SPORT OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
KONSPEKT - ZAJĘĆ (OSW)
-1-, -2-
Cele i zadania sportu niepełnosprawnych. Historia sportu niepełnosprawnych w Polsce i na świecie. Organizacja sportu niepełnosprawnych w Polsce i na świecie. System współzawodnictwa w sporcie niepełnosprawnych. Zasady klasyfikacji do grup i klas startowych. Charakterystyka podstawowych grup niepełnosprawności.
Referencje: Orzech, Sobiecka „Sport Osób Niepełnosprawnych”
Jaki model sportu osób niepełnosprawnych wybrać:
Czy ma to być sport kwalifikowany ze wszystkimi jego cechami dodatnimi i ujemnymi,
czy powinno się wprowadzać elementy współzawodnictwa,
czy powinien to pozostać jedynie rodzaj zajęć rekreacyjnych,
Opinie sportowców niepełnosprawnych
Jakiego sportu chcą osoby niepełnosprawne
(badanych 1000 sportowców, badania Tricot na zlecenie ISOD):
SON nie może być tylko nowym rodzajem gimnastyki leczniczej, musi być oparty na wzorach sportu uprawianego przez ludzi zdrowych.
Zmiany w sposobie rozgrywania danej konkurencji powinno się wprowadzać jedynie w wypadku, gdy zachodzi potrzeba zwiększenia bezpieczeństwa lub umożliwienia uprawiania tej dyscypliny szerszemu ogółowi osób niepełnosprawnych.
Konieczny jest podział na grupy i klasy startowe aby współzawodniczyć mogły osoby o zbliżonych możliwościach funkcjonalnych.
Poziom sportowy musi być związany z programem i etapem rehabilitacji.
Zajęcia sportowe nie mogą ograniczać się tylko do samego treningu sportowego. Konieczne są starty w różnych imprezach sportowych.
Ogólne tendencje współczesnego sportu osób niepełnosprawnych
1 - dyscypliny uprawiane przez osoby niepełnosprawne powinny być również dyscyplinami uprawianymi przez osoby pełnosprawne.
2 - Zmiany w regulaminach sportowych powinny być dokonywane oględnie, odpowiednio do możliwości ruchowych osób niepełnosprawnych.
3 - Nowo wprowadzana konkurencja sportowa powinna charakterem nawiązywać do konkurencji sportowej znanej i popularnej, uprawianej przez zdrowych.
4 - Należy wprowadzać dyscypliny znane i popularne w danym kraju.
5 - Każda z dyscyplin sportowych powinna przynosić korzyści usprawniające w określonym schorzeniu
6 - Żadna konkurencja nie może zagrażać zdrowiu osoby niepełnosprawnej.
Zasadnicze cechy sportu osób niepełnosprawnych (wg Degi)
1 - Sport osób niepełnosprawnych powinien być zgodny z indywidualnym programem rehabilitacji i równocześnie rozrywkowy i pobudzający
2 - Sport osób niepełnosprawnych powinien być bezpieczny, sprowadzający do minimum ryzyko wypadków i uszkodzeń.
3 - Sport osób niepełnosprawnych powinien być powszechny, dostosowany do wielu rodzajów schorzeń, powinien również uwzględniać możliwości funkcjonalne młodzieży szkolnej.
Cele sportu osób niepełnosprawnych (wg Lorenzena)
CEL LECZNICZY
SON jako kontynuacja programu leczenia i rehabilitacji (usprawniania) pacjenta.
Odpowiedni dobór dyscyplin, stosowanych obciążeń musi uwzględniać te funkcje oraz narządy, które należy utrzymywać w sprawności niezbędnej dla osoby niepełnosprawnej.
Uwzględnienie specyfiki schorzeń - wskazania - przeciwwskazania.
SON nie powinien szkodzić - trening i udział w zawodach nie może doprowadzać do pośredniego lub bezpośredniego pogorszenia zdrowia lub sprawności osoby niepełnosprawnej.
Uprawianie sportu powinno zapobiegać zmianom, jakie mogą nastąpić w wyniku rozwoju choroby, czy zmniejszonej aktywności fizycznej.
