nik ten rośnie przy wzroście ceny
rynkowej lub spadku zysku netto na akcję. Jeżeli rośnie tylko cena rynkowa
zysk netto dywidenda
- akcjonariusze chętniej kupują walory. Jeżeli spada zysk - płacimy coraz
-
zysk netto - dywidenda zysk zainwestowany
liczba akcji liczba akcji więcej za coś, co jest coraz mniej warte. Przy wysokiej wartości tego
·ð =ð =ð
zysk netto wskaz
nik długo musimy czekać na zwrot inwestycji. Akcjonariusze
zysk netto zysk netto
wybierać więc będą spośród różnych spółek te, które mają niższy wskaz
nik.
liczba akcji
Jeżeli jednak tak się stanie podniesie się cena rynkowa akcji i wskaz
nik
stopa zatrzymania - wskaz
nik zysku zainwestowanego - mówi ile zysku netto
owy. Utrzymuje się więc on na pewnym poziomie z różnych innych
zostało zainwestowanego.
przyczyn (akcjonariusze nie kierujÄ… siÄ™ tylko opisywanym wskaz
nikiem).
nadwyżka finansowa
·ð powinien wykazywać tendencjÄ™ rosnÄ…cÄ….
zysk netto na 1 akcjÄ™
liczba akcji
·ð
stopa zyskowności cenowej 1 akcji - mówi
cena rynkowa 1 akcji
o udziale w zysku inwestora, który zapłaci po cenie rynkowej za jedną
akcjÄ™.
cena rynkowa 1 akcji cena sprzedaży akcji - cena zakupu akcji + suma otrzymanych dywidend
·ð ·ð
mierzony tymi samymi okresami, do których
dywidenda na 1 akcjÄ™ cena zakupu akcji
odnosi się wartość dywidendy. Mówi po ilu latach zwróci nam się zakup rentowność akcji z punktu widzenia akcjonariusza (np. do porównania z
akcji z dywidendy. lokatÄ… bankowÄ…).
dywidenda na 1 akcjÄ™ Analiza piramidalna.
·ð
wskaz
nik stopy dywidendy. Mówi o wartości
Swoją nazwę zawdzięcza temu, że w trakcie jej wykonywania analizujemy
cena rynkowa 1 akcji
piramidÄ™ wskaz
ników. To określenie z kolei nazwane jest takoż, bo graficzna
dywidendy w zamian za kupno akcji po wartości rynkowej (na jedną
prezentacja wzajemnego powiÄ…zania wskaz
ników wygląda jak piramida hej
jednostkę pieniężną).
hopsa. Konstruując piramidę musimy pamiętać o tym, by jeden wskaz
nik, który
jest rozłożony na wskaz
niki cząstkowe był tak rozłożony, by wskaz
niki
cena rynkowa 1 akcji
·ð co akcjonariuszowi po tym?
cząstkowe były logicznie ze sobą powiązane i dawały w rezultacie ów
nadwyżka finansowa na 1 akcję
wskaz
nik syntetyczny. Wskaz
niki cząstkowe muszą mieć również sens
Praktycznie nie jest stosowany.
ekonomiczny, mogą one podlec następnemu rozłożeniu - mamy do czynienia z
hierarchicznym uszeregowaniem wskaz
ników. Na jednym z wybranych
nadwyżka finansowa na 1 akcję
poziomów wskaz
niki są ze sobą logicznie powiązane w grupach, które tworzą
·ð odwrotność powyższego.
cena rynkowa 1 akcji
konkretny wskaz
nik wyższego rzędu.
Niewiele warty.
