9621686614

164 Wymiany Son ornatów samogl. w grupach ionol. w oświetl, lust.

krk, garb, czesk. htb, targ, czesk. trh, gardzić, hardy, czeskie hrdy, tu jednak grupa *tzrt > poi. tart nie ma obocznych form w postaci wyższego stopnia wokalizacji, prasłowiańskie *tort < polsk. trot.

§ 94. Wymiana -rze-//'er-// r. Jak grupa *tort, zależnie od stosunków akcentuacyjnych wymieniała się na "tort, tak niższym stopniem wokalizacji dla prasłow. grupy *tert było *lbrt z t. zw. f zgłoskotwórczem miękkiem między dwiema spółgłoskami. Normalnym odpowiednikiem prasłow. r miękkiego we współczesnym języku polskim jest 'er ('erz). W ten sposób powstała oboczność >rze-//'ernp. mrzeć < *merti // śmierć < *s7>mbrtb. Jeżeli jednak grupa br, rozwinięta jako niższy stopień wokalizacji z er, zjawiała się nie między dwiema spółgłoskami, lecz przed samogłoską, to spółgłoska r zachowywała swoją niezgłoskotwórczośó, a 6 w okresie zatracania się słabych jerów zanikło. W ten sposób powstała druga odmiana niższego stopnia wokalizacji, a szereg trzet-1/t'ert < prasłow. *tertff*tt>rt, uzupełniony został trze-ciem ogniwem w postaci tr- < prasłow. *tbr- np. mrzećllśmierć// mrę <^*merti/l*sbmb)ibll*mbrQ, stbułg. mriti // szmrtb (graficzne szmrbtb) II nibrę.

§ 95. Wymiana -'er-//-ar-, -rze-l/ar. Jak stare odziedziczone z prasłowiańskiego e i e w pozycji przed twardemi spółgłoskami przednio-językowemi (t d s z n r l) ulegały stwardnieniu, czyli przesuwały się w odpowiednie samogłoski tylnego szeregu: e w o, e w a (ob. § 88), tak samo b w grupie br w tych samych pozycjach przesunęło się w językach lechickich, a więc i w polskim, ku tylnej artykulacji, czyli przeszło w 5. W ten sposób w położeniu przed sjmłgłoską twardą przednio-językową pierwotna grupa tbrt z r miękkiem otrzymywała r twarde czyli rozwijała się w tr>rt, skąd polskie tart, wymieniające się z t'ert z dawnego tbrt w pozycji przed spółgłoskami miękkiemi przed-niojęzykowemi. Np. twierdzić//twardy, Zawiercie// Warta, śmierci! martwy, czernić II czarny.

Ponieważ prasłowiańska grupa *tbrt rozwijała się jako niższy stopień wokalizacji z połączenia *tert, które w języku poi*