CEL BIOLOGICZNY
„ruch jest stymulatorem niezbędnym do życia, brak ruchu powoduje zanik funkcji lub narządu” (Roux)
„aktywność ruchowa może zastąpić dowolny środek leczniczy, lecz żaden środek nie zastąpi ruchu” (Tossot)
SON umożliwia kompensację ubytków morfologicznych i przyczyniają się do wzrostu aktywności fizycznej
SON przyspiesza proces leczenia i zmniejsza możliwość ponownego zachorowania
SON doskonały środek zmniejszający skutki starzenia się osoby niepełnosprawnej
CEL ANATOMICZNO - FIZJOLOGICZNY
Bezpośrednim celem postępowania usprawniającego jest utrzymanie właściwych stosunków anatomiczno - biomechanicznych w obrębie stawów (profilaktyka przeciwprzykurczowa, zapobieganie zanikom mięśni itp.) -te zadania kinezyterapii rozciągane są również na sport.
Zwiększenie siły mięśniowej oraz zakresu ruchu w stawach.
Ekonomizacja podstawowych funkcji ustroju w wyniku odpowiedniego treningu sportowego.
CEL HIGIENICZNO - ZDROWOTNY
Pogłębienie nawyków higieny i pielęgnacji ciała - przykład profilaktyki przeciwodleżynowej u osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego.
Codzienna dawka wysiłku fizycznego dla N. jest niemal obowiązkiem; sport ma tę dawkę ruchu uatrakcyjnić i uczynić bardziej pożądaną.
Trening to wyrobienie odporności na szkodliwe czynniki otoczenia i na ciągle powtarzające się bodźce.
Uprawianie sportu powinno dawać umiejętność lepszej kontroli stanu swego zdrowia, pogłębiać nawyki właściwej pielęgnacji i higieny (w niektórych schorzeniach np. w porażeniach kończyn dolnych czy po amputacjach ma to istotne znaczenie).
CEL WYCHOWAWCZO - PSYCHOLOGICZNY
Oddziaływanie na osobowość osób niepełnosprawnych.
Złożoność problemu - kształtowanie odpowiednich cech charakteru, siły woli; oddziaływanie na psychikę - likwidacja postaw egocentrycznych, agresywnych, apatycznych.
Uaktywnianie, normowanie postępowania osób niepełnosprawnych w grupie.
Uprawianie sportu uaktywnia dzieci, wyrabia w nich odwagę, hartuje je psychicznie.
CEL HEDONISTYCZNY
Uprawianie sportu musi dawać pełne zadowolenie, wywoływać przyjemność i radość.
Szansa nawiązywania kontaktów towarzyskich, możliwość zmiany środowiska.
Realizowany jest także podczas zawodów sportowych (oprawa, uczestnictwo znanych osób, nagrody itp.).
Brak zadowolenia i satysfakcji z ćwiczeń powoduje obniżenie motywacji do działania.
Monotonnym lub zbyt intensywnym treningiem można zniechęcić osobę niepełnosprawną do sportu.
Ćwiczenia powinny dać pełne zadowolenie uczestnikom poprzez pokazanie postępów sportowych w powiązaniu z poprawą funkcji czy sprawności ogólnej.
Dla niepełnosprawnego trening jest urozmaiceniem życia codziennego.
Warunki odbywania zajęć: sympatia, życzliwość, zainteresowanie osobą ćwiczącą.
Sport jako jedyna działalność osób niepełnosprawnych.
CEL ESTETYCZNY
Uprawianie sportu poprzez ciągłe powtarzanie jakiejś czynności może doprowadzać do perfekcji w wykonaniu określonego ruchu.
Odbiór treningu czy zawodów przez widzów, szczególnie pełnosprawnych (oglądaniu powinno towarzyszyć wrażenie naturalnej walki sportowej).
Dążność do wypracowania ruchu estetycznego to druga faza usprawniania leczniczego.
W sporcie niepełnosprawnych cel estetyczny ruchu polega na wypracowaniu takiego wzorca ruchu, takiego sposobu poruszania się, który nie wyróżniałby niepełnosprawnego z otoczenia.
CEL SPOŁECZNY
Pełne włączenie osoby niepełnosprawnej w całokształt życia społecznego, kulturalnego, towarzyskiego, politycznego.
W wielu przypadkach związane z likwidacją barier architektonicznych.
Jednym z przejawów aktywności społecznej jest sport (więź integrująca osobę niepełnosprawną ze społeczeństwem).
Należy dążyć do wychowania społeczeństwa w duchu zrozumienia potrzeb i pomocy niepełnosprawnym ( w tym względzie pomocny może być sport).
