4442198418

Istotne zmiany w strukturze społecznej nastąpiły po 1945 r. Opinie na ten temat są podzielone. Dla jednych były to zmiany rewolucyjne, uwarunkowane historycznie, dla innych stanowiły efekt przechwycenia władzy politycznej przez nowe elity wspierane z zewnątrz, w tym przypadku przez Związek Radziecki. Dla jednych elity te, zdobywając władzę dążyły do przeprowadzenia zasadniczych reform społecznych, dla innych najważniejsze było zerwanie ciągłości okresu międzywojennego - głównie w dziedzinie struktur politycznych i ekonomicznych - za aprobatą części społeczeństwa⁶. Inaczej rzecz ujmując, rewolucja, która się dokonała w pierwszych powojennych latach, jakkolwiek inspirowana z zewnątrz, nie byłaby możliwa bez udziału znacznej części społeczeństwa, głównie chłopstwa. Przekształceniu uległy podstawowe struktury społeczne: władza, układy klasowe, stratyfikacja społeczna, systemy normatywne i kultura, choć oczywiście najszybciej zmieniały się struktury polityczne państwa. Przekształcenia w niewielkim stopniu dotknęły sferę życia rodzinnego, głównie w warstwie obyczaju. Tradycje religijne zachowały swoją ciągłość. Odtworzyły się tradycje regionalne i lokalne. Dopiero rozwój kultury masowej osłabił ich znaczenie.

Nowa struktura władzy państwowej oraz zasady, według których miała funkcjonować gospodarka, były dla większości Polaków nierozpoznawalne. Do pewnej części chłopstwa przemawiał dekret

0    reformie rolnej. Między innymi, było tak dlatego, że w okresie międzywojennym o wprowadzenie jej w życie toczyły boje partie

1    stronnictwa chłopskie. Mało kto zdawał sobie sprawę z tego, czym jest gospodarka planowa oraz centralne sterowanie niemal wszystkimi dziedzinami życia społecznego od oświaty, poprzez handel, ochronę zdrowia, świadczenia społeczne, aż do organizacji bibliotekarstwa.

Dla milionów Polaków stało się jasne, że ustrój polityczny i ekonomiczny II Rzeczypospolitej nie ma szans na kontynuację, że już nie wróci, a ten nowy socjalistyczny trzeba poznać i znaleźć w nim swoje miejsce. To, co działo się w strukturze społecznej było widoczne dla większości obywateli. Przestała istnieć jednoprocentowa grupa właścicieli ziemskich, robotnicy rolni zmienili dzięki reformie

’ P. Sztompka: Socjologia. Kraków 2008, s. 541.

13