3434597049

znaczenia dopiero po II wojnie światowej, a szczególnie w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku, co wiązało się z realizacją przez brytyjską Partię Pracy idei państwa opiekuńczego (welfare State)¹⁸. Prawo karne, wymiar sprawiedliwości i kara kryminalna, w ramach polityki społecznej uzyskały status ostatecznej linii obrony przed przestępczością. Dotychczasowe funkcje kary miała zastąpić opieka społeczna (welfare), a zadania wymiaru sprawiedliwości pracownicy socjalni (social workers)¹⁹.

Na kontynencie europejskim do ugruntowania ideologii resocjalizacji w doktrynie prawa karnego przyczynił się stworzony i propagowany we Francji przez Marka Ancela ruch „Nowej obrony społecznej” (La defense sociale nouvelle). Kierunek ten wywodził się z bardziej radykalnego ruchu „Obrony społecznej” (La defense sociale)²⁰. „Nowa obrona społeczna” położyła nacisk na odformalizowanie prawa karnego i chociaż nominalnie odcięła się od deterministycznej wizji człowieka, to zarazem całkowicie odrzuciła ideę retrybucji, zastępując ją resocjalizacją, rozumianą jako zmiana świadomości sprawcy w kierunku zapewniającym bezpieczeństwo społeczeństwu. Przestępca poddany karze ma uświadomić sobie, że popełnianie czynów karygodnych zagraża nie tylko ogółowi, ale jest szkodliwe także dla niego²¹. Sądzenie w sprawach karnych miało wiązać się z badaniem osobowości przestępcy. Sąd przy orzekaniu o karze powinien brać pod uwagę dane biologiczne, medyczne, psychologiczne i socjologiczne i na tej podstawie sformułować prognozę kryminologiczną sprawcy²².

Idea resocjalizacji zyskała dominującą pozycję w nauce prawa karnego, a także praktyce penitencjarnej w latach 1950-1960. Spowodowało to zasadnicze zmiany w systemie prawa karnego wielu państw. Podstawą orzekania kary stała się przede wszystkim diagnoza osobowości sprawcy i warunków jego życia, a celem kary - zapobiegawcze i wychowawcze oddziaływanie na sprawcę²³. Jednak już w samych Stanach Zjednoczonych, od końca lat sześćdziesiątych XX wieku wskaźniki przestępczości zaczęły rosnąć tym bardziej, im więcej

¹⁸    A. Duff, D. Garland, AReader on Punishment. Introduction, Oxford 1994, s. 8-9.

¹⁹    K. Krajewski, Teorie kryminologiczne, s. 124-125.

²⁰    Jego założyciel Ph. Grainatica odrzucał pojęcie kary, którą miały zastąpić środki obrony społecznej. Uważał on. że państwo nie ma prawa karać, natomiast jego obowiązkiem jest podjęcie działań mających na celu resocjalizację jednostki o cechach antyspołecznych. Środki obrony społecznej stosowane zamiast kar powinny być dostosowane do każdego podmiotu w odniesieniu do wymagań jego osobowości, powinny mieć charakter prewencyjny, wychowawczy i leczniczy. Należy przy tym wyeliminować z nich wszelkie formy cierpienia (dolegliwości). Zob. L. Tyszkiewicz, Doktryny i ruch „obrony społecznej” we współczesnym prawie karnym, Poznań 1968. s. 5-7, 50-52, 69-76, 89-92; J. Warylewski, Wstęp do nauki prawa karnego, Gdańsk 2002, s. 33-34.

²¹    Zob. M. Ancel, Ruch obrony społecznej po dwudziestu pięciu łatach, „Państwo i Prawo'" 1976, nr 4, s. 55.

²²    Por. J. Warylewski, Teoria kary Fiodora Dostojewskiego. Próba określenia, Sopot 1987, nie publikowana praca magisterska, s. 19-20; L. Tyszkiewicz, Doktryny i ruch, s. 106-131; M. Ancel, Ruch obrony, s. 49-51.

³ H. Jaschech, Nowa dogmatyka prawa karnego, „Acta Universitatis N. Copemici. Prawo" XXIV, 1991, s. 80.