4442198811

można wykryć ich odzwierciedlającego charakteru. W tym celu fizjolog musi ująć te procesy w relacji do działającego bodźca, porównać je z jego właściwościami i dopiero wtedy jest w stanie stwierdzić, że w swym przebiegu stosują się one do czynników, którymi działa na organizm świat zewnętrzny i że układają się w konfiguracje odpowiadające właściwościom bodźców. Dzięki temu chwytowi fizjolog dokonuje ważnego odkrycia, stwierdza nową prawidłowość, według której funkcjonuje układ nerwowy, ale równocześnie zaczyna patrzeć na przedmiot swego badania w sposób nie fizjologiczny, lecz psychologiczny. Bo przecież to właśnie psycholog analizuje badane procesy w relacji do otoczenia, jako jego odzwierciedlenia czy przedstawienia, np. pyta o progi odzwierciedlania, czyli o najmniejsze bodźce, które organizm potrafi odzwierciedlić za pomocą takiego czy innego narządu zmysłowego, o progi różnicy, tj. o najmniejszą zmianę, na przykład w intensywności bodźca, przy której już zmienia się odzwierciedlenie itd. Jest rzeczą znamienną, że takie same pytania stawia fizjolog pod adresem nerwowego odzwierciedlania. Adrian zastanawia się nad „progami wyładowań impulsów” wchodzących w^r skład nerwowego odzwierciedlenia bodźca, czy nad „zmiennością wyładowań nerwowych” odpowiadającą zmianom bodźca (Adrian, 1. c., str. 48—9), a Pawłów w rozdziale VIII Wykładów poświęca wiele miejsca rozmaitym „progom” odzwierciedlania u psów. Znajdujemy tu np. uwagi na temat progów różnicy w odzwierciedlaniu intensywności światła, wyliczenie, że próg różnicy dla dźwięków o różnej wysokości wynosi u psów ok. 1/8 tonu, jest też wzmianka, że „granica wysokości tonów, na jakie jeszcze jest wrażliwy aparat słuchowy psa”, tj. górny próg wysokości tonów, jest u psa wyższy niż u człowieka, bo pies reaguje na takie wysokości, których człowiek już nie słyszy (1951, str. 119). Mimo woli nasuwa się wniosek, że chyba nerwowe odzwierciedlanie jest zjawiskiem o charakterze psychologicznym, skoro można w odniesieniu do niego stawiać takie same pytania jak te, które wysuwa psycholog w stosunku do zjawisk badanych we własnych doświadczeniach.

Spróbujmy jeszcze dokładniej rozwinąć tę myśl, mianowicie bliżej określić, na czym może polegać ów psychologiczny charakter

147