ZAGOSPODAROWANIE W TURYSTYCE I REKREACJI

Wykład 18.03.2006 r.

Zagospodarowanie turystyczne - obejmuje takie elementy naturalne środowiska geograficznego (zagospodarowanie przestrzenne), które przeznaczone są dla zaspokojenia potrzeb turystycznych. Zagospodarowanie turystyczne stanowi składnik zagospodarowania przestrzennego miejscowości, regionu, kraju.

Zakres rzeczowy zagospodarowania turystycznego ma charakter historyczny i stąd jest otwarty - zmienia się i zależy od wielu czynników:

• Rozwój potrzeb społecznych

• Rozwój potrzeb turystycznych

• Rozwój możliwości ekonomicznych i technicznych

• Proces możliwości kształtowania środowiska.

Zakres zagospodarowania turystycznego uzależniony jest od położenia geograficznego miejscowości, regionu.

Zagospodarowanie turystyczne jest definiowane w literaturze przedmiotu różnorodnie - sformułowano wiele różniących się definicji:

1. M. Band Bowy (1966) nie podaje definicji zagospodarowania turystycznego, lecz wymienia jego składniki:

• Dostępność komunikacyjna

• Infrastruktura ogólna - środki komunikacji wewnętrznej regionu

• Urządzenia administracyjne, kulturowe, socjalne

• Infrastruktura turystyczna - obiekty infrastruktury ogólnej powstałe po nadaniu gminie, miejscowości charakteru turystycznego

• Trwałe zagospodarowanie turystyczne dla wyżywienia turystów i personelu obsługującego

• Urządzenia sportowe i rozrywkowe

• Zagospodarowanie turystyczne handlowe

• Zagospodarowanie w zakresie recepcji i informacji

• Urządzenia lecznicze.

Olaf Rogalewski (1966) - zagospodarowaniem turystycznym nazywamy wyposażenie określonego regionu, miejscowości lub obszaru w zespół urządzeń do obsługi ruchu turystycznego.

Olaf Rogalewski (1974) - zagospodarowanie turystyczne stanowi działalność mającą na celu przystosowanie środowiska geograficznego do potrzeb turystyki.

Lech Andrzej Dębski (1978) - zagospodarowanie turystyczne to działalność mająca na celu przystosowanie środowiska geograficznego do:

• Potrzeb ruchu turystycznego

• Zapewnienie dojazdu do miejscowości turystycznej

• Wyposażenie w odpowiednią bazę podstawową i towarzyszącą.

• Jadwiga Warszyńska, Antoni Jackowski (1979) - zagospodarowanie turystyczne to wynik działalności mającej na celu przystosowanie przestrzeni do potrzeb ruchu turystycznego. W działalności tej zmieniają się trzy tendencje:

• Ochrona i przystosowanie dla potrzeb turystów walorów turystycznych

• Zapewnienie dostępności komunikacyjnej obszarów miejscowości i obiektów stanowiących cele wyjazdów turystycznych

• Zapewnienie turystom niezbędnych warunków egzystencji w miejscu lub na szlaku, będących celem podróży, poprzez wyposażenie ich w odpowiednie urządzenia obsługowe.

Produkty markowe:

1. Turystyka biznesowa (konferencyjna, motywacyjne, targowa).

2. Turystyka na obszarach wiejskich i zalesionych (agro- i ekoturystyka).

3. Turystyka miejska i kulturowa.

4. Turystyka tranzytowa i przygraniczna.

5. Turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna.

Zagospodarowanie turystyczne określa się mianem infrastruktury turystycznej.

Infrastruktura turystyczna - to zespół obiektów i urządzeń stanowiących wyposażenie określonego obszaru, szlaku lub miejscowości, umożliwiających zaspokojenie potrzeb ruchu turystycznego.

Infrastruktura turystyczna
Komunikacja	Noclegowa	Żywieniowa	Towarzysząca













Zagospodarowanie turystyczne - to zaplanowane dynamiczne kształtowanie układów przestrzennych poprzez uzasadnione ekologicznie, ekonomicznie i społecznie działania inwestycyjne na obszarach atrakcyjnych turystycznie w celu utworzenia zrównoważonej ze środowiskiem i harmonijnej z krajobrazem infrastruktury, zapewniającej odpowiednim segmentom ruchu turystycznego interesujący produkt.

Turystyczne jednostki przestrzenne

Region turystyczny

• Obszar o wysokich walorach turystycznych, na którym koncentruje się ruch turystyczny

• Obszar odznaczający się pewną jednorodnością cech środowiska geograficznego oraz wewnętrznymi powiązaniami usługowymi

• Jednostka administracyjna nawiązująca do tradycyjnych krain historycznych albo wyróżniająca się kraina fizjologiczna albo wyraźnie jest ukształtowana pod względem pełnionej funkcji turystycznej jednostka przestrzenna

• Wprowadzono dwustronną regionalizację obszaru Polski nazywając regionami obszary o jednakowym typie środowiska geograficznego

• Wydzielono 7 regionów turystycznych:

• Jeden nadmorski (Wybrzeże)

• Dwa górskie (Sudety, Karpaty)

• Jeden wyżynny (Wyżyna Małopolska)

• Trzy pojezierza (Pomorskie, Mazurskie, Wielkopolskie).

W ich obrębie 44 mniejsze jednostki - regiony turystyczne.

Klasyfikacja uwzględniająca:

• Zagospodarowanie turystyczne

• Rzeczywisty układ ruchu turystycznego

• Warunki środowiska.

Rejon turystyczny

Zespół miejscowości turystycznych posiadających określone walory turystyczne:

• Wypoczynkowe

• Krajowe

• Lecznicze, itp.

Powiązane one są ze sobą wspólnym węzłem rozrządowym ruchu turystycznego i bazę zagospodarowania.

Obszar turystyczny

Jednostka przestrzenna o jednorodnym typie kompleksu walorów i jednakowej randze walorów, mające dobre potencjalne warunki rozwoju turystyki.

Miejscowość turystyczna

• Jednostka osadnicza, która ze względu na

• Walory turystyczne

• Zagospodarowanie turystyczne

• Dostępność transportu,

stanowi punkt docelowy lub etap podróży turystycznej.