CEL EKONOMICZNY
Wartości ekonomiczne sportu w programie rehabilitacji N. można rozpatrywać z dwóch punktów widzenia:
ze stanowiska osoby niepełnosprawnej uczestniczącej w treningu;
od strony bilansu zysków i kosztów jakie na SN łoży państwo;
Zdobyta sprawność daje osobie niepełnosprawnej większe perspektywy podjęcia pracy - lepsza własna egzystencja.
(za Beckiem, Orzech i Sobiecką) - osoby uprawiające sport rzadziej wracają do szpitali, zmniejsza się też konieczność otaczania ich specjalną opieką, częściej podejmują zatrudnienie; charakteryzują się dużo wyższym standardem życiowym.
Porównanie nakładów i zysków ukazuje przewagę tych drugich.
CEL PROPAGANDOWO - POLITYCZNY
Organizacja międzynarodowych zawodów sportowych, walka o różne trofea, o tytuły MP, MŚ niepełnosprawnych czy IP.
Startują przedstawiciele państw reprezentujących różne ustroje i systemy polityczne.
SN stał się reklamą zdobyczy socjalnych danego kraju.
Historia sportu osób niepełnosprawnych
- świat -
1880 - „Times” umieszcza informację nt. udziału dwóch amputowanych zawodników w zawodach pełnosprawnych
1888 - pierwszy klub sportowy dla niesłyszących, Berlin (Niemcy)
1924 - I Międzynarodowe Igrzyska Niesłyszących
1932 - Brytyjskie Towarzystwo Jednorękich Golfistów
1939 - Gerge Stafford opublikował „Sports for the Handicapped”
1944 - Sir Ludwig Guttmann założył Centrum dla osób z uszkodzeniem rdzenia w Stoke Mandeville Hospital (Anglia)
1948 - Pierwsze Igrzyska w Stoke Mandeville dla osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego
1949 - Pierwsze światowe Igrzyska Zimowe Niesłyszących (Austria)
1952 - Międzynarodowa Organizacja Igrzysk w Stoke Mandeville (ISMGF)
1960 - I Igrzyska Paraolimpijskie - Rzym (P)
1964 - Międzynarodowa Organizacja Sportu Niepełnosprawnych (ISOD)
1968 - utworzenie International Special Olimpics (Eunice Kennedy Shriver). Pierwsze zawody w Chicago
1976 - Konferencja UNESCO - przyjęto prawo osób niepełnosprawnych do uczestnictwa w wychowaniu fizycznym i sporcie
1976 - I Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie - Ornskoldsvik (Szwecja) (20 reprezentacji narodowych)
1978 - Międzynarodowa Organizacja Sportu i Rekreacji Osób z Porażeniem Mózgowym (CP-ISRA)
1981 - Międzynarodowy Rok Osób Niepełnosprawnych (ONZ)
1982 - utworzenie Międzynarodowego Komitetu Koordynacyjnego (ICC)
1986 - utworzenie Międzynarodowej Federacji Sportu dla Osób Upośledzonych Umysłowo (INAS-FMH)
1988 - Igrzyska Paraolimpiskie w Seulu. Zawody rozgrywane na tych samych obiektach co sportowcy pełnosprawni.
1989 - utworzenie Międzynarodowego Komitetu Paraolimpijskiego (IPC)
1992 - IPC obejmuje kompetencje międzynarodowego ruchu sportowego niepełnosprawnych
lata 90-te - dynamiczny rozwój dyscyplin paraolimpijskich (np. koszykówka na wózkach)
2004 - Letnie Igrzyska Paraolimpijskie - Ateny
2006 - Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie - Turyn
- Polska -
1922 - pierwszy klub sportowy dla inwalidów głuchoniemych - Warszawa - dr Władysław Janicki
1927 - z inicjatywy Kazimierza Wisłockiego powstał Związek Klubów Sportowych Głuchoniemych (152 członków w 6 klubach)
1949 - zalążki sportu osób niepełnosprawnych. Działalność dr Mirosława Leśkiewicza w Zakładzie Leczniczo - Wychowawczym w Świebodzinie
1950 - wprowadzenie przez mgr Zenona Piszczyńskiego zajęć sportowych dla około 100 niepełnosprawnych dzieci - Zakład Leczniczo - Wychowawczy w Świebodzinie oraz ośrodek letni w Przełazach
1950 - pierwsze zawody dla niepełnosprawnej młodzieży - Świebodzin
1961 - porozumienie (Bukowina Tatrzańska) pomiędzy Związkiem Spółdzielni Inwalidów, a Zrzeszeniem Sportowym „Start”