SÄ… dwa sposoby poruszania siÄ™:
·ð od góry (piramidionu) schodzimy w dół i konstruujemy kolejne czynniki aż
cena rynkowa 1 akcji
do poziomu wskaz
ników pierwotnych, choć nie trzeba zawsze się aż tak
·ð
wskaz
nik kursu giełdowego - mówi o
wartoS
ć nomianlna 1 akcji poniżyć
·ð od doÅ‚u - patrzymy jakie wskaz
niki są fundamentem innych, wyższego
ile cena rynkowa przewyższa (jest mniejsza) od ceny nominalnej. Ważny w
rzędu.
pierwszych dniach emisji, może świadczyć np. o niedoszacowaniu ceny.
cena rynkowa 1 akcji
·ð dla pierwszego akcjonariusza jest to
Ocena zagrożenia upadłością.
wartoS
ć emisyjnej 1 akcji
Altman zbadał niegdyś 33 przedsiębiorstwa, które
prognoza rentowności.
zbankrutowały i 33 w dobrej kondycji finansowej, odpowiednio z
podobnych branż. Z 22 wskaz
ników wybrał kilka i z nich
cena rynkowa 1 akcji
·ð można siÄ™ zorientować o zwyżkowaniu stworzyÅ‚ wskaz
nik mający odpowiedzieć na pytanie czy podmiot
wartoS
ć zakupu 1 akcji
jest zagrożony bankructwem. Globalny wskaz
nik Altmana:
(zniżce) akcji w porównaniu z ceną zakupu.
Z = 1.2 A + 1.4 B + 3.3 C + 0.6 D + 1.0 E
wartoS
ć rynkowa 1 akcji
·ð mówi ile trzeba zapÅ‚acić po cenie
A - relacja kapitału pracującego do aktywów ogółem, to
wartoS
ć księgowa 1 akcji
wskaz
nik struktury mówiący ile kapitału pracującego (majątek
rynkowej by stać się posiadaczem jednej jednostki kapitału własnego
obrotowy - zadłużenie bieżące) mieści się w majątku ogółem.
przypadajÄ…cej na jednÄ… akcjÄ™.
kapitał pracujący
A =ð
aktywa ogółem
B - relacja zysku zatrzymanego do aktywów ogółem, to też Działalność ekstensywna: gdy nasze efekty końcowe są
wskaz
nik struktury bo aktywa=pasywom. Zysk zatrzymany osiÄ…gane poprzez przyrosty majÄ…tkowe lub osobowe w
(pozostawiony), to część zysku netto, która nie została przedsiębiorstwie, proporcjonalne do nich są przyrosty efektów i
przeznaczona na dywidendy. zysków.
Gospodarowanie intensywne polega na najbardziej
zysk zatrzymany
B =ð
efektywnym wykorzystaniu zasobów majątkowych i osobowych,
aktywa ogółem
osiągane na drodze np. zwiększenia automatyzacji procesu
produkcyjnego, produktywności posiadanych maszyn,
C - relacja zysku przed opodatkowaniem i spłatą odsetek EBIT
wydajności pracy, poprawie procesu zarządzania, usprawnienia
(przychody - koszty bez odsetek od kredytów i pożyczek wraz
działalności handlowej. W przypadku działalności intensywnej
z wynikiem zdarzeń nadzwyczajnych) do aktywów ogółem. Nie
nawet przy zwiększeniu liczby zatrudnionych i majątków efekty
uwzględnia się kosztów pożyczenia kapitału, sytuacja taka, jak
przedsiębiorstwa rosną szybciej, nieliniowo.
byśmy sami mieli kapitał. Podatek jest niezależny od
przedsiębiorstwa, tak jak ulgi w nim.
Przedsiębiorstwo powinno charakteryzować się rozwojem na
EBIT drodze gospodarowania intensywnego.
C =ð
Wzorcowe układy nierówności tworzone są dla wskaz
ników
aktywa ogółem
bezwzględnych (wartościowych) i względnych (jakościowych).
Wskaz
niki w układzie jakościowym są pochodnymi względem
D - wartość rynkowa przedsiębiorstwa (wartość rynkowa * liczba
ujęcia wskaz
ników w układzie ilościowym.
akcji) do wartości księgowej długów (kapitału obcego).
