7349812257

60 Synteza dziejów Polski.,.

Synteza dziejów Polski J. Lelewela była i jest interpretowana jako koncepcja demokratyczna; zgodnie z założeniami samego J. Lelewela. Synteza dziejów Polski M. Bobrzyńskiego jest koncepcją konserwatysty.

W interpretacji M. Bobrzyńskiego „pogląd historyczny Lelewela zasadza się na postawieniu narodowi naszemu pewnego dogmatu. Naród, o ile do dogmatu tego się zbliża, o tyle się rozwija, w miarę zaś jak od niego odstępuje, tym samym upada. Dogmatem tym jest wolność społeczna i polityczna.” ¹⁷² Stosunek M. Bobrzyńskiego do lak ujętej koncepcji J. Lelewela jest następujący: „Czytając pogląd Lelewela, dziwimy się dzisiaj, jak można było popaść w takie zboczenia i błędy. Słysząc nieustannie podnoszoną wolność, dziwimy się, jak można było spuścić z oka drugi warunek zdrowego rozwoju każdego narodu, mianowicie silę i sprężystość jego władzy rządowej. Nic pojmujemy, jak można było rozwój i upadek narodu uczynić zależnym od gminowladztwa, Ij. od jednej Ibrmy rządu, rzeczy, którą sobie każdy naród w miarę swojego rozwoju koniecznie przekształca i zmienia. A jednak w laką republikańską formułkę wtoczył Lelewel całą naszą przeszłość, bo gorączka jego polityczna nic znalazła hamulca w umiejętnej znajomości koniecznych podstaw ustroju każdego społeczeństwa i państwa.” ¹⁷³ Wedle M. Bobrzyńskiego „wtłoczył Lelewel gwałtownie dzieje nasze w błędny pogląd gminowladczy, w którym ulubiona forma rządu stała ponad potrzebą rządu i prawdziwym interesem narodu i pa listwa”^{1 4}.

Naczelną kategorią syntezy M. Bobrzyńskiego jest kategoria „siły”. M. Bo-brzyński nie formułuje jej definicji, tak jak J. Lelewel nie daje definicji „wolności”. Jak w koncepcji J. Lelewela kategoria „wolności”, tak w ujęciu M. Bobrzyńskiego kategoria „siły” ma dwa znaczenia. Po pierwsze—jest to „siła” jednostki, gdy ta została usytuowana w strukturze* - w społeczeństwie, państwie. Po drugie - jest to siła tworzenia dorobku ekonomicznego. To, czy tak rozumiana „siła” istnieje, zależy -znowu analogicznie do ujęcia J. Lelewela - od modelu funkcjonowania państwa.

Podstawą syntezy M. Bobrzyńskiego jest — jeszcze raz lak samo, jak w koncepcji J. Lelewela - dwojakie rozumienie tego, co ujmuje on jako „cywilizację”. Po pierwsze - jest to „cywilizacja” w Polsce czasów nowożytnych. Po drugie -jest to, przeciwstawiony tej „cywilizacji”, stan postulowany, całokształt form życia społeczeństwa Europy.

W koncepcji M. Bobrzyńskiego laka „cywilizacja”, jaka ukształtowała się w nowożytnej Polsce, to - z jednej strony - wolność oraz równość, z drugiej natomiast — niedorozwój. „Oda nasza historia od XVI wieku - pisze - robi (...] wrażenie raczej młodocianych porywów i niebezpiecznych igraszek niż dojrzalej pracy i męskich zapasów. |...J Byliśmy ostatnim narodem, który się zaciągnął do grona narodów zachodnich i ich cywilizacji. (...] Włosi, Francuzi, Hiszpanie, a po części także Anglicy rozwinęli się na gruncie użyźnionym już. przez, wiekową pracę starożytnego świata, po którym liczne i płodne odziedziczyli okruchy. Niemcy przeszli przez

s. 151.

n; M. it o h r z y ii s k i: Dzieje..., s. 56. i7.i Ibidem, s. 5X. ni Ido ni: Kilku słów...,