9621686617

Wymiany fonematów samogł. w grupach Sonol. w oświetl, hist. 165

skim w ostatecznem swem przeobrażeniu dało trzet, więc przejście w pozycji przed spółgłoską twardą przednio językową gru-py 6r w Zr, wytworzyło często występującą w języku polskim oboczność trzet II tart. Np. trzeć // tarł, tarty, drzeć Udarł, darty, przeć\f/parł, party, zawrzeć // zawarł // zawarty.

TJwaga. Polskiej grupy trzet z dawnego *tert nie można mieszać z grupą trzet, pochodzącą z prasłowiańskiego połączenia *trćt. Pierwsza wymienia się z postacią oboczną tart, druga takiej oboczności niema. Np. zawrzeć // zawarł, ale wrzeć // wrzał, przeć {—cisnąć) //parł, ale przeć {—odparzać sJcórę) // przał.

§ 96. Wymiana elfllej/eł. Prasłowiańska grupa eZ zachowywała pierwotne następstwo swoich składników tylko w pozycji przed samogłoską, w położeniu przed spółgłoską rozwijała się, jak wiadomo (ob. § 91), w języku polskim w le. W ten sposób powstały oboczniki tel-Utlet-, np. miele Umieć, pielellpleć. Do tych oboczności dołącza się jeszcze postać trzecia w formie niższego Stopnia wokalizacji grupy telt. W następstwie przesunięć przycisku w grupie telt tak samo, jak w połączeniu tert, e ulegało redukcji i przechodziło w i> niezgłoskotwórcze, a w związku z tein l otrzymywało charakter zgłoskotwórczy. Rozwijała się w ton sposób grupa *tbl.t. Normalnym odpowiednikiem tego połączenia jest w jęz. polskim grupa tilt, np. wilk, milczeć. W pozycji jednak przed spółgłoską twardą przedniojęzykową {t d s z n r ł) grupa b l tak samo, jak grupa hr ulegała stwardnieniu i przeszła w 7>l, a połączenie *tolt rozwijało się w jęz. polskim między innemi w telt¹). Stąd oboczność polska tlet//telt < prasłow. *telt//*t^f>lt, np. miele // mleć// melty, piele U pleć U pelty.

§ 97. Wymiana m (n)Uę (<?)• Prasłowiańskie grupy dźwiękowe *zm *T>n *bm *bn w położeniu przed samogłoską zachowywały się bez zmiany, a w pozycji przed spółgłoską rozwijały się w sa-

') Prasłowiańskie *l$ll dawało w jęz. polskim oprócz połączenia lelt, także grupy lótt (lułt) i Hut, np. pullc, dlurji. Zależało to prawdopodobnie 1) od dawnych stosunków iloczasowych: tell jest odbiciem krótkości, inne połączenia kontynuują dawną długość, która pierwotnie była właściwa grupie 7>l, 2) od otoczenia fonetycznego: po spółgłoskach zębowych rozwijała się grupa tiul, w innem położeniu zachowana długość dawała tólt {tuli).