Podstawowy układ ilościowy to relacja czterech indeksów
dynamiki:
wartoS
ć rynkowa przedsiębiorstwa
iR < iM < iP < iZ
D =ð
wartoS
ć księgowa długów
i - indeks dynamiki
E - sprzedaż do aktywów ogółem - to wskaz
nik produktywności
R - przeciętny stan zatrudnienia
(obrotowości) aktywów ogółem
M - przeciętny stan majątku ogółem
sprzedaż
P - przychody (mogą być zawężone)
E =ð
aktywa ogółem
Z - zysk (z wybranego tytułu)
Szybszy przyrost majątku niż zatrudnienia świadczy
Z ? 1,81 mamy prawo przypuszczać, że podmiot
iR < iM o wzroście technicznego uzbrojenia pracy, inaczej
gospodarczy jest zagrożony bankructwem
wyposażeniu majątkowym czynnika ludzkiego (ilość
Z = wartość rozgraniczająca przedsiębiorstwa o
majątku na zatrudnionego). Może być to związanie
2,675 dobrej i złej sytuacji finansowej.
z automatyzacją produkcji, ale także ze wzrostem
Z > 2,99 świadczy to o dobrej sytuacji finansowej.
należności, zapasów, majątku finansowego.
iM < iP Szybszy przyrost przychodów niż majątku oznacza
Wzorcowe układy nierówności.
intensywne wykorzystanie majątku, świadczy to o
Ich celem jest stwierdzenie czy mamy do czynienia z rozwojem,
wzroście produktywności majątku, rotacji tego majątku.
a jeżeli tak to czy na drodze gospodarowania ekstensywnego
iR < iP Przychód rosnący szybciej niż zatrudnienie oznacza
czy intensywnego.
wzrost produktywności zatrudnionych, czyli wydajności
Rozwój jest rozumiany jako wzrost zysku, przychodów,
pracy.
produkcji, majątku, kapitału.
iP < iZ Szybszy wzrost zysków niż przychodów świadczy
o szybciej rosnących przychodach niż kosztach albo
o stałych lub malejących kosztach przy rosnących Jeżeli szybciej wzrasta produktywność
M P
i <ð i
przychodach. Przyrost kosztów nie jest niczym złym, zatrudnionych niż techniczne uzbrojenie
R R
jeżeli jest kompensowany przez szybszy przyrost pracy, znaczy to efektywne
przychodów. wykorzystanie czynnika ludzkiego
iM < iZ Rosnące szybciej zyski niż majątek świadczy o wzroście Jeżeli produktywność zatrudnionych
P P
i <ð i
rentowności aktywów ogółem czy kapitałów ogółem wzrasta szybciej niż produktywność
M R
(konstrukcja teoretyczna). majątku świadczy to o lepszym
wykorzystaniu pracy ludzkiej niż
iR < iZ Szybciej rosnące zyski od zatrudnienia świadczą
majÄ…tku.
o intensywnym wykorzystaniu zasobów osobowym,
wzrasta wówczas rentowność zatrudnionych. Można to Jeżeli szybciej rośnie rentowność
P Z
i <ð i
też nazwać wydajnością pracy. przychodów niż produktywność majątku
M P
następować może korzystna zmiana
kosztów w porównaniu do przychodów,
Same wskaz
niki powinny przekraczać 100%, by ogólnie mieć do
lepiej jest wykorzystywany majÄ…tek.
czynienia z rozwojem.
W miejsce majątku można w tym układzie wprowadzić
wynagrodzenia lub ogólniej koszty pracy obejmujące
wynagrodzenia wraz z narzutami (podróże służbowe,
ekwiwalenty), umowy o dzieło i umowy-zlecenia. Można
uwzględniać zatrudnienie rzeczywiste obejmujące zatrudnienie
nominalne i utajone (np. na skutek dodatkowych umów czy
urlopów chorobowych). Układ owy można również rozbudować o
zysk netto, koszty ogółem (było na ćwiczeniach).
