5109636558

135

RELACJE MIĘDZYKULTUROWE

Charakterystyczne dla kolektywizmu przedkładanie grupy nad jednostkę widoczne jest w większym dążeniu Japończyków do podporządkowania się normom grupowym niż do obrony własnego punktu widzenia czy indywidualnych potrzeb. Cecha ta wyraża się też w japońskich przysłowiach, na przykład: „Gwóźdź, który wystaje, zostanie przyklepany”. Natomiast przedkładanie grupy własnej nad obcą częściowo tłumaczy bezceremonialne zachowanie Japończyków w zatłoczonym metrze; troska o uczucia obcokrajowców nie stanowi priorytetu. Wymienione różnice między kulturą indywidualistyczną a kolektywistyczną zademonstrowano w wielu doświadczeniach. W jednym z nich studenci z Hongkongu oraz ze Stanów Zjednoczonych oceniali rzekome afronty czynione przez kierownika innemu pracownikowi. Okazało się, że chińscy studenci oceniali zniewagi oraz kierownika bardziej negatywnie, jeśli obrażanym był członek grupy własnej, a nie obcej (Bond, Wan, Leung i Giacolone, 1985). W wypadku studentów amerykańskich oceny afron-tów dotyczących członków grupy własnej i obcej były bardziej zbliżone. W pewnym badaniu dotyczącym problemu komunikacji, przeanalizowano kolejno następujące zagadnienia: stopień odsłaniania się przed drugą osobą, spostrzegane podobieństwo, poszukiwanie informacji, pewność dokonywanych atrybucji (poczucie, że jest się rozumianym przez partnera) oraz wspólnie spędzany czas. Różnice między członkami grupy własnej i obcej okazały się większe u przedstawicieli trzech kultur kolektywistycznych (Hongkong, Tajwan i Japonia) niżu przedstawicieli dwóch społeczeństw indywidualistycznych (Stany Zjednoczone i Australia) (Gudykunst i in., 1992). Kiedy więc spotykają się przedstawiciele dwóch różnych kultur, odmienne normy dotyczące grupy obcej często stanowią przyczynę błędów w komunikacji.

Uważa się ponadto, że w kulturze indywidualistycznej i kolektywistycznej inaczej definiowane jest pojęcie „ja” (Kitayama i Markus, 1992; Kitayama, Markus i Kurokawa, 1991; Markus i Kitayama, 1991). Dla indywidualisty „ja” stanowi byt niezależny od innych ludzi. Społeczeństwo kolektywistyczne podkreśla zaś współzależną naturę „ja”, które spostrzegane jest w kontekście relacji z innymi. Pojęcie „ja” niezależnego oznacza, że zawiera ono unikalny zestaw wewnętrznych cech, które są niezależne od kontekstu społecznego; natomiast „ja” współzależne ma się wyłaniać z relacji z innymi, które zachodzą w określonym kontekście społecznym. Ludzie z „ja” niezależnym starają się bronić swoich wewnętrznych atrybutów; ludzie z „ja” współzależnym dążą do utrzymania harmonijnej równowagi podczas transakcji interpersonalnych (Markus i Kitayama, 1991).

Kultury indywidualistyczne i kolektywistyczne różnią się też pod względem wyrażania emocji (Matsumoto, Kudoh, Scherer i Wallbott,