6700450144

Pytania o to, dlaczego ludzkim postępowaniem miałoby kierować poczucie dobra i zła oraz dlaczego dążenie do sukcesu nie miałoby opierać się wyłącznie o kryterium skuteczności, mogą, w ujęciu George’a Sorosa, mieć szokujący wydźwięk dla osób, które zostały wychowane na obywateli o nieskazitelnej moralności. W opinii cytowanego autora, taka konstatacja oznacza, że ludzie ci nie zdają sobie sprawy z tego, że poczucie moralności jest dobrem nabytym, wpajanym im przez społeczeństwo — rodziców, szkołę, prawo, tradycję — i że jest ono niezbędne dla podtrzymania tegoż społeczeństwa.¹⁰

Benjamin R. Barber charakteryzując obecny etap społecznego rozwoju konstatuje, że w chaosie konfrontacji między globalnym handlem a prowincjonalną lojalnością etniczną giną cnoty demokratyczne. Na niebezpieczeństwo narażone są mechanizmy, za których pomocą demokracja umożliwiła ludom przekształcenie się w narody i sprawowanie suwerennej władzy w imię wolności i wspólnego dobra."

Kryzys demokratycznych mechanizmów rządzenia wydaje się zatem powszechnie dostrzegany. Równie często podkreśla się przy tym niezbędność utrzymania wartości, które ukształtowały system, państwo narodowe. Nie poszukiwanie substytutów państwa narodowego, ale raczej doskonalenie mechanizmów rządzenia, zapewniającego wzrost społecznego poczucia bezpieczeństwa w jego wszelkich wymiarach wydaje się wyzwaniem współcześnie najważniejszym.

Przy tych uwagach ogólniejszych, zaakcentować należy wyzwania polskie. Obejmują one w naszych warunkach problem zagospodarowania zasobów ludzkich zwłaszcza młodego pokolenia - wchodzących na rynek pracy roczników wyżu demograficznego¹² - z ograniczonymi możliwościami kreowania polityki zatrudnienia (już widocznym w polskich warunkach jednym ze skutków procesów globalizacji). Mimo, że w Polsce problemy napływu ludzi z kręgów kulturowo odrębnych, jeszcze w skali społecznie odczuwanej nie występują, to nieodległa perspektywa integracji z Unią Europejską i wprowadzenie zasady swobody przemieszczania się (i zatrudnienia) będą istotnym wyzwaniem. Można prognozować, że wzrośnie napływ ludzi z poza Wspólnoty, ale również nie można wykluczyć ruchu migracyjnego wewnątrz niej. Również w tym kontekście obraz instytucji demokratycznych i pozycji obywatela w państwie musi ulec zmianie. Są to problemy rozwoju systemu politycznego i jego społecznego wymiaru.

Prowadzone w tym zakresie badania na gruncie amerykańskim starały się odpowiedzieć na pytanie, jaki wpływ na mechanizmy rządzenia w społecznościach lokalnych, regionalnych oraz wielkich (państwa narodowe) wywierają zjawiska rewolucji w technikach informacyjnych. W USA od końca lat 70. prezentowano wizje przyszłego społeczeństwa oraz sprawowania władzy nad nim. Kazimierz Krzysztofek wskazuje tu takich autorów jak Dator (1979) czy Becker oraz Scarce (1983). Na podstawie ich analiz przedstawia szereg scenariuszy.

•    Społeczeństwo wyczerpującej się demokracji - zakłada się ewolucję w kierunku społeczeństwa nierządzalnego.

•    Społeczeństwo zdyscyplinowane - charakteryzujące się silnym, scentralizowanym rządem, który wykorzystuje rosnące możliwości kontroli obywateli, co łączy się również z

¹⁰ G. Soros, Kryzys światowego kapitalizmu, cyt. wyd. s. 119.

" B.R. Barber, Dżihad kontra mc świat, Muza, Warszawa 2000, s. 11.

¹² Problem ten wiąże się ze społecznym pojmowaniem bezpieczeństwa oraz postawami wobec problemu bezpieczeństwa, obronności i państwa, jakie prezentują ludzie wchodzący w dorosłe życie. Można tu wskazać prognozy, które przywołałem w rozdziale II, zgodnie z którymi w nadchodzących latach społecznym problemem polskiej gospodarki będzie zagospodarowanie 700-tysięcznej armii młodych pracobiorców. W opiniach niektórych przedstawicieli środowiska akademickiego, rozwiązanie tego problemu w warunkach polskich jest niemożliwe i należy w związku z tym postulować czasową emigrację znaczącej grupy młodych ludzi.

5