• Dzieli się na typy zróżnicowane ze względu na istotne dla planowania zagospodarowania turystycznego cechy:

• Wielkość miejscowości

• Walory poznawcze (wpływające na wielkość ruchu turystycznego)

• Czas pobytu turystycznego (uwzględniający program optymalny zwiedznia).

Miejscowość turystyczna
Wypoczynkowa	Z atrakcjami turystycznymi
Kurorty	Centra rozrywki
Miejscowość wypoczynkowa lub urlopowe	Miejsca ze szczególnymi placówkami
Miejscowości wypoczynku podmiejskiego z wypoczynkiem dziennym i weekendowym

Miejscowość turystyczna
Centra komunikacyjne	Centra kształceniowe	Centra administracyjne	Centra gospodarcze
Żeglugowe	Placówki naukowe i oświatowe	Stolice i główne miasta	Centra przemysłu lub handlu
Kolejowe	Miejsca kongresowe	Miejscowości szczególnych imprez, placówki polityczne	Miejscowości szczególnych imprez, placówki gospodarcze
Samochodowe
Lotnicze

Zespół jednostek krajobrazowych

Obszar o zbliżonym ukształtowaniu i pokryciu terenu.

Struktura jednostek przestrzennych

W strukturze jednostek przestrzennych wyróżnia się:

• Obiekt

• Zespół obiektów

• Kompleks obiektów.

Celem podróży może być:

• Obiekt zabytkowy

• Obiekt przyrodniczy

• Hotel

• Schronisko

• Zakład gastronomiczny

• Biuro podróży

• Informacja turystyczna.

Szlak turystyczny

• Droga lub ścieżka prowadząca przez atrakcyjne obszary miejscowości i obiekty turystyczne, przystosowane do potrzeb, określonych form wędrówek.

• Rodzaje szlaków turystycznych:

• Piesze (górskie, nizinne)

• Wodne

• Narciarskie

• Drogi turystyczne kołowe.

Program uruchamiania turystycznych projektów infrastruktury

Program aktywizacji gospodarczej gminy przez turystów
	Kreacja Pomysłów ETAP I
Wybór projektów wstępnych
Uporządkowanie pomysłów
	Budowanie ETAP II rynku
Segmenty rynku wielkości
Wybór pomysłów inwestycyjnych		ETAP II
Projekt inwestycyjny
			Dokumentacja techniczna, ekonomiczna, efekty
Biznes plan

Projekt wstępny:

Nazwa:

Lokalizacja:

Założenia projektu:

Wykład 22.04.2006 r.

Metodyka zagospodarowania turystycznego




Walory turystyczne:

• Przyrodnicze: rzeźba terenu, lesistość, wody powierzchniowe, klimat lokalny (mikroklimat).

• Antropogeniczne:

• Walory kultury materialnej świeckie (zamki, pałace) i sakralne (kościoły, cmentarze).

• Walory kultury niematerialnej (folklor, obyczaje, kultura).

Walory turystyczne: wypoczynkowe, specjalistyczne, krajoznawcze.

Infrastruktura: baza noclegowa, gastronomiczna, towarzysząca, transportowa.

Metoda bonitacji punktowej

• Mapa w skali 1:25 000, 1:50 000

• 4 kalki do pokrycia mapy

• Kalka techniczna.

Kalkę nakładamy na mapę i punktujemy kwadraty wg skali punktowej.

Rzeźba terenu

5 pkt - kwadrat, w którym różnica wzniesień jest większa niż 25 m.

4 pkt - kwadrat, w którym różnica wzniesień wynosi 21 - 25 m.

3 pkt - kwadrat, w którym różnica wzniesień wynosi 16 - 20 m.

2 pkt - kwadrat, w którym różnica wzniesień wynosi 10 - 15 m.

1 pkt - kwadrat, w którym różnica wzniesień wynosi 5 - 10 m.

0 pkt - kwadrat, w którym różnica wzniesień wynosi poniżej 5 m.

Lesistość

5 pkt - kwadrat, w którym linia brzegowa lasu jest dłuższa niż 2,5 km.

4 pkt - kwadrat, w którym linia brzegowa lasu wynosi 2,1 - 2,5 km.

3 pkt - kwadrat, w którym linia brzegowa lasu wynosi 1,6 - 2 km.

2 pkt - kwadrat, w którym linia brzegowa lasu wynosi 1,1 - 1,5 km.

1 pkt - kwadrat, w którym linia brzegowa lasu wynosi 0,5 - 1 km.

0 pkt - kwadrat, w którym linia brzegowa lasu wynosi poniżej 0,5 km.

Wody powierzchniowe

5 pkt - kwadrat, w którym linia brzegowa wynosi powyżej 0,5 km.

4 pkt - kwadrat, w którym linia brzegowa wynosi poniżej 0,5 km.

3 pkt - kwadrat, w którym przepływa rzeka o klasie czystości 1 lub 2.

2 pkt - kwadrat, w którym przepływa rzeka o klasie czystości 3.

1 pkt - kwadrat, w którym przepływa strumyk.

Zestawienie ostateczne - nakładamy na siebie matryce i robimy jedną wspólną. Robimy go, aby ocenić, które tereny są atrakcyjne dla gminy.

Metody modelowe

Porównują jakieś środowisko do jakiegoś modelu. Posługujemy się funkcją wykładniczą y = x^z , gdzie y zawiera się w przedziale 0 - 1.

Im bliżej jedności, tym atrakcyjność wyższa.

Np.




Tą metodą można porównywać do siebie gminy.

Zintegrowany system wspomagania decyzji - spis, ocena dokonywanego auditu.

Formułowanie funkcji turystycznych

Rodzaj walorów	Wartość
		I	II	III	IV	V
Walory przyrodnicze			X
Walory ekologiczne				X
Walory kulturalne	X
Walory rozrywkowe				X
Walory handlowe			X
Baza noclegowa	X
Baza gastronomiczna		X
Dostępność komunikacyjna					x

Etapy ustalania funkcji turystycznych:

1. Wytypowanie formy dominującej w użytkowaniu obszaru.

2. Wskazania form ruchu grawitujących do obszaru ze wskazaniem rodzaju walorów, stanowiących wartości podstawowe dla poszczególnych form.

