7349812162

116 Synteza dziejów Polski..

„Wolność starożytnych” jest wolnością kolektywną. I taką jest „wolność” w myśli J. J. Rousseau. Suwerenność ludu - wedle B. Conslanta - „istnieje tylko w sensie ograniczonym i względnym (...]. Społeczeństwo nic może przekroczyć swych kompetencji bez stania się uzuq>atorem. [...] Zgoda większości mc zawsze wystarcza do uznania jej aktów za legalne, są rzeczy, których nic nic jest w stanic zakwestionować; jeśli jakakolwiek władza popełni podobne akty, to nic jest ważne, z jakich źródeł ona wypływa i czy nazywa się ona jednostką czy narodem; gdyby nawet była całym narodem, zmniejszoną o obywatela uciskanego - nic byłaby bardziej legalna.” ⁹² Rządy większości to karykatura demokracji. Naruszają one nic tylko prawa mniejszości, ale także prawa jednostki ⁹\ Zdaniem B. Constanta to, co starożytni nazywali wolnością, obecnie nazywa się despotyzmem państwa ^Q4. B. Constant obawia się - jak zauważono - „nic tylko dyktatury jednostki, ale również dyktatury tłumu”**⁵.

„Wolność nowożytnych” to co innego. „Wolność” w czasach nowożytnych polega - wedle B. Constanta - na tym, że obywatel mniej przydaje wagi do udziału w życiu politycznym, a zależy mu bardziej na niezależności od państwa, z której nie jest skłonny rezygnować na rzecz korzystania z uprawnień politycznych⁹⁶. Zdaniem B. Constanta wynika to stąd, że - po pierwsze - współczesny obywatel jest zagubiony w masie, dlatego możliwość wpływu na działalność państwa okazuje się znikoma; po drugie - duch przedsiębiorczości współczesnych społeczeństw nic wymaga udziału we władzy ⁹⁷.

„Wolność nowożytnych” jest wolnością indywidualną. „Jeżeli umowa społeczna miałaby mieć charakter absolutny, wymagania społeczne człowieka całkowicie wypaczyłyby i zniszczyły jego treść osobistą - zauważa się w historii doktryn politycznych - »Obywatcl« oddalając się od wyższego typu człowieka, stałby się tylko bezdusznym zwierciadłem opinii publicznej i instrumentem władzy politycznej, pozbawionym jakichkolwiek ludzkich własności. Dlatego więc Constant nostalgicznemu monizmowi Rousseau przeciwstawia krańcowy i świadomy dualizm. Jednostka powinna być raczej obroniona od społeczności niż przez nią związana.” ⁹⁸ Stąd w myśli B. Constanta - po pierwsze - idea prywatności, rozumiana jako intymność, odosobnienie, zacisze domowe ". Wszą k „wolność człowieka nowoczcs-

02 B. C o ii s t a n t: Cours de jxdi tupie eon s li tu li oneffe au collection des oi nr a ges publies sur le Gouyernement Representatif I. Paris 1861, s. 9 cyt. za: W. Szyszkowski: Beniamin Constant.... s. 72.

03    W. S Z y s Z k o w s k i: Beniamin Constant..., s. 82-83.

04    Ihidem, s. 119.

05    Ibidem, s. 57.

06    Ibidem, s. 120.

07    Ibidem, s. 121.

os W. W. II o I d li e i ni: Benjamin Constant. London 1961, s. 87; cyt. za: W. Szyszkowski: Beniamin Constant..., s. 76, pr/.yp. 32.

oo W. Szyszkowski: Beniamin Constant..., s. 154.