7648594545

Pozytywizm

Można też przyjąć — za Witoldem Mackiewiczem — zasadniczy zamysł metodologiczny Avenariusa. Jest nim znalezienie odpowiedzi na pytanie: „Jak jest możliwa filozofia naukowa?”¹⁵¹. Ów zamysł w gruncie rzeczy pokrywa się z zamysłem Immanuela Kanta. Problem jednak w tym, że warunki, jakie podają Avenarius i Kant, są zdecydowanie odmienne, co sprawia, że wprawdzie można uznać empiriokrytycyzm za kierunek krytyczny, ale znaczenie terminu „krytyczny” uwarunkowane jest pozytywistycznym rozumieniem terminu „naukowy”.

Ekonomia myślenia według Ernsta Macha

Ernst Mach (1838—1916), który niezależnie od Avenariusa podjął problem ekonomii myślenia, nie był filozofem, lecz matematykiem i fizykiem, a zalążek zasady ekonomii myślenia widać już w jego rozprawie Die Geschichte und die Wurzel des Satzes von der Brhattung der Arbeit z roku 1872. Ponieważ interesowała go historia fizyki i historia nauki w ogóle, zainteresował się filozofią, ale pierwsza próba zostania filozofem, wiążąca się z wydaniem w 1886 roku dzieła Die Analyse der Empfindungen (Analiza wrażeń), zakończyła się niepowodzeniem. Udało się to dopiero w roku 1905, kiedy ukazała się książka Erkenntnis und Irrtum (Poznanie i błąd), a w rezultacie jej wydania otrzymał Mach katedrę filozofii w Wiedniu¹⁵².

Przedmiotem analizy Macha, podobnie jak Avenariusa, była nauka. „Avenarius — pisze Leszek Kołakowski —jak się wydaje, wierzył w ciągły proces »oczyszczania« doświadczenia w toku postępów nauki i w możliwość nieograniczonego zbliżania się ku ideałowi wszechobej-mującej syntezy w granicach radykalnie oczyszczonego doświadczenia; miał znacznie więcej systemotwórczego zapału i filozoficznych, w tradycyjnym sensie, skłonności, chociaż, oczywiście, samej treści nauki nie przypisywał innego sensu aniżeli biologiczny”¹⁵³. Natomiast w ujęciu Macha „nauka jest dalszym ciągiem tej samej skrótowej i symbolicznej systematyzacji doświadczenia, którą uprawiają ludzie żywioło-

¹⁵¹    W. Mackiewicz: Filozofia współczesna w żarysie..., s. 26.

¹⁵²    Richard Hónigswald już wcześniej napisał dzieło, w którym dokonał krytyki filozofii Macha. Zob. R. Hónigswald: ZurKritikder MaćhschenPhilosophie. Eine ertkenntnis-theoretische Studie. Berlin 1903; por. I.Alechnowicz: Problem konstytucji przedmiotu w psychologii myślenia Richarda Hdnigswalda. Wrocław 2003, s. 79.

¹⁵³    L. Kołakowski: Filozofia pozytywistyczna., s. 123.