3. Wyznaczanie pozostałych form ruchu, które bez wzajemnych zakłóceń mogą użytkować obszar.

4. Określenie nasilenia frekwencji wybranych segmentów turystów w różnych fazach roku.

5. Określenie przybliżonego udziału procentowego wytypowanych form ruchu,

Typ TRS	Podtyp TRS
1. Leczniczy	1.1 Klimatyczny zdrojowy 1.2 Borowinowy 1.3 Balneologiczny 1.n Inny
2. Profilaktyczny	2.1 Kąpielowo - plażowy 2.2 Spacerowy 2.n Inny
3. Zawodniczy	2.1 Sportowy 2.2 Turystyczny 2.n Inny
4. Poznawczy	2.1 Przyrodniczy 2.2 Kulturowy 2.n Inny
5. Rozrywkowy	2.1 Muzyczny 2.2 Plastyczny 2.3 Obrzędowy 2.n Inny
6. Utylitarny (przynoszący korzyści inne niż duchowe)	2.1 Faunistyczny (np. wędkarstwo, myślistwo) 2.2 Florystyczny (np. grzybobranie) 2.3 Mineralistyczny (zbieranie minerałów, np. złota) 2.4 Archeologiczny 2.n Inny

TRS - Terytorialny System Rekreacyjny

Projekt Wstępny II

Nazwa: Ciąg narciarstwa wodnego - Balaton.

Lokalizacja: Trzebinia. Istniejący zbiornik wodny zwany Balatonem.

Założenia projektu:

• Urządzenie ciągu dla narciarzy wodnych.

• Przygotowanie otaczających zbiornik ścian wapiennych do wspinaczki.

• Urządzenie boisk do popularnych gier (mini - golf, mini - tenis, wiszące kręgle, itp.)

Produkt turystyczny:

• Kąpielisko.

• Ciąg narciarstwa wodnego.

• Ściany do wspinania (różne trudności).

• Nauka narciarstwa wodnego.

• Nauka wspinaczki skałkowej.

• Nauka pływania.

• Gry rekreacyjne.

• Parking.

Rynek turystyczny:

• Miejscowy, regionalny, krajowy.

Segmenty rynku:

• Młodzież szkolna.

• Dorośli.

• Rodziny z dziećmi.

Tendencja rynku: wzrastająca.

Wpływ na społeczność lokalną:

• Racjonalny wypoczynek codzienny, codzienny dłuższy, sobotnio - niedzielny.

• Zatrudnienie w sezonie letnim 7 - 9 osób.

Projekt wstępny III

Nazwa: Sztuczny stok narciarstwa zjazdowego (całoroczny)

Lokalizacja: Trzebinia. Miejsce do uzgodnienia. Możliwości: Czerwona Góra, hałdy pogórnicze, zbiornik wodny - Łukoszowa Góra, inne.

Założenia projektu:

• Wybudowanie igielitowego sztucznego szlaku narciarskiego.

• Usytuowanie wyciągu krzesełkowego.

• Zapewnienie dodatkowej infrastruktury (bar, przebieralnia, parkingi, itp.)

• Możliwości rozbudowy o inne urządzenia sportowe, kulturalne, gastronomiczne, rozrywkowe.

Segmenty rynku:

• Dzieci.

• Młodzież.

• Dorośli zainteresowani narciarstwem.

• Rodziny z dziećmi.

Tendencja rynku: wzrastająca.

Wpływ na społeczność lokalną:

• Racjonalny wypoczynek.

• Zatrudnienie 12 - 15 osób.

Wstępny pomysł inwestycyjny:

1.	Autor
2.	Nazwa
3.	Lokalizacja
4.	Założenia projektu
5.	Produkt turystyczny
6.	Rynek turystyczny
7.	Segmenty rynku
8.	Tendencja rynku
9.	Wpływ na społeczność lokalną

Ocena pomysłów inwestycyjnych

Zakres Pomysł	Inwestycja	Infrastruktura	Tworzy miejsca pracy	Możliwość dofinansowania z gminy
Centrum rekreacji i technologii aktywnej	X	X	X	X
Ciąg narciarstwa wodnego	X	X	X	X
Sztuczny stok narciarski	X	X	X	X

Te pomysły, które otrzymują cztery krzyżyki należy rozpatrywać pod kątem przygotowania projektu inwestycyjnego.

Badania i analiza rynku

1. Cel: zbadanie skali i scharakteryzowanie potencjalnego rynku. Badania rynku dostarczą informacji dotyczących potencjalnych klientów:

1. Kim są?

2. Gdzie mieszkają?

3. Czego oczekują (potrzebują)?

4. Ile są w stanie zapłacić?

5. Kiedy danego produktu potrzebują (w skali roku, miesiąca, dnia)?

6. Gdzie mogą oczekiwać produktów?

2. Źródła:

1. Publikacje prasowe.

2. Przewodniki, foldery itd.

3. Badania naukowe.

4. Wywiady.

5. Inne.

Wykład 20.05.2006 r.


Chłonność turystyczna - jest to zdolność środowiska przyrodniczego do przyjęcia określonej wielkości obciążenia ruchem turystycznym, którego wielkość optymalna wyrażana będzie wskaźnikiem chłonności.

Wskaźnik chłonności - to wielkość obciążenia na jednostkę powierzchni, która:

• zapewni optymalne warunki wypoczynku turystom,

• stanowi górną granicę dopuszczalnego obciążenia środowiska.

Chłonność i pojemność turystyczna

Naturalną granicę korzystania ze środowiska przyrodniczego wyznaczają dwa wskaźniki:

1. Wskaźnik naturalnej chłonności terenu.

2. Wskaźnik pojemności turystycznej terenu.

Chłonność turystyczna - to optymalna liczba turystów, którzy mogą równocześnie przebywać na danym terenie, realizując programy rekreacyjne, nie powodując zniszczenia i degradacji środowiska przyrodniczego.

Pojemność turystyczna (obiektu, miejscowości, regionu, przestrzeni) - to pojemność:

• bazy gastronomicznej (liczba miejsc konsumpcyjnych, wydawanych posiłków)

• bazy towarzyszącej (liczba miejsc lub powierzchni).

Określa optymalną liczbę turystów mogących jednocześnie korzystać z poszczególnych urządzeń, nie przyczyniając się do zmniejszenia zakresu, poziomu i podaży usług turystycznych oraz dezorganizacji życia społeczno - gospodarczego.

