628033281

Główne kierunki etyki naukowej

Wykładów z etyki część I

I. Wyjaśnienie wyrazów ¹

1. Initium doctrinae sit consideratio nominis². Rozpoczynając naukę jakąś należy rozpatrzyć jej nazwę. Wyraz „etyka” pochodzi od wyrazu greckiego ethos. Ale są dwa wyrazy ethos, jeden przez epsilon (ethos),' drugi przez etha (ethos). Ethos (przez epsilon) znaczy zwyczaj, przyzwyczajenie, to, co powstaje dzięki przyzwyczajeniu (zwroty: „en ethei estin tini” — „ktoś ma zwyczaj, „ethos echein” — „mieć zwyczaj”, „ex ethous” — „zwyczajnie”.) Ethos (przez etha), a zwłaszcza ethe znaczy pierwotnie: zwyczajne, stałe miejsce przebywania. W Iliadzie „ethe hip-pon” [oznacza] stajnie końskie, także: zwyczajne pastwisko. W Odysei często chlew oznacza, dalej też (jako plurale tantum) mieszkanie ludzi. Z czasem ethos nabrało znaczenia stałego sposobu postępowania lub stałego urządzenia, a więc obyczaju, zbliżając się tym bardzo do znaczenia wyrazu ethos, tj. zwyczaj. (Zwyczaj = stale się powtarzający sposób postępowania, zachowania się). Różnica między jednym a drugim wyrazem pozostała jednak i objawia się także w przekładach tych wyrazów:

consuetudines i    mores

zwyczaj    i    obyczaj

coutumes    i    moeurs

Brauch    i    Sitte

Nie można na przemian używać dowolnie obu wyrazów. Wszędzie zamiast „obyczaj” można mówić „zwyczaj”, ale nie na odwrót. Zwyczaj i obyczaj różnią się tym, że można mówić o zwyczaju jednostki, ale trudniej o obyczaju jednostki. (U jednostki mówimy zwykle o obyczajach w liczbie mnogiej). „Obyczaj” oznacza bowiem w przeciwieństwie do zwyczaju raczej

1

   Podaję tytuł rozdziału według „Streszczenia”. W tekście wykładów brzmi on: „Wyjaśnienia słowne”.

2

   Myśl podana tu w sformułowaniu łacińskim ma zapewne swoje źródło w maksymie greckiej: 7rpóę tó óp&wę SiSicntew, Sei 7tpó>Tov £|eT<i!,eiva óvóp.axa często powtarzanej w różnych wariantach (u Arystotelesa, Epikteta, Galenosa i innych). Inne, analogiczne łacińskie sformułowanie: Principium in omni disputatione et re est nomen.