8565557749

Z ŻYCIA SBP 113

WPŁYW USTAWY O SAMORZĄDZIE TERYTORIALNYM NA ZMIANĘ STATUSU BIBLIOTEKI PUBLICZNEJ.

OPINIE — POSTULOWANE KIERUNKI ZMIAN¹

Zasadne jest obecnie pytanie, czy to, co było dotychczas przedmiotem troski państwa, będzie akceptowane i utrzymywane przez samorządy. Dopóki nie ma takiej pewności, zgłaszane są obawy, czy samorządy terytorialne zechcą spełniać np. obowiązki w zakresie stworzenia warunków dla powszechnej dostępności społeczeństwa do książki. W związku z tym nie można pomijać opinii bibliotekarzy na temat wpływu ustawy o samorządzie terytorialnym na zmianę statusu biblioteki publicznej oraz postulatów stworzenia odpowiednich zabezpieczeń natury: prawnej, organizacyjnej oraz finansowej.

Istnieje całkowita zgodność co do tego, że należy w ustawie o samorządzie terytorialnym zawrzeć zapis mówiący o obowiązku utrzymania przez samorząd terytorialny biblioteki publicznej. Również nie ma rozbieżności na temat istnienia bibliotek samorządowych na szczeblu podstawowym i sprawujących nad nimi nadzór merytoryczny, metodyczny i organizacyjny bibliotek państwowych. Istnieją natomiast sprzeczne opinie dotyczące organizacji biblioteki wojewódzkiej: czy biblioteka wojewódzka ma funkcjonować razem z książnicą, czy bez? Dalsze pytania dotyczą losu bibliotek rejonowych. Różne są także koncepcje dotyczące finansowania bibliotek publicznych.

Propozycje prawnych rozstrzygnięć w tych kwestiach sprowadzają się do konkretnych zmian niektórych postanowień ustawy z dn. 9 kwietnia 1968 r. o bibliotekach. Zmiany te muszą zostać poprzedzone wprowadzeniem w życie ustawy o samorządzie terytorialnym. Nie jest to pierwszy przypadek zmian przepisów ustawy o bibliotekach wprowadzanych przez inne ustawy².

Z uwagi na to, że biblioteki działały i działać będą niezależnie od istniejących systemów społeczno-politycznych, wyeliminować należy sformułowanie w art. 1 ust. 1 mówiące, że biblioteki służą „socjalistycznemu wychowaniu społeczeństwa".

Skreślony powinien być również art. 2 ust. 2 odnoszący się do dawnej Centralnej Rady Związków Zawodowych i możliwości włączenia bibliotek zakładowych do ogólnokrajowej sieci bibliotecznej. Biblioteki zakładowe weszły bowiem w skład ogólnokrajowej sieci bibliotecznej na podstawie Wytycznych Nr 1 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 5 marca 1987 r. w sprawie działalności i organizacji bibliotek zakładowych (Dz. Urz. MKiS nr 1 poz. 9).

Proponuje się także skreślić przepis dotyczący obowiązku zatwierdzania przez organ nadzoru bibliotecznego regulaminu koła przyjaciół biblioteki (art. 8 ust. 2).

Podobnie wymóg zatwierdzania regulaminu Państwowej Rady Bibliotecznej przez Prezesa Rady Ministrów (art. 10 ust. 4) powinien być przekazany do kompetencji Ministra Kultury i Sztuki.

Ponad 20-letnia praktyka realizacji ustawy o bibliotekach wykazała, że nierealne jest spełnianie przez Ministra Kultury i Sztuki nadzoru nad stosowaniem przez ogólnokrajową sieć biblioteczną zasad określonych w art. 16 ust. 1. Słuszne jest natomiast utrzymanie upoważnienia Ministra Kultury i Sztuki do ustalania tych zasad w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami.

Przechodząc do propozycji nowelizacji rozdziału 7 dotyczącego bibliotek publicznych, zaznaczyć należy przede wszystkim konieczność zmiany art. 23 ust. 2 poprzez nadanie mu następującego brzmienia: „Biblioteki publiczne dzielą się na:

1)    biblioteki publiczne stopnia podstawowego (gminne, miejskie) zakładane i utrzymywane przez samorządy terytorialne,

2)    wojewódzkie i miejskie biblioteki publiczne zakładane i utrzymywane przez wojewodów".

Istotne jest również dodatnie tu nowego ustępu: „Organy, o których mowa w ust. 2 obowiązane są zapewnić bibliotekom publicznym odpowiednie warunki działania i rozwoju".

Petny tekst rejerat L Bilińskiego pt. Biblioteki publiczne w warunkach samorządu terytorialnego. Postulaty, opinie zob Por Bibl." 1990 nr 1-3.

^: Zmian w zapisach ustawy z dn. 9 kwietnia 1968 r. o bibliotekach dotychczas dokonały:

a)    Ustawa z dniu 26 kwietnia I9H4 r. o upowszechnianiu kultury oraz o prawach i obowiązkach pracowników upowszechniania kultury. ..Dz. U. ' nr 26, poz. 129, art. 38;

b)    U stawu z dnia IV maja I9H9 r. o gwarancji wolności sumienia i wyznania. ..Dz, f." nr 29, poz. 155. art. 38;

c)    Ustawa z dnia 30 maja 19H9 r. o zmianie uprawnień do wydawania aktów wykonawczych. ..Dz. U.’' nr 35. poz. 192. art. 30.