Przepustowość turystyczna - to liczba osób mogących korzystać z tych samych walorów w warunkach optymalnego odbioru wrażeń i swobody ruchu w określonej jednostce czasu.

Rodzaje pojemności
Bezzola A. 1975 r.	Staukas W. P. 1977 r.
Pojemność fizyczna Pojemność wynikowa Pojemność ekologiczna Pojemność socjopsychologiczna Chłonność	Pojemność bioekologiczna Pojemność techniczna (funkcjonalna) Pojemność psychologiczna

Pojemność fizyczna - określa granicę optymalnego otwarcia terenu na turystykę, ze względu na stojące do dyspozycji zasoby przyrodnicze. Granica ta określona jest przez kryteria:

• ekologiczne

• ekonomiczne

• społeczne.

Pojemność wynikowa - zależna jest od wydolności istniejącej infrastruktury techniczno - ekonomicznej, a zwłaszcza sieci zaopatrzenia w:

• wodę

• energię

• gaz

• urządzenia oczyszczające

• infrastrukturę transportową

• inne.

Pojemność wynikowa zależy także od uwarunkowań przyrodniczych - klimatu, który może nie pozwalać na rozwój określonych form turystyki oraz od rezerw siły roboczej, które muszą być wykorzystywane w dalszej ekspansji turystyki.

Pojemność ekologiczna - określa granicę użytkowania rekreacyjnego przez turystów i podmioty gospodarcze. Pojemność ta stanowi granicę:

• turystycznego otwarcia terenu na inwestycje turystyczne,

• przyjmowania ruchu turystycznego, aby rozmiar szkód ekologicznych wynikających z tego użytkowania nie groził utratą atrakcyjności turystycznej.

Pojemność socjopsychologiczna - jest granicą, poza którą rozpoczyna się spadek liczby przyjeżdżających gości w przeliczeniu na jednostkę powierzchni. W odniesieniu do:

• turysty jest subiektywnym odczuciem spadku atrakcyjności pobytu na danym terenie, połączone z rezygnacją odwiedzania tego terenu.

• ludności miejscowej jest subiektywnym poczuciem uciążliwości wynikających z różnych rodzajów aktywności uprawianych przez przyjeżdżających gości, a także niedogodności i obniżenia poziomu życia, wynikające z przeinwestowania terenu w obiekty i urządzenia turystyczne.

Metodologia obliczania pojemności turystycznej terenu

Metody:

• Wskaźnikowa

• Intuicyjne

• Fotosocjologiczne

• Programowania liniowego

Metoda Kostrowickiego




Pn - pojemność naturalna

O - wskaźnik odporności szaty roślinnej ujęty wzorem:

O = 50 p + 20 p² + 1 p³ + pz,

w którym p oznacza pokrycie terenu przez gatunki z różnych klas odporności na niszczenie, a liczby 50, 20, 1 są dolnymi granicami odporności gatunków w poszczególnych klasach i pz jest procentowym udziałem powierzchni pozbawionej roślinności.

S - współczynnik nachylenia terenu (do 10^o równa się jedności, powyżej 10^o połowa nachylenia w stopniach)

5 - współczynnik wymierności (równy liczbie osób mogących zadeptać 1 ha powierzchni w ciągu 8 godzin).

Obliczanie chłonności turystycznej




C_max - chłonność maksymalna

Π - powierzchnia terenu

w - współczynnik odporności

di - współczynnik odprężenia (dla każdej formy ruchu) = 1,2 ... n.

Si - struktura ruchu - układ liczb (S₁, S₂ ... S_n) oznaczający procentowy udział każdej formy ruchu.

Zagospodarowanie turystyczne według koncepcji modularnej

W złożonym przedziale wielkości ośrodka turystycznego - od 500 do 2500 miejsc pobytowych - mieści się od 1 do 5 jednostek modularnych po 500 miejsc każda. Umożliwia to:

• Klasyfikację ośrodków w oparciu o liczbę jednostek modularnych

• Oparcie zasady wzrostu nowo powstałych ośrodków na etapowaniu, polegającym na dodawaniu kolejnych jednostek modularnych.

W związku z tym założeniem przewiduje się 5 typów ośrodków o różnej wielkości:

• Typ A - 500 miejsc pobytowych (wyjściowa jednostka modularna)

• Typ B - 1000 miejsc pobytowych

• Typ C - 1500 miejsc pobytowych

• Typ D - 2000 miejsc pobytowych

• Typ E - 2500 miejsc pobytowych (granice wielkości rozpatrywanego zespołu jednostek modularnych.

Obszary prawnie chronione w Polsce

1. Rezerwaty przyrody

2. Parki narodowe

3. Parki krajobrazowe

4. Obszary chronionego krajobrazu

5. Inne formy ochrony przyrody:

• Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt

• Ochrona pojedynczych obiektów:

• Pomniki przyrody

• Użytki ekologiczne

• Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe

• Stanowiska dokumentacji przyrodniczych.

Podział obszarów chronionych przez Światową Unię Ochrony Przyrody (IUCN - International Union of Coservation of Nature) zatwierdzony w 1994 roku przez Zgromadzenie w Buenos Aires:

1. Rezerwat przyrody:

• Ścisły rezerwat przyrody (1a)

• Obszar dzikiej przyrody (1b)

• Park narodowy

• Pomnik przyrody

• Obszar zagospodarowanych siedlisk

• Krajobraz chroniony

• Obszar chroniony zagospodarowanych zasobów

Porównanie podziału Światowej Unii Ochrony Przyrody z obowiązującymi w Polsce:

1. Ścisłe rezerwaty przyrody - nie występują w Polsce.

2. Parki narodowe - zaliczono większość parków w Polsce (wyjątki: Ojcowski PN, Wigierski PN).

3. Pomniki przyrody - odpowiednik w Polsce.

4. Obszar zagospodarowanych siedlisk należą niektóre rezerwaty przyrody (Jezioro Oświn, rezerwat Słońsk, rezerwat krajobrazowy W. Szafera w Puszczy Białowieskiej)

5. Krajobraz chroniony - występuje w Polsce - Ojcowski i Wigierski PN

6. Obszar chroniony zasobów - nie ustalono takich obiektów.

Konkluzje:

Podział obszarów chronionych w Polsce nie jest dostosowany do podziału stosowanego przez Światową Unię Ochrony Przyrody.

