6125494941

Psychologia mediów - historia, obszar badani i perspektywy 19

Okres drugiej wojny światowej i powojenny.

Padania nad filmem propagandowym

W latach czterdziestych i pięćdziesiątych minionego wieku - w związku z zainteresowaniem badaczy zagadnieniem propagandy - pojawiła się fala badań psychologicznych nad perswazyjnością przekazu filmowego⁹. W tym miejscu warto skupić się na dwóch badaniach prowadzonych przez naukowców (również psychologów) związanych z Uniwersytetem Yale, pracujących podczas drugiej wojny światowej dla amerykańskiej armii (The Expermental Section of Stouffer’s Research Branch under Infomation of Education Division of the War Departament). Celem pierwszego badania była analiza eksperymentalna wpływu serii filmów dokumentalno-propagandowych Why we fght („Dlaczego walczymy”), wyreżyserowanych w 1942 roku przez Franca Caprę, na wiedzę, postawy oraz opinie żołnierzy odnoszące się do wojska i wojny. Wyniki badań, opublikowane w 1949 roku w pracy Experiments on mass communication Carla Hovlanda, Arthura Lumsdaine’a i Freda Shefileda, wskazywały jednoznacznie na ograniczony wpływ filmów propagandowych (Grzybczak, 1995, s. 22; McDonald, 2004, s. 188).

Z kolei drugie badania nad skutecznością przekazów perswazyjnych prowadzone były na Uniwersytecie w Yale już po zakończeniu drugiej wojny światowej w latach 1946-1961 m.in. przez C. Hovlanda w ramach „Yale Communication and Attitude Change Program” („Programu badań masowego komunikowania i zmiany postaw”) i przy wsparciu Fundacji Rockefellera.

Badania Hovlanda i jego współpracowników z Yale wykazały zatem, że treści przekazywane przez środki masowe mogą wywoływać mniejszy lub większy wpływ. Jednakże wykazana przez nie wielość i różnorodność czynników, kształtujących proces zmian ludzkich opinii i zachowań, nakazywała ostateczne rozstanie się ze starą ideą silnego wpływu pojedynczego komunikatu perswazyjnego. Utopijną ideą okazało się również przekonanie o możliwości sformułowania ogólnego wzorca skutecznego komunikatu perswazyjnego (Grzybczak, 1995, s. 26-27).

Druga połowa XX wieku. Dadania nad telewizją

Jedna z pierwszych analiz psychologicznych na temat telewizji powstała jeszcze przed wybuchem drugiej wojny światowej, a jej autorem był niemiecki psycholog poznawczy Rudolf Arnheim, który w tamtym okresie szczególnie

9 Perswazyjność różnych przekazów medialnych jest zagadnieniem bardzo dobrze zbadanym i opisanym na gruncie psychologii społecznej. Szczegółowe opracowanie na ten temat można znaleźć m.in. w pracach: Pawła Fortuny (2007), Dariusza Dolińskiego (2010) oraz Anthony’ego Pratkanisa i Eliota Aronsona (2008).