1963 - I Ogólnopolski Festyn Sportowy Spółdzielczości Inwalidzkiej w Siarkowie (400 zawodników i 1500 osób niepełnosprawnych zaangażowanych w organizację zawodów)
1965 - udział polskich zawodników w Igrzyskach Sportowych Paraplegików w Stoke Mandeville
1966 - udział polskich zawodników w I Europejskich Igrzyskach Sportowych Inwalidów w St. Etienne (Francja)
1971 - międzynarodowe zawody niepełnosprawnych na terenie Polski - Igrzyska Sportowe Spółdzielczości Inwalidów ZSSP „Start” w Katowicach
1972 - debiut polskich zawodników w Igrzyskach Paraolimpijskich - Heidelberg (Niemcy)
1976 - udział polskich zawodników w I Zimowych Igrzyskach Paraolimpijskich - Ornskoldsvik (Szwecja)
rozwój dyscyplin paraolimpijskich i aktywny udział w międzynarodowych zawodach najwyższej rangi - poza nielicznymi wyjątkami
Organizacja sportu osób niepełnosprawnych na świecie:
IPC
International Paralympic Committees (Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski)
1989 r (wcześniej Międzynarodowy Komitet Koordynacyjny ICC od 1982 r)
zadania i cele
Bonn
Special Olympics - International
1968
Eunice Kennady Shriver
system zawodów, sposób klasyfikacji i wyboru kadry zawodników
filozofia współzawodnictwa
CISS
Międzynarodowa Organizacja Sportu Niesłyszących (Comite International des Sports des Sourds)
1924 r
1888 r - pierwszy klub
grupa niepełnosprawności zrzeszona jako pierwsza w organizacji sportowej
specyfika zawodów - odrębność
od 1951 związani z IOC
około 80 organizacji narodowych
IBSA
International Blind Sport Association -Międzynarodowa Organizacja Sportu Niewidomych
1981 r - Paryż
103 narodowe organizacje
World Blind Sport Championships
ISOD
International Sport Organization for Disabled - Międzynarodowa Organizacja Sportu Niepełnosprawnych
1964 r
schorzenia narządu ruchu - głównie te, które nie są objęte działaniami innych organizacji
ISMWSF
International Stoke Mandeville Wheelchair Sport Federation - Międzynarodowa Federacja Sportu na Wózkach Stoke Mandeville
1960 r
wcześniej (od 1952) International Stoke Mandeville Games Federation
sir Ludwig Gutmann
64 organizacje narodowe
tenis ziemny, rugby na wózkach, koszykówka na wózkach, szermierka na wózkach
CP - ISRA
Cerebral Palsy - International Sport and Recreation Association - Międzynarodowa Organizacja Sportu i Rekreacji Osób z Porażeniem Mózgowym
1978 r
Holandia
INAS - FID
International Sport Federation for Person with Intellectual Disability Międzynarodowa Federacja Sportu dla Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną
International Sport Federation for Person with Mental Handicap - Międzynarodowa Federacja Sportu dla Osób Upośledzonych Umysłowo (INAS - FMH)
1986 r (jako INAS - FMH)
87 organizacji narodowych
problemy z określeniem obiektywnego systemu klasyfikacji
Ateny - prawdopodobnie mała reprezentacja zawodników
Organizacje sportu osób niepełnosprawnych w Polsce:
PZSN „Start”
Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start”
1989 r
1961 r - porozumienie pomiędzy Związkiem Spółdzielni Inwalidów, a Zrzeszeniem Sportowym Start
do 1989 r - Zrzeszenie Sportowe Spółdzielczości Pracy
cele i zadania organizacji
struktura organizacyjna (organizacje lokalne)
Organizacje sportu osób niepełnosprawnych w Polsce:
PZSG
Polski Związek Sportowy Głuchych
1927 r
do 1926 8 klubów, pierwszy w Warszawie
46 klubów, 4000 członków
lekkoatletyka, pływanie, tenis stołowy, szachy, koszykówka, siatkówka i piłka nożna
członek PKOl od 1929 r
Olimpiady Specjalne - Polska
Polskie Towarzystwo Społeczno - Sportowe „Sprawni Razem”
Stowarzyszenie Kultury Fizycznej Sportu i Turystyki Niewidzących i Słabowidzących „CROSS”
Inne organizacje
Klasyfikacja w sporcie osób niepełnosprawnych:
Wyrównywanie szans
medyczna i funkcjonalna