Zagospodarowanie turystyczne ŚUOP stanowi:
Cel główny: Parków narodowych Pomników przyrody Obszarów chronionego krajobrazu	Cel drugorzędny: 1b. Obszary dzikiej przyrody	Cel trzeciorzędny: Obszar zagospodarowania siedlisk Obszar zagospodarowania zasobów

Turystyka na obszarach chronionych:

1. Położenie - źródła ruchu turystycznego

2. Walory i atrakcje turystyczne

3. Formy ruchu turystycznego

Położenie obszarów chronionych względem ruchu turystycznego





Parki narodowe położone w sąsiedztwie dużych aglomeracji: Ojcowski, Kampinoski i wielkopolski.

Walory i atrakcje turystyczne obszarów chronionych

Atrakcyjność obszarów chronionych
Walory turystyczne środowiska przyrodniczego: Sieć wodna Szata roślinna Rzeźba terenu	Walory turystyczne środowiska kulturowego: Zabytki architektury Skanseny Muzea Wykopaliska archeologiczne Miejsca pamięci narodowej Obiekty budownictwa wiejskiego Rzemiosło architektoniczne	Organizowanie atrakcji turystycznych: Obserwacje przyrody (wycieczki przyrodnicze) Imprezy sportowe i sporty rekreacyjne Masowe imprezy integracyjne

Zagospodarowanie turystyczne obszarów chronionych

• Położenie względem ruchu turystycznego

• Dostępność transportowa

• Aktywność miejscowego środowiska

• Mody na określone formy turystyki

Możliwości zagospodarowania turystycznego obszarów chronionych uzależnia się od ich sankcji ochronnych.

Typy produktu turystycznego na obszarach chronionych:

1. Wędrówki po szlakach turystycznych:

• Wędrówki piesze szlakami turystycznymi z noclegami w schroniskach, zwiedzanie rezerwatów przyrody, podglądanie przyrody

• Spływy kajakowe

• Wędrówki konne

• Wędrówki rowerowe szlakami turystycznymi.

• Produkt turystyczny związany z pobytem:

• Wczasy w ośrodkach wypoczynkowych z programem usług sportowo - rekreacyjnych związanych z formami wypoczynku przy- i nawodnego oraz penetracją terenów leśnych

• Wczasy w siodle

• Pobyty zdrowotne

• Pobyty szkoleniowe, nabywanie specjalistycznych umiejętności, np. wspinaczka górska, narciarstwo, żeglarstwo.

3. Produkty związane z obiektami i urządzeniami w strefie brzegowej zbiorników wodnych, przystosowanych do obsługi form wypoczynku wodnego:

• Jednodniowy wypoczynek nad jeziorem (bez noclegu): plażowanie, kąpiel, kajakarstwo, dojazd we własnym zakresie, korzystanie ze sprzętu wodnego i usług gastronomicznych

• Wypoczynek świąteczny z noclegiem w domku kempingowym lub we własnym namiocie na polu namiotowym, dojazd we własnym zakresie, korzysta ze sprzętu wodnego i usług gastronomicznych.

4. Produkty związane z urządzeniami sportowymi:

• Zgrupowania kondycyjne

• Zawody sportowe.

Korzyści ekonomiczne z rozwoju turystyki na obszarach prawnie chronionych

Dochody z turystyki zasilają budżety:

1. Dyrekcji parków narodowych

2. Gmin

3. Podmiotów gospodarczych obsługujących turystykę

4. Miejscowej ludności

Dochody z budżetu dyrekcji parków narodowych związane z turystyką pochodzą ze źródeł:

• Sprzedaż biletów wstępu

• Sprzedaż materiałów informacyjnych z wydawnictw, książek

• Sprzedaż biletów za korzystanie z urządzeń

• Organizowanie usług turystycznych, sportowych, rekreacyjnych

• Opłaty za przewodnictwo

• Dzierżawa obiektów turystycznych.

Dochody budżetu jednostek samorządowych położonych na obszarach chronionych z działalnością turystyczną (parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu):

1. Bezpośrednie

• Z podatków od nieruchomości i gruntów użytkowanych turystycznie

• Dzierżawa obiektów i terenów gminnych na cele turystyczne

• Pośrednie

Rezerwat przyrody - jest obszarem obejmującym zachowane w stanie nienaruszonym lub mało zmienionym ekosystem i elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych.

Zagospodarowanie turystyczne rezerwatów przyrody

Urządzenia turystyczne
Na obszarze rezerwatu: Trasy zwiedzania Punkty widokowe Urządzenia do wypoczynku Urządzenia sanitarne	Urządzenia w strefie bezpośrednio przylegające: Dojścia piesze Pawilon, muzeum rezerwatu	Urządzenia poza strefą uciążliwości: Pawilon, muzeum rezerwatu Parking Bazy: gastronomiczna, noclegowa, komunikacyjna, towarzysząca.

Park narodowy - obejmuje obszar chroniony wyróżniający się szczególnymi wartościami naukowymi, przyrodniczymi, sportowymi, kulturalnymi, wychowawczymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu. Celem ochrony jest poznanie i zachowanie całości systemów przyrodniczych danego terenu wraz z warunkami ich funkcjonowania oraz odtwarzania zniekształconych ogniw rodzimej przyrody.

Użytkowanie: wszelkie działania na terenie parku narodowego podporządkowane są ochronie przyrody i mają pierwszeństwo przed innymi działaniami. Park narodowy udostępniony jest do zwiedzania.

Zagospodarowanie turystyczne parku narodowego
Na obszarze parku: Brama parku WC Szlaki turystyczne: Stałe Okresowe Schroniska Muzea Ścieżki przyrodnicze: Geologiczne Florystyczne Faunistyczne	W otulinie parku: Parkingi Drogi Gospodarstwa agroturystyczne	W sąsiedztwie: Baza noclegowa Baza gastronomiczna Baza towarzysząca: Urządzenia sportowe Urządzenia rekreacyjne Urządzenia kulturalne Inne

Otulina - to strefa ochronna, tworzona w celu zabezpieczenia obszarów chronionych przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych. Otulina nie jest wymagana wokół parków narodowych, nie jest obligatoryjna w przypadku rezerwatu i parku krajobrazowego.