Układ jakościowy.
Jest uzależniony w swojej konstrukcji od układu ilościowego.
M P P Z Z Z
i <ð i <ð i <ð i <ð i <ð i
R M R P M R
1. techniczne uzbrojenie pracy
2. produktywność majątku
3. wydajność pracy
4. rentowność przychodów
5. rentowność majątku
6. rentowność zatrudnionych
Jeżeli produktywność majątku wzrasta
M P
i <ð i
szybciej niż techniczne uzbrojenie pracy
R M
znaczy to, że majątek jest
wykorzystywany efektywnie i
warunkuje wzrost produktywności
zatrudnionych.
 Co i w jakim stopniu wpływa na wartości przychodów i zysków?
To pytanie, na które możemy próbować odpowiedzieć
Rentowność przychodów rosnąca
P Z
i <ð i
wykorzystujÄ…c syntetycznÄ… analizÄ™ wskaz
nikowÄ… wzorcowych
szybciej niż produktywność
R P
układów nierówności.
zatrudnionych może świadczyć o
korzystnym wykorzystaniu zasobów
M P
P =ð R ×ð ×ð
osobowych lub/i korzystnej relacji
R M
koszty-przychody.
M P Z
- efektywne wykorzystanie składników
M Z
Z =ð R ×ð ×ð ×ð
i <ð i
majątkowych, relacji przychodów- R M P
R M
koszty.
Jeżeli wszystkie znaki są odwrócone mamy do czynienia
Szybszy wzrost rentowności
z regresem firmy, jeżeli wszystkie są zgodne - z jej rozwojem.
M Z
i <ð i
zatrudnionych od technicznego
Mało niezgodności świadczy o rozwoju przedsiębiorstwa z
R R
uzbrojenia pracy znaczy lepsze efekty
zachwianymi niektórymi elementami. Może to być oznaka
pracy zatrudnionych i ich dobre
działalności ekstensywnej.
wykorzystanie, korzystna relacja
przychody-koszty.
Syntetyczne badanie Altmana i ocenę na podstawie nierówności
- szybciej rosnąca rentowność niż można wykonać na początku i końcu badań. Na początku: by
P Z
i <ð i
produktywność zatrudnionych świadczy wyrobić sobie pogląd na temat przedsiębiorstwa i go
R R
o korzystnej relacji przychody-koszty. ewentualnie zweryfikować, na końcu: by potwierdzić efekty
badań analizy szczegółowej. W praktyce przeprowadza się w
procesie badawczym zarówno układ ilościowy, jak i jakościowy.
- szybciej rosnąca rentowność
Z Z
i <ð i
Może nastąpić uzupełnienie wnioskowania, nie powinny się
zatrudnionych niż rentowność
P R
pojawić sprzeczności. Na ćwiczeniach rozpoczynamy od badania
przychodów
syntetycznego, by mieć obraz całości przedsiębiorstwa i zejść do
- szybciej rosnąca rentowność
Z Z
i <ð i
szczegółów. Na końcu ponownie otrzymamy obraz całościowy
zatrudnionych niż rentowność majątku
M R
rozszerzony o badania szczegółowe. Analiza piramidalna może
być kontynuacją analizy wskaz
nikowej.
Można podobnie jak w układzie ilościowym zamienić majątek na
koszty pracy:
W P P Z Z Z
i <ð i <ð i <ð i <ð i <ð i
R W R P W R
1. przeciętne koszty wynagrodzeń (lub pracy) jednego
zatrudnionego
2. produktywność wynagrodzeń (lub kosztów pracy)
3. wydajność pracy
4. rentowność przychodów
5. rentowność wynagrodzeń (kosztów pracy)
6. rentowność zatrudnionych
Oczekujemy, że wskaz
niki te będą przekraczały 100%.