Wokół pozostałych obszarów i obiektów chronionych, a więc:

• Obszaru chronionego krajobrazu

• Pomnika przyrody

• Stanowiska dokumentacyjnego

• Użytku ekologicznego

• Zespołu przyrodniczo - krajobrazowego

Otulina może być utworzona w miarę potrzeby.

Wykład 03.06.2006 r.

Zagospodarowanie turystyczne strefy nadmorskiej

• Strefa nadmorska jest najmniejszą obszarowo geograficzną strefą lokalizacji urządzeń turystycznych.

• Zainteresowanie inwestycjami w tej strefie wzrasta.

• Długość wybrzeża Polskiego 560 km, 10 km w głąb lądu.

Tradycyjne ośrodki wczasowe

• Ośrodki tego typu stanowią aglomeracje domów wczasowych.

• Ośrodki te to pozostałość dawnego systemu prowadzenia działalności socjalnej przez zakłady pracy.

• Ośrodki są aglomeracjami wczasowymi obiektów mieszkalnych i gastronomicznych o zróżnicowanym standardzie.

• Zwykłe obiekty stałe.

• Brak miejsc na urządzenia rekreacyjne.

Tendencje aglomeracyjne w pasie nadmorskim

• Obserwuje się tworzenie wielkich linearnych aglomeracji wczasowych.

• Tendencją dalszego rozwoju przestrzennego tych aglomeracji jest:

• Wytworzenie się układów większych od dotychczasowych.

• Dalsza intensyfikacja zabudowy.

• Przedłużenie sezonu wczasowego.

• Wzbogacanie oferty.

• Poprawianie dostępności komunikacyjnej.

Ideowy układ strefy zainwestowania przymorza

Tradycja

• Zagęszczenie zabudowy w miarę zbliżania się do morza.

• Intensyfikacja zabudowy w rejonie akwenu morskiego:

• Wzrost powierzchni

• Spiętrzanie.

• Skutkiem takiego zagospodarowania przestrzennego jest:

• Stworzenie przegrody pionowej odcinającej teren w głębi lądu od korzystnego wpływu mikroklimatu morskiego.

• Zmniejszenie otwartej przestrzeni rekreacyjnej.

• Zanieczyszczenie pyłowe i gazowe powietrza.

• Zanieczyszczenie ściekami wód wybrzeża.

• Zakłócenia hałasem.

Zmodyfikowany układ strefowy

Strefa I (0 - 500 m od brzegu) - użytkowanie turystyczne bez trwałej bazy noclegowej:

1. Plaże piaszczyste i sztuczne

2. Zbiorniki podgrzewanej wody morskiej

3. Plaże trawiaste i zieleń parkowa z urządzeniami służącymi grom rekreacyjnym na wolnym powietrzu.

Strefa II (500 - 1000 m od brzegu) - użytkowana pod zabudowę turystyczną ekstensywną o najwyższym standardzie.

1. Indywidualne domki wypoczynkowe w sprzyjających warunkach fizjograficznych tzw. rybackie.

2. Obiekty służące żegludze.

3. Skwery i obiekty handlu detalicznego.

Strefa III (1000 - 2000 m od brzegu) - użytkowana pod zabudowę turystyczną średniej intensywności i średniego standardu.

1. Obiekty 3 - 4 kondygnacyjne typu bungalow.

2. Parkingi i urządzenia rekreacyjne z zielenią towarzyszącą na wyodrębnionych parcelach poszczególnych gestorów.

Strefa IV (2000 - 5000 m od brzegu) - użytkowana pod zabudowę intensywną.

1. Obiekty o wysokości 5 - 10 kondygnacji i średnio - niskim standardzie bez wyodrębnionych parcel.

2. Wspólne obiekty usługowe w formie przestrzennej kojarzące funkcje:

• Gastronomiczne

• Handlowe

• Rozrywkowe

• Rekreacyjne.

• Zbiorowe parkingi.

Strefa V (5000 - 10000 m od brzegu) - użytkowana na cele zieleni leśnej rekreacyjnej.

1. Punktowo rozmieszczone obozowiska.

2. Obiekty:

• Inżynieryjne

• Gospodarcze

• Mieszkalne (dla personelu)

• Na obrzeżach (średnio 20000 m od brzegu) powinna przebiegać arteria ruchu kołowego, zbierające ruch lokalny z poszczególnych obiektów turystycznych.

Przedstawiona koncepcja podziału strefowego zainwestowania pasa nadmorskiego ma charakter układu ideowego i musi być każdorazowo dostosowana do realiów:

• Ukształtowania fizjograficznego

• Istniejącego zagospodarowania.

Zróżnicowany program świadczonych usług turystycznych przemawia za przestrzennym wyodrębnianiem ośrodków wg wiodącej funkcji:

• Ośrodki wczasowe

• Ośrodki żeglarskie

• Ośrodki rozrywkowe

• Ośrodki wypoczynkowe.

Wypoczynkowe ośrodki żeglarskie

1. Żeglarskie miasteczka wakacyjne.

2. Żeglarskie wioski wakacyjne.

3. Ośrodki regatowe.

Ośrodki żeglarskie preferują aktywny model rekreacji nadmorskiej. Specyfiką ich rozwiązań są urządzenia umożliwiające uprawianie żeglarstwa i sportów wodnych.

Żeglarskie miasteczka wakacyjne

Elementami składowymi są:

• Zabudowane porty jachtowe.

• Funkcjonalnie związane z nimi kompleksy zabudowy noclegowej.

Porty jachtowe

Do urządzeń standardowych portów jachtowych zalicza się:

• Oznakowane miejsca cumowania, wyposażone w trap, instalację wodociągową, elektryczną i telefoniczną.

• Sanitariaty (WC, natryski).

• System usuwania śmieci i odpadów (odpowiednie pojemniki na lądzie).

• Zbiorowe parkingi dla samochodów i przyczep na lądzie.

• Stacje paliw usytuowane w sposób umożliwiający tankowanie zarówno łodzi jak i samochodów.

• Skipy i urządzenia do transportowania łodzi na lądzie.

• Tereny składowania łodzi na wolnym powietrzu i hangary.

• Stacje obsługi mechanicznej (silniki) i warsztaty konserwatorskie (kadłuby).

• Obiekty socjalne dla żeglarzy grupujące pomieszczenia klubowe, szatnie, przechowalnie, sejfy.

• Obiekty handlowe: sklepy części zamiennych i sprzętu żeglarskiego, artykułów spożywczych i codziennego użytku.

• Pralnie.

• Obiekty administracyjne: biura zarządu portu, urządzenia telekomunikacyjne.

• Urządzenia służą żegludze: maszt sygnałów flagowych, tablice ogłoszeń.

Zespoły naziemnych obiektów noclegowych i usługowych

• Nawiązują do układów przestrzennych basenów portowych.

• Zabudowa noclegowa ośrodków ogólnie dostępnych ulega rozproszeniu na mniejsze kompleksy otoczone zielenią.

• W wyrazie architektonicznym zabudowa noclegowa stanowi typ intensywnej zabudowy blokowej, którą tworzą hotele.

• Ośrodki klubowe mają wysoki standard (z restauracjami, kawiarniami, salami klubowymi, lokalami rozrywki).

Zagospodarowanie strefy pojeziernej

Regiony i rejony preferowane do kompleksowego zagospodarowania turystycznego:

1. Region Krainy Wielkich Jezior

1. Rejon Ruciane - Nida, Mikołajki

2. Rejon Giżycko - Wilkasy, Węgorzewo

2. Region suwalsko - augustowski

1. Rejon Augustowski

2. Rejon Suwałki

3. Region iławsko - ostródzki

4. Region wschodnio - pomorski

1. Rejon Kartuz

2. Rejon Kościerzyny, Borska

3. Rejon Charzykowych

4. Rejon Zalewu Koronowskiego

5. Rejon miejscowości Tleni

5. Region zachodnio - wielkopolski

1. Rejon Międzychodu i Sierakowa

2. Rejon Lubniewic, Łagowa i Nieszulic

3. Rejon Boszkowa i Sławy

6. Region kujawski

1. Rejon Powidza

2. Rejon ślesina, Kruszwicy

3. Rejon miejscowości Przyjezierze

4. Rejon Żnina

7. Region poznański

1. Rejony - Stęszewa, Mosiny, Kórnika

2. Rejon centralny

3. Rejony - Wągrowa, Skoków, Pobiedzisk

8. Region ełcki

1. Rejon brodnicki

2. Rejon olsztyński

3. Rejon płocki.

Wyodrębnienie regionów z obszaru strefy powinno być realizowane w oparciu o kryteria krajobrazowo - przyrodnicze i funkcjonalno - programowe.

Wyznaczenie granic rejonu ma znaczenie dla potrzeb planowania przestrzennego, wyznacza terytorialny zasięg obsługi określonej formy ruchu turystycznego. Pozwala na konstrukcję modelu programowo - funkcjonalnego.

Tradycyjny układ przestrzennej infrastruktury

1. Strefa akwenu

1. Obszar wód otwartych (skutery wodne, kajaki, łodzie wiosłowe, rowery wodne).

2. Pas płytkich wód przybrzeżnych (pływające baseny kąpielowe, pływające i trwałe pomosty, hangary na sprzęt pływający).

2. Strefa zieleni urządzonej

1. Pas plaż piaszczystych i trawiastych. Urządzenia: przebieralnie, kioski z napojami, kosze na śmieci.

2. Pas zieleni trawiastej z enklawami zieleni średniej i wysokiej. Urządzenia: place zabaw dla dzieci, boiska do gier rekreacyjnych.

3. Strefa zabudowy noclegowej

1. Pas zabudowy noclegowej (1 - 2 kondygnacyjne pawilony mieszkalne) grupowane w zespoły o różnym układzie przestrzennym oraz indywidualne domki wczasowe.

2. Pas zabudowy ogólnousługowej wraz z zapleczem gospodarczym i parkingiem dla turystów.

4. Strefa zieleni leśnej lub łęgowej, która nie jest objęta indywidualnym sposobem użytkowania

1. Pas zieleni izolacyjnej (teren zabudowy od tras ruchu krajowego).

2. Droga dojazdowa biegnąca stycznie do terenów użytkowanych turystycznie.

3. Obszar zieleni leśnej okalającej, przystosowanej do penetracji ruchu turystycznego.

Wady

• Utrudniony dostęp do akwenu turystów spoza ośrodka

• Brak atrakcyjnych nadjeziornych terenów spacerowych

• Nieracjonalne użytkowanie obrzeży

Zalety

• Dostrzeganie przez grupy wybranych turystów.

Preferowany układ przyszłościowy przywodnej infrastruktury turystycznej

1. Strefa akwenu

1. Obszar wód otwartych

2. Pas wód przybrzeżnych

Urządzenia nawodne: baseny, pomosty cumownicze lub przywodne, np. hangary na sprzęt grupowane są we wspólne układy przestrzenno - funkcjonalne.

2. Strefa leśno - parkowa zieleni ogólnodostępnej

1. Plaże piaszczyste i trawiaste

2. Aleje spacerowe

3. Strefa zabudowy noclegowej

Tworzy układ gwiazdowy, a nie pasmowy. Brak zabudowy gospodarczo - technicznej, która jest usytuowana poza terenem.

4. Strefa zieleni leśnej

1. Pas zieleni izolacyjnej z parkingami dla samochodów turystów i passantów

2. Droga dojazdowa

3. Zieleń leśna (dojazdowa)

Uwagi:

• Układ pozornie rozproszony

• Udostępnianie terenów rekreacyjnych

• Usunięcie infrastruktury komunikacyjnej poza obręb terenów pobytowych.

Zagospodarowanie strefy górskiej

Obszar gór i pogórza jest najbardziej atrakcyjny pod względem:

• Zdrowotnym

• Krajobrazowym

• Możliwości uprawiania sportów zimowych.

Obszar ten posiada największe zróżnicowanie środowiska przyrodniczego w zakresie:

• Wysokości względnej

• Klimatu

• Szaty roślinnej

• Świata zwierzęcego

• Dysponuje największymi zasobami mineralnymi surowców leczniczych.

Stan środowiska geograficznego dla potrzeb zagospodarowanie turystycznego

Strefa górska obejmuje dwa odrębne regiony (oddzielone Bramą Morawską): sudecki, karpacki.

Region karpacki:

• Większy powierzchniowo i atrakcyjniejszy.

• W zagospodarowaniu dostrzega się układ pasmowy, nieco zakłócony w zachodniej części (Beskidy: Śląski, Makowski, Mały, Żywiecki).

• Możliwe dla kompleksowej działalności inwestycyjnej tereny:

• Beskidu Niskiego

• Bieszczad

• Na pozostałym obszarze Karpat Zachodnich tereny przydatne dla celów budownictwa turystycznego posiadają charakter małych enklaw (np. w rejonie Pilska, Babiej Góry w Beskidzie Żywieckim czy w rejonie Gorców i Pienin).

• W najwartościowszym obszarze Tatr niekontrolowane procesy urbanizacyjne zaszły już tak daleko, że dalsze inwestowanie należy nieodzownie łączyć z likwidacją starych.

Region sudecki

• Znacznie mniejszy i mniej atrakcyjny.

• Posiada korzystniejsze usytuowanie pod względem emisji ruchu turystycznego (krajowego i zagranicznego).

• Region ten posiada lepsze zagospodarowanie turystyczne (obiekty hotelarskie, drogi kołowe, linie kolejowe).

• Negatywy - duże uprzemysłowienie i zurbanizowanie wielu atrakcyjnych turystycznie regionów.

Ideowy układ sieciowy infrastruktury turystycznej

• Układem sieciowym infrastruktury turystycznej w strefie górskiej jest w pełni rozwinięty układ o konfiguracji rozproszonej, gwiazdowej.

• W regionie alpejskim układy tego typu występują na poziomie 1500 - 3000 m. n. p. m.

• Podobne warunki śniegowe można spotkać na poziomie 1300 m. n. p. m. w:

• Tatry

• Beskidy Zachodnie

• Rejon Śnieżnika

• Część Karkonoszy

• Układ programowo - funkcjonalny proponowanej sieci jest trójstopniowy.




Ośrodek rozrządowo - zaopatrzeniowy

• Jest położony najniżej w sieci.

• Do ośrodka powinna dochodzić szybka komunikacja dalekobiegnąca (kołowa, szynowa, ew. lotnicza).

• Ośrodek powinien zawierać:

• Osiedle mieszkaniowe dla zatrudnionego w aglomeracji personelu.

• Zaopatrzenie i dystrybucja artykułów żywnościowych, paliw i wyposażenia dla podporządkowanych obiektów turystycznych (noclegowych).

• Stacja elektroenergetyczna.

• Ujęcie wody.

• Oczyszczalnia ścieków.

• Zakład utylizacji odpadów.

• Inne.

Ośrodek centralny

• Powinien być powiązany drogami kołowymi z wyżej w górach położonymi obiektami turystycznymi.

• Ośrodki turystyczne, uzależnione od ośrodka centralnego powinny grupować na swym terenie:

• Budownictwo hotelarskie.

• Budownictwo „drugich domów”.

• Zespoły urządzeń rekreacyjnych.

Schroniska wysokogórskie

• Schroniska są trzecim elementem składowym sieci.

• W krajowych warunkach przyjmują funkcje alpejskich sieci narciarskich.

• Obiekt noclegowy (schronisko) uzupełniają takie urządzenia, jak:

• Górne stacje wyciągów.

• Tereny narciarskie.

• Obiekty gastronomiczne.

• Schroniska stanowią także punkty etapowe na górskich pieszych szlakach turystycznych.

Uwagi:

W przypadku dużej intensyfikacji:

• Budownictwa kubaturowego

• Sieciowej infrastruktury turystycznej

• Terenowych urządzeń sportowo - rekreacyjnych

Układ sieciowy zabudowy turystycznej przeradza się w aglomerację rozproszoną typu gwiazdowego.

Dominacja określonych funkcji pozwala na podział:

• Miasteczka sportów zimowych

• Miasteczka wczasowe

• Miasteczka uzdrowiskowe.

Miasteczka sportów zimowych

Miasteczka o charakterze stacji narciarskich, stanowią zespoły funkcjonalno - przestrzenne obiektów hotelowych i towarzyszących im urządzeń rekreacji zimowej. Nie są jednorodne w wyrazie architektoniczno - urbanistycznym. Występują trzy układy przestrzenne:

• Układ amfiteatralny

• Układ pasmowy

• Układ rozczłonkowany




Układ amfiteatralny

Miejsca centralne tworzy „recepcja narciarzy” - obszar położony u stóp wzgórza, stanowiący:

1. Miejsca lokalizacji dolnych stacji gwieździście ku górze wybiegających wyciągów

2. Miejsca kończące trasy zjazdowe otacza „amfiteatralna” zabudowa hotelarka róznego typu.

Układ pasmowy

Posiada ośrodek zlokalizowany na terenie najwyższym w stosunku do reszty zabudowań, stanowiący rozgraniczenie pomiędzy niżej tarasowo rozlokowaną zabudową hotelową i terenem kończącym zjazdy narciarskie.

Układ rozczłonkowany

Posiada linearnie w dolinie ukształtowane centrum, od którego po stronach zlokalizowane są na przemian pasma zabudowy noclegowej i pasma terenów zjazdowych wyposażonych w wyciągi.

Miasteczko wczasowe

To układ o wyraźnie przestrzennie wyodrębnionym zespole obiektów ogólnoustrojowych, umożliwiających świadczenie usług w ilości większej od liczby przebywających w ośrodkach turystycznych. W układach tego typu wystąpi także funkcja:

• Administracja

• Mieszkania.

Układ przestrzenny miasteczka można podzielić na mniejsze części funkcjonalne o pojemności turystycznej (5 - 7).

Infrastruktura komunikacyjna

Sieć oraz stan urządzeń komunikacyjnych

Wyposażenie urządzeń komunikacyjnych w środki transportu

Organizacja ruchu komunikacyjnego

Stan zaplecza techniczno - usługowego

Infrastruktura noclegowa

Charakter użytkowania bazy

Dostępność bazy

Stan i warunki materiałów technicznych

Sezonowe

Stałe

Zamknięta (środowiskowa)

Otwarta

Lekkie

Trwałe

Infrastruktura towarzysząca

Urządzenia umożliwiające korzystanie z walorów turystycznych

Urządzenia rozrywkowe

Urządzenia usługowe

Urządzenia ułatwiające uprawianie turystom turystyki i sportu

Źródła

Skupiska ludności miejskiej

Tereny koncentracji ruchu turystycznego

Peryferyjne

Sąsiedzkie

---